„Оската на отпорот“, која Иран ја усоврши во текот на изминатите четири децении, е лабава мрежа од пунктови и посредници, милитантни групи поддржани од Техеран и државните актери како сојузници кои играат важна улога во стратегијата на Иран да се соочи со Западот, неговите арапски непријатели и првенствено Израел, пишува редакцијата на Радио Слободна Европа (РСЕ) на англиски јазик.
Активна во Појасот Газа, Либан, Ирак, Сирија и на други места, оваа мрежа му дозволува на Иран да создаде хаос на непријателска територија, а во исто време создава простор за позиција од која може веродостојно да ја негира својата вмешаност.
Во случајот на последниот конфликт во кој е вклучен Хамас поддржан од Иран, колку е посилен одговорот од Израел и колку е посилна одмаздата од шиитските и сунитските непријатели на Израел во регионот, толку подобро за Иран, велат експертите.
Ова е стратегија која и претходеше на 1979 година и на Исламската револуција, велат експертите, но оваа стратегија е усовршена и ребрендирана како „Оска на отпор“ од Силите Кудс, елитниот огранок на иранскиот корпус на Исламската револуционерна гарда (ИРГ) во странство.
„Иако е нов термин, „оската на отпор“ всушност опишува стар феномен: поединец или група која е подготвена да се бори за Иран за да добие средства, оружје, воена обука и разузнавачка поддршка“, вели Али Алфонех, истражувач од Институтот на арапските држави од Персискиот залив во Вашингтон.
Но, додека Иран отворено се позиционираше како водечки глас на мрежата и повикува на глобален отпор против Израел и Западот, „Силите Кудс избегнуваат микроуправување и им даваат простор на посредниците за маневрирање“, рече Алфине.
Овој релативен авторитет, кој понекогаш дури доведе до тоа продолжените раце и сојузниците да работат на штета на регионалните интереси на Иран, го отежнува директното обвинување на Иран.
„Успешна посредничка стратегија“
„Ако има некаков вид на кинетичка одмазда, вашата продолжена рака, вашиот партнер ја апсорбира одмаздата и ако вашиот противник сака да го прошири опсегот, тешко му е политички да ги поврзе точките за да го стори тоа“, анализира Бехнам Бен Талеблу, постар соработник. во Фондацијата за одбрана на демократиите со седиште во Вашингтон.
Нападот на 7 октомври врз Израел од страна на сунитската милитантна група Хамас беше еден таков пример, при што Иран го пофали нападот во кој загинаа повеќе од 1 400 Израелци и поттикна израелски одмазднички напади врз Газа кои до 20 октомври беа убиени повеќе од 7000 луѓе и предизвикаа катастрофална хуманитарна криза.
Но, и покрај долгогодишната поддршка на Иран за Хамас, за кој Алфонех вели дека е историски поблизок до сунитската Саудиска Арабија и е во голема мера финансиран од Катар, Израел и Западот не можеа да го поврзат нападот директно со Иран.
„Кога ги оценуваме врските меѓу Иран и Хамас, не можеме да ја заборавиме желбата на Иран да ја прикрие и маскира својата улога, што одговара на успешната стратегија на Исламската Република и нејзините односи со нејзините посредници“, рече Талеблу.
„Фактот дека е тешко да се открие непосредниот синџир на команда или да се даде многу јасно зелено светло е всушност успехот на стратегијата „дофат на рака“.
„Оската на отпорот“ е дел од обидот на Иран да ги извезе учењата на шиитскиот ислам, кој беше прогласен за официјална религија на Иран по 1979 година и „некаков вид месијанска визија за тоа како треба да изгледа Блискиот Исток“, објасни Талеблу.
„Оваа идеологија одекнува само кога Блискиот Исток е во хаос, а Исламската Република е експерт за управување со хаосот“, додаде тој.
Убиството на командантот на силите Кудс, Касем Сулејмани, кој се сметаше за архитект на „оската на отпорот“ и кој имаше големо влијание врз нејзините членови, внесе елемент на хаос во структурата на самата мрежа.
Но, иако овој атентат претставуваше предизвици, тоа не беше доволно да ги попречи силите Кудс или да ја разбие оската.
