Господине Тодоров, што има во бугарските учебници, треба ли и тие да се менуваат?
Да, точно. Значи, учебниците во Македонија, во Бугарија, во сите земји од Балканот мора да се менуваат доколку овие народи сакаат да создаваат општества и доколку немаат намера да создаваат конфликти меѓу народите.
Што треба да се коригира од македонска гледна точка?
Од македонска гледна точка во бугарските учебници има многу проблематични делови во тоа како се градат претставите за соседните народи, вклучувајќи го тука и македонскиот народ, но и народите со муслиманска вероисповед. Она што ние сметаме дека е најпроблематично е тоа што во бугарските учебници се создава една претстава дека постојат бугарски неослободени земји надвор од територијата на денешна Република Бугарија и тоа е многу проблематично кога станува збор за современата настава по историја, бидејќи на тој начин учебниците им праќаат порака на децата дека сè уште има неослободени бугарски земји кои можеби утре ќе треба да се ослободат.
Во тие бугарски неослободени територии спаѓа и територијата на денешна Македонија?
Да, тука спаѓа територијата на Република Северна Македонија, но и северна Грција, југоисточна Србија, делови од Косово и од европска Турција.
Од вашите колеги од Софија стигнуваат пораки дека потенцијалот на комисијата не е истрошен, но дека спорот кој се води е бесмислен. Какво е вашето мислење за потенцијалот на комисијата сега?
Мислам дека комисијата може да даде повеќе резултати, подобри резултати, но мислам дека многу политиката е влезена во работата на комисијата и тоа е пречка за комисијата да даде резултати. Јас се согласувам дека споровите што ги имаме со Бугарија се бесмислени, бидејќи бесмислено е два народи, две држави да спорат за нешто што се случило пред 150, 200, 300, 1000 години. Не смее минатото да биде пречка за развој на добри односи. И сметам дека некои личности кои претставуваат симболичен спор меѓу два народи мислам дека можат да бидат и симболично спојување или помирување на народите, не мора да се караме денеска за нешто што се случило во минатото.
Спомнавте политиката е влезена во работата на комисијата. Како, од која страна е влезена политиката?
Често слушаме изјави од политичари во Бугарија, но морам да признам дека слушаме и тука, во Македонија, политичари кои си даваат за право да ја толкуваат историјата. Јас сметам дека историчарите се покажале како лоши политичари, а политичарите се покажале како уште полоши историчари. Јас работата на политичарите ја гледам да може да овозможат услови да можеме ние да работиме. Тука ја гледам улогата на политиката. Во Бугарија имаме често имаме изјави кои буквално одредуваат како треба да се одвива работата на комисијата и какви резултати таа треба да даде, но во помала мера тоа сепак постои и во Македонија.
Господине Тодоров, дали е точно дека премиерот Зоран Заев вршел притисок врз вас како комисија?
Најодговорно тврдам дека во ниту еден случај, дали тоа станува збор за претседателот на Владата, министерот за надворешни работи со кои сме имале контакти, ниту во еден момент тие личности, тие институции не вршеле притисок. Средбите со нив се чисто информативни да ги споделиме нашите искуства и работата со бугарските колеги.
Што се однесува до темата бугарски фашистички окупатор. Може ли ова да биде следниот камен на сопнување со Софија?
Ние тргнавме да работиме хронолошки. Во ваков контекст, со декларацијата очекувам дека можеби ќе имаме проблеми, но сепак да оставиме додека не дојдеме до тој период да разговараме.
Како вие како македонски историчар гледате на тој период од историјата?
Ја конкретно не го работам тој период, Втора светска војна. Но факт е дека тука имало окупација на бугарска војска и факт е дека бугарската држава тогаш соработувала со нацистичка Германија и фашистичка Италија и тоа не можеме да го бришеме. Знаете, соочувањето со минатото не е да заборавите делови од минатото, туку напротив, да се соочите со нив, на тој начин се гради помирувањето на народите, а не преку начин на селективен пристап кон минатото.
Дали гледате на декларацијата што ја усвоија бугарската Влада и Собрание, во која поставуваат услови, како обид за притисок?
Да, на некој начин со тоа се прави притисок, но можам да кажам дека тој притисок нема да вроди со плод.
Имаше идеи, македонската држава да одговори со слична декларација како што тоа го направи бугарската држава и да одговори на нивните барања. Како историчар, сметате дека ова треба да се направи?
Мислам дека историчарите се покажале како лоши политичари и обратно. Дека треба да има одреден одговор на тие барања кои се неприфатливи, дрски, безобразни и навредливи за чувствата на етничките Македонци, особено прашањата на јазикот и на етничкиот идентитет, но сепак мислам дека тоа е работа на политиката и политичарите треба да одлучат како и на кој начин ќе одговорат на таа рамковна позиција на бугарската влада.
Целото интервју со историчарот Петар Тодоров може да го погледнете на видео снимката на почетокот на овој текст.
