Министерката за финансии, Гордана Димитриеска-Кочоска, денеска (8 октомври) во Будимпешта, во име на Владата го потпиша договорот за заем од унгарската Експорт-импорт банка.

Кредитот е во висина од 500 милиони евра и според власта е по поволни услови – со рок на отплата од 15 години, со вклучен грејс период од три години и каматна стапка од 3,25 проценти.

„Одлуката на Владата да го обезбедиме планираното надворешно задолжување со Буџетот за 2024 година преку билатерален заем од Унгарија, наместо со издавање нова еврообврзница, произлезе како резултат на поволните услови што ги добивме и заштедата што ја правиме само по основ на каматата. Каматните стапки по кои би ја добиле оваа сума на меѓународниот пазар е околу 6 проценти и тоа е голема заштеда по буџетот по овој основ, односно заштеда на годишно ниво од околу 14 милиони евра“, посочила Димитриевска-Кочоска, пренесува МИА.

Парите од кредитот се очекува Северна Македонија да ги добие до крајот на неделата. Владата планира половина од парите да се трошат за проекти во општините, додека другата да биде за заеми за компаниите.

Додека власта смета дека ваквиот билатерален заем се зема по поволни услови, опозицискиот СДСМ обвинува дека договорот за заем е коруптивен бидејќи е направен вонинституционално, а и се сомнева дека зад унгарскиот кредит стојат кинески пари.

Унгарскиот премиер Виктор Орбан, пак, за време на посетата на Северна Македонија на 26 и 27 септември, негираше поврзаност со Кина.

„Кинески заем не можеме да даваме, кинески пари не можеме да даваме. Ние со Кина имаме договор дека сите пари кои доаѓаат од Кина одат за конкретни проекти, кинески пари не можеме да ви даваме, но европски пари може да ви дадеме и тие ќе ви ги даваме“, рече Орбан на заедничка прес-конференција со премиерот Христијан Мицкоски.

Двајцата премиери го договорија кредитот на маргините на Самитот на НАТО во Вашингтон во јули годинава, а Законот за заем беше изгласан во Собранието на Северна Македонија на 17 септември.

Државниот санитарен и здравствен инспекторат (ДСЗИ) иницира да се формира Комисија за стручен надзор за смртта на 14-месечното бебе на Клиниката за детски болести во Скопје.

Ова следува откако ДСЗИ направи вонреден инспекциски надзор во трите здравствени установи каде било третирано детето – Клиниката за детски болести, Клиниката за респираторни заболувања кај децата „Козле“ и во ординацијата кај матичниот лекар.

Бебето почина во утринските часови на 5 октомври во Клиниката за детски болести, по што родителите јавно реагираа за несоодветен третман.

Во извештајот што денеска (8 октомври) го објави ДЗСИ од вонредниот надзор, се наведува дека тоа два пати било носено на Детската клиника пред да биде хоспитализирано.

Првично, на 30 септември со симптоми на повраќање било однесено кај матичниот лекар, кој констатирал дека тоа нема температура, но му е зацрвенето грлото. Истиот ден, родителите го однеле и на Детската клиника бидејќи продолжило со повраќање. Таму дежурниот лекар специјалист ја потврдил дијагнозата од матичниот и им рекол да дојдат на контрола следниот ден или по потреба во секое време.

Следното одење на лекар било на 3 октомври кај матичниот лекар кога бебето повраќало и било малаксано. Матичниот издал итен упат за Детската клиника каде му биле направени лабораториски анализи, по што било вратено на домашно лекување.

„По добивање на резултатите повторно било прегледано од специјалист педијатар и дополнително биле издадени упати за лабораторија и за РТГ дијагностика. При преглед наод на везикуларно дишење со пропратен наод на бронхитични хркулки обострано. РТГ наодот покажува нагласен броховаскуларен цртеж билатерално, хипобазално и корелира со аускултаторниот наод. Ординирана и терапија и пратено на домашно лекување“, пишува во извештајот на ДСЗИ.

Наредниот ден, 4 октомври, родителите самоиницијативно го однеле во „Козле“ каде лекарите го задржале на лекување и направиле неколку испитувања.

Состојбата му се влошила и било префрлено на интензивна нега, но поради влошување во текот на ноќта било пренесено на Детската клиника.

