„Србија не треба да биде центар за дезинформации од Кремљ“, порача вчера известувачот на Европскиот парламент за Србија, Владимир Билчик.
Пораката следуваше ден по веста дека рускиот државен канал „Russia Today“ (РТ) отвора редакција на српски јазик во Белград.
РТ, како медиум контролиран од Кремљ и финансиран од државниот буџет, е забранет да емитува програма во Европската унија од март 2022 година.
Тој е означен како клучен за ширењето на руската пропаганда и е цел на широк пакет санкции против Русија поради нејзината инвазија на Украина.
Но, властите во Србија и покрај повиците од Брисел, одбиваат да ги почитуваат европските санкции.
Владимир Билчик на Твитер напиша дека лансирањето на РТ во Србија е спротивно на европската надворешна политика.
„Дејствата зборуваат погласно од зборовите. Гледањето како руската пропаганда се враќа во Србија преку лансирањето на Русија денес е спротивно на обврската на Србија да работи на усогласување со европската надворешна политика“, рече Билчик.
Кој најави отворање на РТ на српски јазик?
На 13 ноември, Спутник, медиум кој исто така е под европски санкции поради ширење руска пропаганда, објави дека РТ на српски јазик „наскоро ќе почне да работи“.
Како што е најавено во текстот на веб-страницата на Спутник, уредничка на РТ во Србија треба да биде Јелена Милинчиќ, ќерката на уредничката на Спутник во Белград, Љубинка Милинчиќ.
Засега нема повеќе детали за оваа вест.
На социјалните мрежи РТ на српски има телеграм профил „RT Balkan“. Со речиси 10.000 следбеници, тие објавуваат пропагандна содржина и изјави на руски официјални лица кои ја оправдуваат агресијата врз Украина.
Дали РТ има компанија во Србија?
РСЕ испрати прашање до седиштето на РТ во Москва, но до објавувањето на текстот нема одговор дали и кога ќе биде отворена редакцијата на српски јазик во Белград.
Но, три месеци по почетокот на руската агресија врз Украина, во мај 2022 година, компанијата Балканс Медиа ДОО со седиште во Белград е регистрирана во Агенцијата за стопански регистар на Србија.
Сопственик е организацијата ТВ Новости од Русија. Истата организација е наведена како сопственик на „Russia Today“ на веб-страницата на тој медиум.
Директорот на компанијата Balkans Media во Белград е рускиот државјанин Николај Богачикин, еден од уредниците на „Russia Today“.
Основачкиот капитал на компанијата е 1,1 милион динари (околу 10 000 евра), а основна дејност е производство и емитување телевизиски програми. Отворањето на компанијата би било првиот чекор телевизијата да аплицира за дозвола за емитување пред институциите на Србија.
Последици за Србија ако РТ оди во етерот?
Дека појавувањето на друг руски медиум во етерот, покрај Спутник, би имало влијание врз целиот Западен Балкан, смета уредникот на порталот „European Western Balkans“, Никола Буразер.
„Тоа дополнително ќе ја зајакне позицијата и угледот на Србија како база за ширење на руското влијание и дезинформации во целиот регион“, вели Буразер.
Тој посочува дека проруските медиуми во Србија можат да се поделат во две групи.
„Од оние чии вредности се ориентирани кон Москва и чија примарна цел е да ги промовираат интересите на Кремљ, па се до локални провладини медиуми кои се обидуваат позитивно да ја претстават владата во Србија известувајќи за Русија и ја фалат соработката на владата со Москва“, додава Буразер.
Порталот „Демаскирање“ анализирал повеќе од 4.000 текстови кои биле објавени во пет весници во Србија во текот на шесте месеци од војната во Украина.
Околу 1.600 текстови (40 проценти) беа оценети како пристрасни кон еден од актерите. Тука доминираат текстови кои се позитивно насочени кон Русија и негативно кон Запад.
Иако поддржа неколку резолуции за осуда на инвазијата во Обединетите нации, власта за отфрлање на санкциите против Русија има поддршка од повеќе од 80 граѓани, според истражувањето на агенцијата Демостат и невладиниот Институт за европски прашања.
Според Буразер, РТ може да претставува „проблем“ за официјален Белград, затоа што исклучиво ќе ги промовира интересите на Руската Федерација, но не и на властите во Србија.
„Тоа можеби ќе и отежне на Србија да направи пресврт во надворешната политика и да воведе санкции кон Русија. Не би ме изненади доколку властите овојпат го спречат појавувањето на таков ТВ канал, се разбира, ако имаат намера да направат свртување кон Западот“, додава тој.
Засега никој од претставниците на власта не ја коментирал можноста РТ да добие редакција во Србија.
Кој дава дозвола за емитување?
Работата на електронските медиуми - телевизиски и радио канали, интернет изданија на медиуми, дистрибутери на кабловска, сателитска и интернет телевизија, е контролирана со закон од независното Регулаторно тело за електронски медиуми (РЕМ).
Одлуките во РЕМ ги носи Советот од девет члена избрани од српскиот парламент.
Претседателката на Советот на РЕМ, Оливера Зекиќ изјави дека институцијата не го добила барањето на Russia Today за дозвола за емитување.
