Изјавите на Соединетите Држави и Русија кои поставуваат рамка за ограничување на воената акција во Црното Море беа широко поздравени како чекор кон поширок прекин на огнот во војната во Украина:
„ И Москва и Вашингтон „ќе продолжат да работат кон траен и траен мир“, соопштија Кремљ и Белата куќа.
Сепак, изјавата на Кремљ имаше и конкретна формулација што ја немаше во соопштението на Белата куќа.
Москва само ќе се придржува до договорот, соопшти Кремљ, откако Западот ќе ги укине санкциите за руските банки вклучени во трговијата со земјоделски производи, како и за руските бродови.
Посебно се споменува Роселхозбанк, голема државна земјоделска банка, вклучително и нејзино поврзување и други руски субјекти со глобалниот систем за банкарски трансфери СВИФТ.
Наведени се и укинувањето на ограничувањата за извоз на ѓубрива и осигурителните компании кои ги покриваат.
Сето ова е потенцијално голем „камен на сопнување“, велат експертите: повторното приклучување кон системот свифт (SWIFT), на пример, ќе бара европска согласност- во време кога американско-европските односи се во надолна линија.
Дали тоа „отровно апче“ има за цел да го потопи целиот договор?
Дали Русија презентира максималистички преговарачки позиции, слични на она што го правеше пред почетокот на општата инвазија на Украина? Или формулацијата на Кремљ е само поексплицитна?
„Руските барања се целосно непропорционални со она што Русија го нуди. Москва сака да ја тестира (администрацијата на Доналд Трамп) овде. Таа сака да види колку тој навистина е очаен за да постигне дури и делумен прекин на огнот. Но, исто така е важно кого Трамп ќе го обвини ако нема договор. Условите на Русија имаат за цел да го пренасочат гневот на Трамп од Москва кон Европа“, изјави за РСЕ Јанис Клуге, заменик-шеф на одделот за Источна Европа и Евроазија во германскиот институт за меѓународни и безбедносни односи во Берлин.
„Основните причини“
Трамп стави крај на руската тригодишна инвазија на Украина еден од неговите врвни надворешнополитички приоритети. За разлика од неговиот претходник, Џо Бајден, кој одби да се ангажира со Москва, администрацијата на Трамп го направи токму тоа, одржувајќи најмалку два телефонски разговори со претседателот Владимир Путин и испрати врвни советници, вклучително и државниот секретар Марко Рубио, во Саудиска Арабија за да ги отвори преговорите.
Разговорите не беа фокусирани само на решавањето на војната, туку и на поширокото обновување на американско-руските односи, кои беа затегнати од најмалку 2012 година, во времето на тогашниот претседател Барак Обама, а потоа паднаа по инвазијата во февруари 2022 година. Владимир Путин ги нарече пошироките прашања „основни причини“ за конфликтот околу Украина.
Договорот постигнат оваа недела - кој вклучуваше паралелни разговори меѓу американските и украинските официјални лица - вклучуваше „технички експерти“ со задача да се фокусираат само на една област: Црноморската иницијатива.
Станува збор за договор со посредство на Турција и Обединетите Нации, чија цел е извоз на украинското и рускиот жито од регионот на Црното Море на светските пазари, ублажувајќи ги стравувањата од инфлација и глад.
Договорот истече во јули 2023 година, откако Русија одби да го обнови своето учество.
Широкиот опсег на западни санкции кои имаат за цел да ја казнат Русија за инвазијата вклучуваше отстранување на руските банки од СВИФТ системот што им помага на банките да вршат трансфери и плаќања.
Санкциите, сепак, не беа насочени кон извоз на руска храна и ѓубрива. Москва останува главен снабдувач на земјоделски стоки на светските пазари. Сепак, руските власти постојано се жалеа дека санкциите за услуги како осигурување или транспорт и логистика ја попречуваат таа трговија.
Барањата наведени во изјавата на Кремљ од 25 март, рече Клуге, се слични на она што Русија го сакаше за време на преговорите во 2023 година.
„Украина во тоа време беше во очајна ситуација, беше потребно решение за извозот на жито“, вели тој.
„ЕУ беше загрижена дека премногу жито доаѓа во Европа, што предизвика протести кај земјоделците. ЕУ беше подготвена на компромис, а враќањето на Роселхозбанк во СВИФТ системот се сметаше за опција за да се направи тоа“, рече тој.
„Ова го видовме и порано. Тие во основа ги копираат и залепуваат нивните формулации од летото 2023 година. Не беа толку смели како сега, со формулацијата СВИФТ, а особено со извозот на ѓубрива, каде што заработуваат многу пари“, рече Јулија-Сабина Јоја, виш соработник на Институтот за Блискиот Исток во Вашингтон и поранешен советник на романскиот претседател.
„Преговарачки тактики“
Една недела пред објавувањето на договорот за Црното Море, Кремљ и Белата куќа ја претставија рамката за ограничен прекин на огнот, чија цел е ограничување на нападите врз енергетската инфраструктура, како што се електрани, далноводи и трафостаници.
Сепак, украинските и руските сили продолжија да се напаѓаат едни со други со дронови и проектили, вклучително и ноќта на 26 март.
Дмитро Литвин, советник на претседателот Володимир Зеленски, за украинскиот сервис на РСЕ изјави дека Русија ги нападнала украинските енергетски објекти најмалку осум пати од 18 март.
Во изјавата за новинарите, портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, инсистираше на тоа дека наредбата на Путин за мораториум за таргетирање на украинската енергетска инфраструктура останува во сила.
Тој, сепак, рече дека иницијативата на Црното Море ќе биде „активирана откако ќе се исполнат голем број услови“.
Во соопштението на Белата куќа на 25 март нашироко се посочува дека Вашингтон ќе и помогне на Русија да и се врати пристапот на пазарот за извоз на земјоделски и вештачки ѓубрива, заедно со намалување на трошоците за поморско осигурување и подобрување на пристапот до пристаништата.
Трамп подоцна во изјава за новинарите посочи дека неговата администрација размислува за укинување на дополнителни санкции.
„Тоа е преговарачка тактика, но тоа не е нешто изненадувачко или невообичаено“. Тие не сакаат прекин на огнот, ниту пак сакаат да ја запрат војната. Тие постојано наоѓаат изговори да не го сторат тоа и постојано поставуваат услови за остварување на нивниот национален интерес,“ рече Јоја за позицијата на Русија.
„Русија јасно стави до знаење дека нејзината крајна цел е укинување на западните санкции. Но, тие санкции остануваат преговарачка алатка на администрацијата на Трамп, па затоа е малку веројатно дека Белата куќа ќе се обиде да ги укине сите одеднаш“, изјави украинскиот економист Борис Кушнирук.
„Не му користи на Трамп да ги укине сите санкции кон Русија. Тоа е инструмент на влијание, па зошто да се ослободите од него“, вели Кушнирук за украинскиот сервис на РСЕ.
Марк Галеоти, експерт за руските безбедносни служби, рече дека руските власти им поставуваат „стапица“ на Европејците.
„Многу од отстапките што ги бара Москва не се само подарок од Вашингтон. Дали Европа помирливо се согласува со американскиот план, зголемувајќи ги фрустрациите што не е ни на преговарачка маса, или се спротивставува, повторно ризикувајќи дополнително да ја отуѓи веќе еврофобичната администрација?“, прашува Галеоти во текстот за магазинот „Спектатор“.
