Самитот во Лондон за Украина со високи влогови заокружи една недела на дипломатија која ги откри разликите меѓу Соединетите Држави и нивните европски сојузници околу ставањето крај на руската војна против земјата и околу ликот на украинскиот претседател Володимир Зеленски.
Катастрофалната средба во Овалната соба меѓу Зеленски и американскиот претседател Доналд Трамп два дена претходно додаде нова итност на разговорите на 2 март, на кои учествуваа повеќе од десетина европски лидери, вклучително и украинскиот претседател, а домаќин беше британскиот премиер Кир Стармер.
Присуствуваа и канадскиот премиер Џастин Трудо, турскиот министер за надворешни работи Хакан Фидан, генералниот секретар на НАТО Марк Руте, претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен и претседателот на Европскиот совет Антонио Кошта.
На конференцијата отсуствуваше претставник на Соединетите Држави, иако Стармер пред почетокот на самитот рече дека Велика Британија, Франција и Украина „и можеби уште еден или двајца“ ќе работат на мировен план за кој ќе разговараат со Вашингтон.
Ако некогаш се сомневаше во тоа, сега на Зеленски ќе му биде појасно од кога било дека неговата земја ужива голема морална поддршка на континентот.
И Стармер и францускиот претседател Макрон го молеа Трамп да не ја напушта Украина и да заземе цврст став кон Русија за време на нивните соодветни посети на Белата куќа на 27 и 24 февруари, притоа поздравувајќи ги плановите на американскиот претседател за брз мир за да се стави крај на тригодишната војна.
(Посетата на Макрон се совпадна со третата годишнина од инвазијата, кога Соединетите Држави го шокираа светското мислење со приклучувањето кон Русија за да гласаат против резолуцијата на Генералното собрание на ОН со која се осудува агресијата на Москва против Украина.)
И откако самата посета на Зеленски на Вашингтон на 28 февруари беше прекината по конфронтацијата на Зеленски со Трамп и американскиот потпретседател Џеј Ди Венс, тој доби многу пораки за солидарност од Европа.
Шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, забележа дека „на слободниот свет му треба нов лидер“ во имплицитна критика кон Трамп, додека Фон дер Лејен во објава на платформата X, му порача на Зеленски дека: „Вашето достоинство е почит за храброста на украинскиот народ“.
Украина ќе има поголема материјална поддршка и од Европа, со тоа што Стармер и Зеленски се согласија на заем од 2,26 милијарди фунти (2,84 милијарди долари) за Украина за кој Зеленски, по топлиот прием во Лондон рече дека „ќе биде отплатен со помош на приходите од замрзнатите руски средства“.
Но, дали европската помош ќе биде доволна за да се компензира потенцијалниот финансиски недостиг од Соединетите Држави (единствениот најголем донатор на воена помош за Украина) сега кога односите меѓу Вашингтон и Киев се на најниско ниво во изминатата деценија?
Тоа е прашањето што ги вознемирува тамошните политички креатори откако Зеленски и Трамп се судрија пред новинарите во Белата куќа, каде што Трамп се претстави себеси како „посредник“ меѓу Москва и Киев, а не како верен сојузник на вториот.
„Или ќе склучите договор или ние ќе излеземе“, рече Трамп, за време на тензичната размена на ставови, што како што изгледаше, видно ја вознемири амбасадорката на Украина во САД, Оксана Маркарова.
На 2 март, како одговор на критиките дека премногу се доближил до рускиот претседател Владимир Путин, Трамп на својата платформа на социјалните мрежи објави дека Американците треба да „трошат помалку време грижејќи се за Путин“ и да бидат повеќе загрижени за „мигрантските банди кои силуваат, нарко босовите, убијците и луѓето од менталните институции кои влегуваат во нашата земја - за да не завршиме како Европа!“
Зеленски, од своја страна, го окарактеризира рускиот претседател Владимир Путин како „убиец“ кому не може да му се верува дека ќе одржи прекин на огнот без цврсти безбедносни гаранции од Соединетите Држави, кои Вашингтон допрва треба да ги обезбеди.
Украинскиот претседател рече дека сè уште верува дека билатералните односи може да се спасат, и покрај тоа што застојот изгледа дека моментално го прекинува рамковниот договор меѓу Киев и Вашингтон за критичните минерали на Украина и повоената реконструкција.
Неколку врвни носители на одлуки од Атлантикот кои го поддржуваат Киев рекоа дека тоа треба да се случи набрзо.
Генералниот секретар на НАТО Марк Руте рече дека му рекол на Зеленски во разговор дека треба да ги обнови односите со Трамп.
Се чини дека Зеленски се приближува до прифаќањето на советот, бидејќи подоцна во своето ноќно видео обраќање рече дека „се разбира, ја разбираме важноста на Америка и благодарни сме за сета поддршка што ја добивме од Соединетите Држави“.
„Немаше ниту еден ден кога не сме се чувствувале благодарни. Затоа што ова е благодарност за зачувување на нашата независност: нашата отпорност во Украина се гради врз она што нашите партнери го прават за нас и за нивната сопствена безбедност. Ќе има дипломатија за мир. И за доброто на сите нас заедно – Украина, цела Европа и најнужно Америка“, рече Зеленски во обраќањето.
Италијанската премиерка Џорџа Мелони, која ужива добри односи со Трамп, рече дека се надева оти нејзината земја би можела да биде „мост“ за подобрување на односите Киев-Вашингтон пред самитот во Лондон, додавајќи дека е „многу, многу важно“ да се избегне раскол во западната коалиција.
Надвор од Украина, Европа се грижи за иднината на европската одбрана како целина, при што Трамп постојано ја сметаше НАТО-алијансата како претерано скапа за Соединетите Држави, истовремено барајќи од нејзините земји-членки да посветат поголем дел од нивните буџети за воени трошоци.
Но, освен зголемување на воените трошоци или искористувањето на профитот од руските средства замрзнати во пресрет на целосната инвазија на Москва, што можат да направат европските земји за да ја зајакнат одбраната што експертите ја опишуваат како моментално несоодветна без поддршката на САД?
Зборувајќи за Радио Слободна Европа во Лондон, рускиот експерт Едвард Лукас ги детализираше плановите за создавање „банка за повторно вооружување“ од кои е дел и Лукас и за која вели дека веќе добила јавна поддршка од политичките креатори, како што е канцеларката за британските финансии Рејчел Ривс.
Лукас рече дека таквата банка ќе биде моделирана по примерот на Европската банка за обнова и развој (ЕБРД), институција финансирана со капитални придонеси од земјите-членки, првично за да го помага градењето инфраструктура во Централна и Источна Европа и транзицијата кон пазарниот капитализам во 1990-тите.
„Треба да му покажеме на Доналд Трамп дека Европа е сериозна и дека тоа е важно за она што остана од кохезијата на Алијансата. Треба да му покажеме на Путин дека сме сериозни и дека тоа е важно за одвраќање од можни напади. И треба да им покажеме на Украинците дека сме сериозни во поддршката, за да го одржиме нивниот морал“, рече Лукас за РСЕ.