Оската ги продолжи своите операции преку Хамас и преку палестинскиот исламски џихад во Газа, кој исто така го поддржува Иран, потоа преку заколнатиот непријател на Израел и продолжената рака на Иран, Хезболах во Либан и шиитската милиција во Ирак.
Во Сирија, ИРГ распореди војници за да им помогне на владините сили кои го поддржуваат претседателот Башар ал-Асад и сириската граѓанска војна, додека во Јемен, Иран ги поддржува Хутите, кои се борат против воениот сојуз предводен од Саудиска Арабија, регионалниот ривал на Иран.
Понекогаш, некои од овие групи покажаа мускули и ги тестираа границите на нивната независност од Иран работејќи против интересите на Техеран.
Алфонех потсети на киднапирањето на израелските граничари од страна на Хезболах во 2006 година, што, како што рече, „резултирало со разорна војна која била многу попроблематична бидејќи се коси со севкупната стратегија на Иран да го користи Хезболах како одвраќање против Израел“.
Главните разлики
Главните разлики меѓу Хамас и Иран, кои беа забележани за време на конфликтот во Сирија, беа тоа што палестинските милитанти одбија да му помогнат на Асад, кој е клучен сојузник на Техеран.
Политичкиот подем на некои групи, вклучително и Хамас во Газа, доведе некои да се дистанцираат од Иран, макар и само реторички, со цел да го вратат легитимитетот таму каде што дејствуваат локално.
Хамас инсистираше на тоа дека само тие стојат зад повеќекратните напади врз Израел и дека Иран и Хезболах немаат никаква улога. Хезболах размени прекуграничен оган со Израел во последните денови во најголемата ескалација на насилството од нивната војна во 2006 година.
Израел го обвини Хезболах дека ги извршил нападите „по ирански инструкции“.
Се верува дека палестинскиот исламски џихад, кој исто така има присуство во Либан, бил вклучен во прекуграничните напади врз Израел на 10 октомври.
Во Ирак, извори за Радио Фарда на РСЕ изјавија дека иранските власти се сретнале со шефовите на проиранските шиитски милиции по нападот на Израел на 7 октомври.
Радио Фарда потоа објави дека шиитските милиции во Ирак создале заеднички оперативен штаб за поддршка на операцијата на палестинските милитантни групи против Израел.
Додека Иран ангажираше различни ограноци во заедничките операции во Сирија, Алфонех изјави дека „генерално, Иран претпочита да одржува одредено ниво на одвоеност, така што протекувањето на разузнавачки информации од една гранка не ја загрозува целата мрежа на филијали“.
Стратешка победа?
За возврат, реакцијата на израелската армија и дипломатската и воената поддршка на САД по нападот на Хамас и заканата за вклучување на други членови на мрежата „Оската на отпорот“ може да се гледа како стратешка победа за Иран.
„Фактот дека САД мора отворено да испратат конвенционална воена опрема во Израел се смета за победа во Техеран бидејќи тие треба да одвратат актер надвор од државните структури како што е либанскиот Хезболах“, рече Талеблу од Фондацијата за одбрана на демократијата.
„Ова ви покажува колку пораснале полномошниците на Иран и нивните хибридни и конвенционални и асиметрични воени способности во последните неколку децении.
Од своја страна, Хезболах на 18 октомври тврдеше дека е „илјада пати посилен“ отколку што беше за време на последната војна со Израел, укажувајќи на можноста дека Оската како целина е поопасна од кога било во однос на огнената моќ и регрутирањето на нови членови.
Но, Алфонех смета дека моќта на Оската што се појави кога Иран повика на проширен сојуз против Израел е „неважна“.
„Сè додека помалите, полесни за отфрлање сојузници како Хамас можат да отворат дупка во израелската челична купола и да ја покажат слабоста на Израел, и сè додека повредните посредници како Хезболах можат да останат надвор од војната и да му обезбедат на Иран ефективно одвраќање против израелското бомбардирање на иранските нуклеарни постројки, Иран е совршено задоволен“, рече Алфонех.
Талеблу рече дека и покрај напорите на Иран да се дистанцира од потенцијален поширок конфликт во кој се вклучени неговите полномошници и милитантни групи кои ја формираат Оската на отпорот, важно е да не се дозволи Техеран да се крие зад плаштот на уверливо негирање.
