Организаторите од руската непрофитна група Евразија бараат малку повеќе од ентузијазам и многу лични податоци од учесниците од Молдавија и другите поранешни советски републики во, како што потврди Радио Слободна Европа, најмалку 10 патувања чии трошоци ги платила Москва во изминативе четири месеци.
Во руската престолнина на младите им се обратија „експерти“, вклучително и некои од првите редови на тековната хибридна војна на Кремљ против западните институции и нивните партнери.
Артем, кој го кажа само своето име, е еден од неколкуте луѓе кои отидоа на едно такво патување и се согласија да разговараат со молдавската служба на РСЕ и Система (Systema), рускиот новинарски истражувачки сервис на Радио Слободна Европа, под услов да останат анонимни за да можат слободно да зборуваат за искуството, без страв од одмазда.
„Многу мои врсници уживаа во патувањето затоа што, пред сè, никој не плати за ништо, да не беше тоа никој од нив немаше да учествува на кој било начин ако не беше патувањето,“ изјави Артем.
„Но, потоа други млади изразија интерес за враќање во Русија и понатамошно вклучување во организацијата“, додаде тој.
Евразија ја води руски пратеник израснат во отцепениот регион Трансдњестар во Молдавија. Таа е основана од поранешен сметководител во градската администрација на Орхеи во време на мандатот на градоначалникот на Илан Шор, 37-годишниот бегалец претприемач осуден во Молдавија за организирање на кражба на околу милијарда долари во 2014 година.
Молдавската проевропска претседателка Маја Санду и нејзините владини сојузници повикаа на „максимална будност“ и преземаат сè поголеми чекори за да се спротивстават на она што таа и експертите го опишаа како интензивни руски напори да ја дестабилизираат Молдавија. Тоа се однесува и на руското мешање во неодамнешните и претстојните избори, вклучително и преку наводното купување гласови и други изборни измами поврзани со Шор, кој неодамна доби руско државјанство, но продолжува да води антивладин сојуз од странство.
Русија негира дека се обидува да ја дестабилизира Молдавија, аспирантска членка на ЕУ, чија неутралност е на тест со стравот што произлегува од тековната целосна инвазија на Русија на соседна Украина и стотиците руски војници кои сè уште го окупираат складиштето за оружје од советската ера во отцепениот регион Трансдњестар во Молдавија.
Агенти на промени?
Новинарите на РСЕ добија пристап до затворената група за разговор на социјалната платформа Телеграм каде администраторите на Евразија собраа околу 30 млади луѓе за да се подготват за едно од најмалку 10-те патувања во изминатите четири месеци, споделувајќи детални планови за јунскиот престој во Москва во рамките на програмата „Ајде да ја запознаеме Русија“.
Дваесет и шест од пријавените биле државјани на Молдавија, двајца биле од Узбекистан и еден од Таџикистан.
Повеќе учесници на патувањето на Артем во Евразија, кои зборуваа за РСЕ, рекоа дека се охрабрени од нивните раководители да ја промовираат „руската култура и насоката на евроазискиот развој“ во нивните матични земји.
Сите требаше да дадат лични податоци што беа објавени во затворениот разговор за другите да ги видат: броеви на пасоши, датуми на истекување и телефонски броеви. Од нив, исто така, беше побарано да изберат меѓу опциите како што се аплицирање за грант, запишување во медиа школата на Евразија, потоа школата за лидерски и политички вештини или „амбасадор на Евроазија“.
Откако беа на патувањето, тие постојано беа повикувани да аплицираат за, како што беше опишано, сигурни грантови на Евразија до милион руски рубљи (11.600 долари) по проект.
„Се работеше само за поднесување барање“, рече Артем.
Финансиските трансфери се забранети меѓу Русија и Молдавија, а официјалните лица пријавија зголемување на износот на готовина конфискувана од поддржувачите на Шор кои се враќаа од Москва по лансирањето на про-Кремљ, антизападниот изборен блок формиран од Шор во април. Повратниците од програмата Евразија се пожалија на претреси на аеродромите по нивното враќање.
Тринаесет од 73 грантови што организацијата ги наведува од еден неодамнешен конкурс им беа дадени на Молдавци.
Тие вклучуваат поправки и реконструкција на споменици на паднатите војници во Втората светска војна, тема што особено ја разбесни Русија бидејќи државните и локалните власти зад поранешната Железна завеса ги демонтираа, преместија или едноставно ги контекстуализираа спомениците од советската ера на војниците на Црвената армија.
Друга вклучува организирање на неодреден филмски „маратон“, на пример, додека трет вети дека ќе отвори центар за поддршка за мајки на деца со попреченост.