„Засега не е поднесено барање“, изјави Зекиќ за РСЕ.
Министерството за информации, кое раководи со регистарот на странски медиуми во Србија, не одговори на прашањето на РСЕ - дали РТ има регистрирано или поднело барање за регистрација на претставништво.
Што побара ЕУ од Србија?
Во врска со претходните неофицијални најави дека РТ ќе отвори телевизиска станица во Србија, Европската унија се огласи во јули 2022 година.
Беше објавено дека Брисел очекува Србија да се воздржи од интензивирање на односите со Русија.
Во соопштението на Питер Стано, портпаролот на ЕК за надворешна политика и безбедност од 15 јули, се додава дека се очекува Србија да ги почитува одлуките на Европската Унија, меѓу кои е и ограничувањето на емитувањето на руската државна телевизија РТ.
„РТ е дел од руските пропагандни и дезинформациски инструменти со кои Кремљ ја следи нелегалната агресија врз Украина и убиствата на украинскиот народ“, објави Стано.
Србија е кандидат за членство во ЕУ повеќе од една деценија, од март 2012 година. Затоа има обврска да ги следи одлуките на Брисел за да ги исполни условите за приклучување.
Никола Буразер истакнува дека Србија веќе неколку месеци е под „постојан притисок да воведе барем дел од санкциите против Русија и со тоа да ја покаже својата посветеност на надворешната политика на ЕУ“.
Отворањето на РТ во Србија би било „уште една ставка“ во европските извештаи кои ја критикуваат Србија за нејзината соработка со Москва.
Србија е меѓу ретките земји на Балканот каде што се организираат митинзи за поддршка на Русија од почетокот на агресијата против Украина, додека муралите на претседателот на земјата Владимир Путин и симболите на руската инвазија „красат“ фасади во голем број на градови.
Какви санкции важат за медиумите во ЕУ?
Санкциите против руските државни медиуми Russia Today и Sputnik во Европската Унија ги опфаќаат сите средства за пренос и дистрибуција - кабелска и сателитска телевизија, телевизија преку Интернет (IPTV), нивните веб-страници, апликации и сметки на социјалните мрежи.
„Сите релевантни дозволи, овластувања и договори за дистрибуција се суспендирани. Овие мерки ги опфаќаат сите земји-членки на ЕУ и се директно применливи“, соопштено е на 2 март од ЕУ.
Сметките на овие медиуми на социјалните мрежи - Твитер, Фејсбук, Јутјуб се блокирани во ЕУ. Но, во Србија тие имаат профили на социјалните мрежи, со ознака дека медиумите се под контрола на руската држава.
Во Брисел оценија дека РТ и Спутник се важни инструменти за „поттикнување и поддршка на руската агресија против Украина и дека претставуваат „значајна и директна закана за јавниот ред и безбедност на ЕУ“.
„Нема да дозволиме апологетите на Кремљ да ги излеваат своите токсични лаги кои ја оправдуваат војната на Путин или сеат семе на поделеност во нашата Унија“, рече претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен на денот на усвојувањето на санкциите.
Портпаролката на руското Министерство за надворешни работи, Марија Захарова, потегот на Европа го опиша како „информативен тероризам од Запад“.
Кремљ ја забрани работата на странски медиуми во Русија, како што е Радио Слободна Европа (РСЕ), а граѓаните имаат ограничен пристап до социјалните мрежи - Фејсбук, Твитер и Инстаграм.
Кои се правилата за руските државни медиуми во Србија?
Медиумската куќа Спутник има дописничка канцеларија во Белград и веб-страница со радио програми и вести на српски јазик. Главна уредничка на тој медиум во Србија, Љубинка Милинчиќ, е и сопственичка на „Сигнал Медија ДОО“ со седиште во Белград.
Како што изјави за РСЕ членката на РЕМ Јудита Поповиќ, „Сигнал Медија ДОО“ поднела барање за радио фреквенција на територијата на градот Белград. За тоа барање РЕМ ќе одлучува на 22 ноември.
Двата најголеми кабелски оператори во Србија го емитуваа каналот Russia Today на англиски јазик, се до 2 март кога беше исклучен сигналотод сателитот од ЕУ.
Со приватниот оператор SBB, РТ се уште не е достапен, додека државниот оператор Телеком Србија го врати на својата понуда само неколку дена по 2 март.
Каква дозвола доби РТ претходно?
На почетокот на февруари 2022 година, во деновите кога очите на светот беа насочени кон Москва поради украинската криза, од Германија дојде официјална забрана за каналот на германски јазик на рускиот државен канал RT (RT auf Deutsch - RT DE).
Каналот се обиде преку Србија да допре до германската публика. На 6 декември, српскиот регулатор, на каналот „РТ ДЕ“ му издаде лиценца за сателитски пренос на програмата.
На овој начин „РТ ДЕ“ сакаше да ги заобиколи германските регулативи кои забрануваат емитување на странски државни канали, меѓу кои и РТ, како медиум финансиран од Кремљ.
Москва одговори со забрана на медиумите на Дојче веле во Русија.
Со проверка на регистарот на Регулаторното тело за електронски медиуми, утврдено е дека лиценцата издадена на каналот RT DE сè уште важи - до 06.12.2029 година.
