Додека инфлацијата во Северна Македонија останува на релативно високо ниво од 5 проценти – двојно повеќе од просекот на Еврозоната, континуираниот раст на цените за граѓаните значи потенцијално откажување од годишен одмор, кратење од буџетот за облека или за одење во ресторан.
Така е за 53-годишната Милена К. од Скопје, која ни раскажа дека често се двоуми пред рафтовите во маркетите поради енормниот раст на цените на прехранбените производи.
„Се доведовме во ситуација да прашуваме дали цената на одредени производ е точна. Ако истата била 38 денари сега е 80 денари, што е над 100 проценти покачување. Комодитетот кој до одредена граница кој го имав во однос на распределбата на буџетот сега е намален. Цените едноставно не може да се предвидат“, вели таа.
Во февруари 2025 година, инфлацијата во Северна Македонија изнесувала 5 проценти на годишно ниво, што претставува значително повисока стапка во споредба со Еврозоната, каде што годишната инфлација, според податоците на Евростат, изнесува 2,3 отсто.
На месечно ниво, инфлацијата во земјава достигнала 0,5 отсто во однос на јануари, што укажува на умерен раст на цените.
Според Народната банка на Северна Македонија, оваа динамика на инфлацијата од почетокот на годината главно произлегува од цените на храната и енергетската компонента, но оттаму наведуваат дека очекувањата се да има постепено намалување.
„Во рамките на февруарските анкети на Европската комисија за очекувањата на потрошувачите преовладуваат очекувања за посилно намалување на цените во следниот период. Последните проекции за берзанските цени на примарните производи за следниот период се променети претежно во нагорна насока, што упатува на ризици и потреба за внимателност“, велат од Народната банка“.
За намалување на цените Владата во февруари годинава донесе две мерки – една за ограничување на маржите од 5 до 15 отсто за 100 групи производи кои ќе важат до април, а друга за замрзнување на цените на 8 продукти.
Државниот пазарен инспекторат вели дека прави строги контроли на маркетите, а се уште се чека Комисијата за заштита на конкуренцијата (КЗК) да ја заврши истрагата за картелско договарање на четири маркети: ВЕРО, Тинекс, КАМ и Рептил, за кои во февруари рече дека заедно со Сојузот на стопански комори „склучиле забранет договор за влијание врз цените.“
Од КЗК до објавување на текстот не одговорија дали е завршена истрагата, која може да значи казни за маркетите од 10 проценти од нивниот годишен приход.
Минимални можности за понски цени
Финансискиот аналитичар Александар Талимџиоски за РСЕ коментира дека владините мерки за ублажување на инфлацијата имаат одредени, но ограничени ефекти.
Тој смета дека во услови на отворен либерален пазар, македонската економија е силно зависна од глобалните цени, а со тоа смета дека можностите на владата да влијае врз нив се минимални.
„Добро е што платите и понатаму растат со стапки близу до 10 проценти споредено со истиот месец од претходната година, па оттука може да извлечеме заклучок дека кај граѓаните сепак имаме зголемување на расположливиот доход, или да сум попрецизен, растот на трошоците за живот во последните четири месеци е во интервал од 4 - 5 отсто, а растот на платите за периодот од септември до декември 2024 бил во интервалот од 8,5 - 9,8 проценти“, вели Талимџиоски.
Сепак, од Владата во одговор за РСЕ наведуваат дека со оглед на тоа што до 29 февруари минатата година важела одлука за замрзнување на цените на основните прехранбени производи, сметаат дека тие цени не можат да се користат како релевантна основа за пресметка на инфлацијата.
Владата бара долгорочни решенија
И покрај тоа, најавуваат законски решенија кои ќе важат на долг рок откако ќе заврши мерката за замрзнати маржи и цени:
„Се разгледува хрватскиот модел кој беше донесен минатиот месец како законско решение каде се вклучени околу 80 основни производи“, велат од Владата.
Владата најавува и работна група составена од Министерство за економија и труд, Државен пазарен инспекторат, Комисија за заштита од конкуренција, претставници од Министерство за земјоделство и Министерство за финансии.
Македонските производи поевтини во странство
Но, Кристина Ампева од „Гласен синдикат“ смета дека досегашните мерки за ублажување на ценовниот удар, како ограничувањето на маржите и сезонските пакети на производи, не донеле видливи резултати за граѓаните.
Таа нагласува дека инспекциските контроли и казните не ја менуваат реалноста во која основните прехранбени производи се сè поскапи, а македонски производи дури се продаваат поевтино во регионот отколку дома.
Ампева повикува на поефикасни и поригорозни политики и ги повикува функционерите да се соочат со реалноста – наместо да бидат изолирани во политички кругови, да поминат еден месец со минимална плата за да разберат како живее обичниот граѓанин.
Од Владата потсетуваат дека освен актуелната мерка која опфаќа 2.000 основни прехранбени производи и средства за хигиена од 18 февруари до 30 април, започала и примената на Законот за нефер трговски практики, но и дека била екипирана и Комисијата за заштита на конкуренцијата со нови членови и 7 нови вработувања кои започнале континуирани контроли на терен, а биле започнати неколку постапки за неколку трговски ланци.
Зголемување на платите и пензиите
Синдикалците посочуваат и на донесените измени на Законот за заштита на потрошувачи кој бара зголемување на транспарентноста кај трговците кои се задолжени од втората половина на април да ги објавуваат цените на сите производи на интернет.
Премиерот Христијан Мицкоски најави дека од април минималната плата ќе се зголеми за околу 2.200 денари, достигнувајќи 24.400 денари, согласно законските одредби.
Тој истакна дека доколку во наредните месеци се постигне договор меѓу работниците и работодавачите за повисок износ, ќе се разгледа можноста за законски измени и дополнително усогласување.
На владина седница, Мицкоски разговарал со министерот за економија и потврдил дека зголемувањето на минималецот ќе биде усогласено со Законот.
Од 1 април се очекува и пензионерите да го одбијат второто покачување на пензиите од 2.500 денари.