„Само сакаме да бидеме пријатели“
Шор побегна во Израел во 2014 година и се појави во Русија претходно оваа година, каде што доби руско државјанство. Во меѓувреме Шор, кој има и израелски пасош, беше цел на санкциите на САД и основаше и водеше истоимена молдавска политичка партија која беше набрзо по основањето забранета поради наводни напори за дестабилизација. Шор ги оркестрираше таквите политички активности од странство.
Нели Парутенко, поранешен сметководител во градското собрание на Орхеи за време на четиригодишниот мандат на Шор како градоначалник, кој побегна од Молдавија поради тековната истрага во 2022 година, е основачки директор на Евразија.
Други значајни Молдавци во организацијата ја вклучуваат Наталија Параска, лидерка на проруската Партија за преродба, која е во управниот одбор на Евразија. Поранешниот комунистички претседател на Молдавија, Владимир Воронин, практично присуствуваше на настанот за промоција на Евразија во Москва во април, а Евгенија Гутул, гувернерката на автономниот регион Гагаузија и политички сојузник на Шор, се појави лично на истиот настан.
„Ние сме мирољубиви, едноставно сакаме да бидеме пријатели“, рече претседателката на одборот на Евразија и руска пратеничка Алиона Аршинова, која беше на чело на напорите за „пријателство“ со поранешните советски републики.
Аршинова ова го изјави во интервју на Раша Тудеј, руската државна меѓународна телевизија, чие емитување е забрането во Молдавија и во Европската Унија.
Аршинова, ќерка на руски војник, порасна во Трансдњестар, каде што сепаратистичкото раководство што зборува руски и понатаму се спротивставува на контролата на Кишињев. Аршинова е на листите за санкции од Западот поради нејзината поддршка за руската инвазија на Украина.
„Експертски“ звучници
Неодамнешните извештаи сугерираат дека Русија сè повеќе се обидува да регрутира млади странци преку посети и стажирање, како одговор на протерувањата од висок профил што го нарушија собирањето разузнавачки информации на Запад.
Иако еден таков извештај на порталот на руски јазик „Инсајдер“ не ја спомнува Евразија, тој вели дека руското разузнавање создава непрофитни организации како „покритие“ за да ги идентификува симпатизерите и да ги подготвува идните шпиони.
Претходните настани на Евразија вклучуваа појавувања на Александар Дугин, радикален десничарски руски идеолог и застапник за авторитарна евроазиска држава за кој се смета дека влијаел на геополитичките ставови на рускиот претседател Владимир Путин.
Во нив беше претставен и рускиот политиколог Сергеј Марков, чест про-Путин агитатор и поранешен политички советник на соборениот проруски украински претседател Виктор Јанукович. Во првите месеци од руската сеопфатна инвазија на Украина, Марков поттикна неосновани гласини дека романските трупи се „веќе стационирани“ во Молдавија и планираат да го „нападнат“ и заземат Трансдњестар „со поддршка од НАТО и учество на украинската армија“.
Немаше „скриени услови“ за неодамнешното тридневно патување со Евразија, опишано како „гастрономска“ турнеја, според администраторот за разговор со корисничко име „Афанасии“, освен што учесниците мора „не само да јадат“, туку и „активно да учествуваат и да покажат интерес“ за време на планираните настани.
„Нема други услови“, рече Афанасии.
Четири дена пред поаѓање се појавија промени на веќе определениот распоред. Патниците би биле сместени во хотел со четири ѕвезди во северниот кварт на Москва и би го посетиле Центарот за иновации Сколково, високотехнолошки бизнис парк во кој се сместени ИТ компаниите поврзани со руската влада. Следно, имаше патувања до Црвениот плоштад и градските паркови и кулинарски мастер клас во московски ресторан.
На учесниците им беше ветена „средба со експерт“ на третиот ден од патувањето.
Објавите на социјалните мрежи од организаторите и повеќе учесници потврдуваат дека Алексеј Самоилов, поранешен билдер и академик од Харков, кој ја доведе во прашање украинската државност, беше меѓу говорниците кои им се обратија на младите странци од Молдавија.
Самоилов го води проруското движење наречено „Друга Украина“ и тврди дека „Украина нема своја нација“.
Членовите на партијата на Шор, пријателски насочени кон Кремљ, ги поддржаа антивладините протести минатата година, кои според Санду, наводно, биле поттикнати од Русија, дури и пред таа да ја обвини Москва за подиректни напори за дестабилизација преку заговор за државен удар, кој никогаш не бил јавно објавен.
Произлезената забрана за партијата на Шор на крајот беше поништена од Уставниот суд на Молдавија, но Шор оттогаш премина во сојузот Победа, кој ја вклучува партијата Преродба, често опишувана како „клон партија“.
Претседателските избори во Молдавија се закажани за 20 октомври со истовремен референдум за евентуално пристапување во Европската Унија, откако на Молдавија и беше доделен кандидатски статус заедно со Украина во јуни 2022 година.
