Железната купола, израелскиот систем за противракетна одбрана,се соочува со тест на силата доколку Израел се најде под невиден оган од милитантите од Газа, како и од Хезболах од Либан. Зошто?
Израелската војска проценува дека штити од 90 отсто од ракетите истрелани од милитантите од Појасот Газа на израелска територија и на Западниот Брег.
За само две недели Хамас истрела 7.000 ракети врз Израел, според објавените податоци од израелската војска. Тоа е повеќе отколку во четирите претходни војни кои се водеа меѓу Хамас и Израел откако милитантната група ја презеде контролата врз Газа во 2007 година.
На првиот ден од борбите, на 7 октомври, Хамас истрелал 2.000 ракети, според Вест Поинт, американската воена академија. Милитантите на Хезболах со седиште во Либан исто така истрелаа стотици ракети долж северната граница на Израел од почетокот на борбите.
Клучно за отклонување и пресретнување на проектили на израелска страна е „Железната купола“, тоа е напреден противракетен систем што Израел го инсталираше во 2011 година.
Системот, развиен од државната компанија Рафаел, се покажа особено ефикасен во текот на годините во пресретнувањето на непријателските ракети.
Според податоците на компанијата Рафаел, кои ги објави по повод 10 години од поставувањето на „Железната купола“ во 2021 година, системот до тогаш пресретнал повеќе од 2.500 ракети.
Овој систем е развиен за рекордно време од две и пол години како единствен систем во светот кој има повеќе функции. Во списокот влегуваат и можностите за регистрирање на ракети, топовска артилерија и минофрлачи (C-RAM), авиони, хеликоптери, крстосувачки ракети, за копно и поморски воздух, одбрана и сето тоа за текот на 24 часа при сите временски услови.
Развојот на „Железната купола“ започна во 2007 година, а по тестовите во 2008 и 2009 година, првите батерии беа инсталирани во 2011 година. Оттогаш системот е подобрен неколку пати.
Како работи Железната купола?
Железната купола се состои од низа ракетни полнења, батерии, кои користат радари за откривање и пресретнување на проектил со краток дострел.
Секоја батерија има три или четири фрлачи, 20 проектили и радар, според Raytheon, американскиот одбранбен гигант што ги прави системите заедно со израелскиот одбранбен систем Рафаел.
Кога радарот ќе открие проектил, системот одредува дали се движи кон населено место, пишува новинската агенција Асошитет Прес.
Доколку забележи проектил кој се движи кон населено место, тогаш лансира проектили за пресретнување и уништување на проектилот. Доколку системот открие дека проектилот се движи кон отворен простор или кон морето, дозволува да падне, со што се зачувуваат и заштедуваат проектили. Според војската, сите пресретнувања се случуваат во израелскиот воздушен простор.
Железната Купола е дел од поголем, слоевит систем за противвоздушна одбрана, кој вклучува и систем именуван како „Arrow“, кој пресретнува балистички ракети со долг дострел, како и систем кој пресретнува ракети со среден дострел, како оние за кои се верува дека ги поседува Хезболах во Либан.
Двата системи, како Железна купола, беа развиени заедно со Соединетите Држави. Израел, исто така, развива систем базиран на ласер, наречен „Челичен зрак“, за кој вели дека ќе може да пресретнува проектили и други закани со краток дострел за мал дел од трошоците за одржување на Железната купола.
Израел вели дека системот, кој се развива со американско финансирање, сè уште не е воспоставен.
Која е цената на системот?
Секој проектил чини во просек од 40.000 до 50.000 долари (околу 47.000 евра), покажуваат податоците од Институтот за национални безбедносни студии во Тел Авив.
САД инвестираа многу во системот, помагајќи во трошоците за развој и поправка по период на борби.
На почетокот Израел целосно ја финансираше Железната купола, но поради високите трошоци за одржување, мораше да се побара помош од сојузникот, САД, кој дава поддршка од 2016 година.
Американската влада потрошила повеќе од 2,9 милијарди долари за Железната купола, јавува американскиот медиум Си-Ен-Ен, повикувајќи се на американски официјален претставник кој тврди дека Израел најверојатно ќе побара дополнителни пресретнувачи покрај другата воена помош од Вашингтон по нападот на Хамас на 7 октомври.
Според истражувачката служба на американскиот Конгрес, досегашните средства се трошеле за наплата, пресретнување, трошоци за производство и одржување.
Покрај поддршката за Железната купола, САД обезбедуваат широк опсег на безбедносна помош за Израел. Во неделата по нападот на Хамас, Пентагон и израелските власти најавија пристигнување на американски авиони со резерви на муниција и противвоздушна одбрана. Помошта е проширена на артилериски гранати, оклопни возила и ракетно наведување, како што пишува америсканските медиуми специјализирани за теми од одбрана.
Колку е точна Железната купола?
Грубо се проценува дека куполата е ефикасна од 85 до 90 проценти, покажуваат проценките на компанијата Рафаел. Но, тој може да биде преоптоварен во случај на силен пожар, дозволувајќи им на некои ракети да поминат низ ѕидот.
Иако досега добро функционираше, ризикот се зголемува доколку Хезболах влезе во војна. Се проценува дека Хезболах има околу 150.000 ракети и проектили.
И покрај тоа што израелските воени функционери зборуваат за 90 отсто ефикасност на Железната купола, израелскиот одбранбен систем,ефикасноста на Челичната купола е „многу спорна“ вели истражувачот на Институтот за Блискиот Исток во Сингапур, Жан-Луп Самаан, за „Еуроњуз“.
„Досега, израелската влада рече дека ефикасноста на Железната купола е доста висока. Тие зборуваа за стапка на пресретнување од 90 проценти. Првото прашање е што точно значи таа стапка на пресретнување?“, вели тој.
Саман истакнува дека Железната купола пресретнува или уништува проектили кои се закануваат да погодат цивилни, населени урбани области.
„Ако имате ракета која е истрелана од Газа во ненаселена зона во Израел, Железната купола нема да пукне. Затоа е тешко да се каже точно што значи 90 отсто ефективност“, објаснува тој.
Друг момент што ја доведува во прашање ефикасноста на системот е тоа што Самаан тврди дека поставувањето на Железната купола не го одвратило Хамас или другите палестински милитантни групи да лансираат ракетни напади на израелска територија.
Во оценката на Универзитетот во Навара за ефикасноста на Куполата се наведува дека „иако куполата засега е доволна, не може да се очекува да продолжи вака засекогаш. И покрај ефикасноста на системот, прашање на време е кога милитантите ќе развијат тактики или Може да се предвиди дека времето потребно за да се постигне тоа значително ќе се намали со оглед на силната поддршка од милитантните сојузници и значителните ресурси што ги добиваат“.
Можеби најголемата загриженост во моментов, со оглед на способноста на Железната купола да ја заштити израелската територија, е можноста за регионална ескалација.
