Долгиот ден на антивладините протести, со судири со полицијата во центарот на Софија, се чини дека заврши пред една година - но неодамна објавените видео снимки за кои критичарите велат дека властите ги криеле повеќе од една година, кажуваат поинаква, вознемирувачка приказна.
На снимката се гледа како кордон полицајци стојат со скрстени раце покрај голема сообраќајница пред зградата на Советот на министри, во фокусот на големите демонстрации на 10 јули 2020 година, со барање за оставка на премиерот и главниот обвинител на земјата.
Вонредна седница на бугарскиот парламент за полициското насилство
Но, привидот дека сѐ е под контрола е разбиен со новото видео, на кое јасно се гледа дека група од 10 полицајци влечат учесник на протестот далеку од очите на јавноста.
Отпрвин, полицајците покажаа релативна воздржаност, но, потоа зад еден од големите столбови што ја крепат зградата на Советот на министри, повеќе полицајци почнуваат да гo тепаат него, но и други демонстранти со клоци, боксови и шамари.
Безбедносните сили очигледно мислеа дека нивните дејствија не се гледаат - и јавноста не ги виде повеќе од една година - но сето тоа се смени со појавата на претходно непознатите и кристално чисти снимки од видео надзорот, прикажани од парламентарна истражна комисија на вонредна седница на 13 август.
Гневот меѓу пратениците и бугарската јавност доведе до барања за одговори - вклучително дали тврдењата за полициска бруталност биле доволно истражени и дали владините институции можеби се обиделе да ги прикријат полициските злосторства.
„Има таков народ“ нема да поддржи влада од трет мандат во Бугарија
На 17 август, парламентот се собра на нова вонредна седница. „Ги гледав објавените снимки од насилството врз младите демонстранти летото 2020 година со огорченост, болка и вознемиреност“, изјави претседателката на парламентот Ива Митева во официјалното соопштение со кое ја објави седницата, додавајќи:
„Го споделувам ова не само како претседател на Националното собрание и адвокат, туку и како граѓанин, жена и мајка. Бугарскиот парламент - како израз на волјата на луѓето и гарант за владеењето на правото - не може да се држи настрана од она што е прикажано на овие видеа“.
В.Д. министер за внатрешни работи Бојко Рашков, кој беше поставен во мај како дел од привремената влада назначена од претседателот Румен Радев по неубедливите парламентарни избори во април, ги потврди извештаите дека само четворица полицајци на видеото се идентификувани и казнети, а на еден му е забрането унапредување две години.
Вршителот на должноста министер за внатрешни работи, кој е меѓу актуелните владини претставници кои бараат разрешување на контроверзниот генерален обвинител Иван Гешев, изрази жалење дека наместо да се покренат обвиненија против полицијата, се отворија случаи против повредени цивили.
Видеото, како што рече Рашков, е снимено од камера управувана од националната служба за безбедност на земјата и испратена до Министерството за внатрешни работи само една недела по насилството. Рашков рече дека е отворена нова истрага за проверка на претходната внатрешна истрага, со цел да се идентификуваат сите вклучени полицајци.
Самото Национално собрание едногласно ја одобри изјавата со која полициското насилство се оценува како „срамен чин на нечовечко и понижувачко постапување, забрането со уставот и меѓународните договори, во кои Бугарија е дел“.
Инцидентот произлезе од демонстрациите започнати еден ден претходно откако обвинители предводени од Гешев упаднаа во канцелариите на двајца членови на персоналот на претседателот Радев. Многу демонстранти ги сметаа рациите како правење случај против Радев, ривал на тогашниот премиер Бојко Борисов, кој претходната година се обиде да го блокира назначувањето на Гешев од Борисов за генерален обвинител.
На протестите се бараа оставки и на Гешев и на Борисов во услови на зголемени тензии меѓу Радев и владата пред изборите закажани за пролет, и траеја до гласањето на 4 април, што на крајот не успеа да резултира со формирање влада.
Новите предвремени избори одржани во јули, исто така, не резултираа со нова влада. Ситуацијата доведе до можност за трети предвремени парламентарни избори оваа година во обид да се стави крај на ќор -сокакот.
Евентуалните нови избори ќе се одржат под сенката на тековната истрага на привремената влада за работата на претходните влади на ГЕРБ предводени од Борисов, кои беа на чело повеќе од една деценија, како и најновите обиди за соборување на Гешев поради обвинувањата дека тој незаконски објави прислушувани разговори на политичари, вклучувајќи го и претседателот Радев.
Гешев одби да присуствува на законодавната седница на 17 август, велејќи дека тоа ќе биде неуставно и ќе го наруши принципот на поделба на власта. Но, неговата канцеларија е очигледно во центарот на вниманието, и е во дефанзива откако беше откриена снимката од полициската бруталност.
За време на седницата на парламентот на 13 август, Николај Хаџигенов, кој организираше некои од антивладините протести и сега ја предводи привремената парламентарна комисија формирана минатиот месец за да го испита полициското насилство во јули и септември 2020 година, рече дека снимката од видео надзорот била криена „13 месеци“.
Видеото, како што подоцна тој изјави за радио БНР, се појави само кога беше откриено во записите на софискиот огранок на Министерството за внатрешни работи, а копија му беше испратена од вршителот на должноста министер за внатрешни работи Рашков.
Отфрлен предлогот за разрешување на бугарскиот главен обвинител Гешев
Истрагата покажа дека е употребено насилство против седум демонстранти. На 15 август, Јавното обвинителство издаде соопштение за печатот со кое призна дека е свесно за видеото од почетокот и официјално потврди дека четворица полицајци се казнети за нивните постапки.
Сепак, остануваат прашањата зошто требаше толку долго за да се појави видеото и дали казните за безбедносниот персонал беа доволни, особено ако се земе предвид фактот дека повеќе од четворица полицајци се гледаат како ги тепаат приведените.
Говорејќи во парламентот на 17 август, вршителот на должноста министер за внатрешни работи Рашков рече дека „оној што тогаш беше министер треба да објасни дали видеото било сокриено или не“.
Младен Маринов, тогашниот министер за внатрешни работи, беше сменет во реконструкцијата на владата само две недели по полициското насилство што се случи на 10 јули 2020 година.
Извештаите на бугарската служба на РСЕ откриваат дека највисокиот офицер што треба да се казни - Андон Андонов, кој имал водечка позиција во единицата за контрола на немири - се вработил за време на истрагата во Одделот за заштита на сведоци, кој обезбедува и лична сигурност за премиерот.
Според официјалниот извештај на одделот за 2020 година, ниту еден сведок не барал заштита таа година, отворајќи сугестии дека Андонов во суштина бил ангажиран од Гешев да работи за премиерот Борисов.
Од Обвинителството за РСЕ изјавија дека Андонов бил отпуштен откако беше обвинет за нанесување штета на демонстрантите. РСЕ објави дека Андонов бил офицерот на кого му била изречена најстрогата казна, забрана за унапредување во траење од две години.
Дали потезите на бугарскиот шоумен ќе го вратат Борисов на власт?
Весникот „Сега“, во меѓувреме, објави дека случајот на Андонов завршил пред само неколку недели, кога неговата жалба била одбиена. Судијата во случајот пресуди дека Андонов не успеал да има контрола над неговите подредени службеници и дека неговата казна е оправдана.
„Сега“, исто така, објави дека предметното насилство започнало околу 23:30 часот на 10 јули 2020 година, кога демонстрантите пред зградата на Советот на министри почнале да фрлаат стаклени и пластични шишиња кон полицискиот кордон, кој беше составен претежно од полицајци кои не носеа заштитна опрема.
На видеото се гледа дека една помлада инспекторка удира клоци врз притвореничка. Не е јасно дали и таа е меѓу двајцата помлади инспектори кои беа идентификувани во текот на првичната истрага и добија опомени.
Обвинувањата за полициско насилство не се новост. Бугарскиот Хелсиншки комитет соопшти дека Јавното обвинителство има стотици случаи поврзани со полициска злоупотреба, но сепак бројот на обвиненија и обвиненија што произлегуваат од тие случаи е изненадувачки мал.
Во 2018 година, според невладината организација, само четворица полицајци беа обвинети од околу 200 случаи што беа отворени од државните обвинители, и тие доведоа само до две обвиненија. Во 2019 година, девет полицајци беа обвинети од повеќе од 250 случаи. Генерално, има само 30 пресуди за полициско насилство од 2002 година.
Како што изјави за РСЕ, шефот на бугарскиот Хелсиншки комитет, Красимир Канев, полициската бруталност за време на протестите не е исклучок, туку практика.
Претседателот Радев беше отворен во проценката на ситуацијата, велејќи дека постапките на обвинителството се необјасниви. „Мора да се воспостави целиот синџир на одговорност - од сторителите, организаторите и политичарите кои го нарачале или дозволиле насилството, или оние што го прикриле насилството“, рече тој откако конечно беше откриено видеото, додавајќи:
„Затоа што ние мора да реагираме на ова како демократско општество, кое не треба да дозволи такво грдо газење на уставните права на бугарските граѓани“.