Еден час по префрлањето на Детската клиника, и покрај обидите за реанимација бебето починало.

Министерот за здравство, Арбен Таравари, вчера изјави дека бебето било одбиено за хоспитализација и порача дека одговорност за овој случај треба да има.

„Меѓутоа не очекувајте од мене уште од денеска да судам како било. Дозволете соодветните органи во државата да испитаат сè во детали. На крајот некој мора да сноси одговорност кога има вакви трагични случаи во здравствениот систем“, рече Таравари.

Европската унија (ЕУ) ја поддржува слободната трговија со стоки низ целиот Западен Балкан, во согласност со правилата на ЦЕФТА, изјави портпаролот на ЕУ, Петер Стано.

„Ова е клучно за функционирањето на Заедничкиот регионален пазар и е составен дел од Планот за раст на регионот. И двете работи претставуваат опипливи придобивки за граѓаните од целиот регион“, рече тој.

Оваа прва официјална реакција од седиштето на ЕУ доаѓа откако во понеделникот, 7 октомври, Владата на Косово ја замени одлуката за забрана за увоз на стоки од Србија со „засилена контрола“.

Косовскиот премиер Албин (Албин) Курти најави дека до пристигнувањето на скенерите, приштинските власти ќе дозволуваат влез на стока само на граничниот премин „Мердаре“ бидејќи, според него, безбедносната состојба не е променета.

Претставниците на ЕУ сметаат дека одлуката на косовската влада претставува вистински чекор кон деблокирање на Централноевропскиот договор за слободна трговија (ЦЕФТА).

Според дипломатски извори во Брисел, Германија ги информирала земјите членки за напредокот на преговорите со Косово и Србија.

Косовската влада донесе одлука да го забрани увозот на стоки од Србија во средината на јули 2023 година од „безбедносни“ причини, откако тројца косовски полицајци беа уапсени од српската полиција.

Иако во меѓувреме беа ослободени косовските полицајци, одлуката за забрана за увоз на српска стока остана во сила.

Одлуката на Владата на Косово да ја укине забраната за увоз на стоки од Србија доаѓа по притисокот од Германија, која инсистираше дека тоа им штети на ЦЕФТА и на Берлинскиот процес, иницијатива која има за цел да го помогне економскиот развој на шесте земји од Западен Балкан и нивниот пристап кон ЕУ.

Десеттиот самит на Берлинскиот процес се одржува на 14 октомври во германската престолнина. Таму ќе биде одбележана и десетгодишнината од оваа иницијатива.

Двајца пионери во вештачката интелигенција, Џон Хопфилд и Џефри Хинтон, ја добија Нобеловата награда за физика за „фундаменталните откритија и пронајдоци кои овозможуваат машинско учење со помош на вештачки невронски мрежи“, објави во вторникот Нобеловиот комитет.

Додека Хопфилд (91) создаде структура која може да складира и реконструира информации, Хинтон (76) измислил метод „кој може самостојно да открие својства во податоците што станале и кој станал важен за големите вештачки невронски мрежи што се користат сега“, наведува Комитетот во објаснувањето за одлуката за добитните.

„Иако компјутерите не можат да размислуваат, машините сега можат да имитираат функции како меморија и учење. Годинешните лауреати по физика помогнаа да се овозможи тоа“, се додава во соопштението.

Хинтон, кој е познат како кум на вештачката интелигенција, е канадско-британски државјанин кој работи на Универзитетот во Торонто, а Хопфилд е Американец кој работи во Принстон.

„Овогодишните двајца добитници на Нобеловата награда за физика користеа алатки од физиката за да развијат методи кои се основата на денешното моќно машинско учење“, се вели во соопштението на Нобеловиот комитет.

Елен Мунс, членка на Нобеловиот комитет во Кралската шведска академија на науките, рече дека двајцата лауреати „користеле фундаментални концепти од статистичката физика за да дизајнираат вештачки невронски мрежи кои функционираат како асоцијативни мемории и пронаоѓаат обрасци во големи збирки податоци“.

Таа рече дека таквите мрежи се користени за унапредување на истражувањата во физиката и „исто така станаа дел од нашиот секојдневен живот, на пример во препознавањето на ликови и преводот на јазиците“.

Додека комитетот оддаде почит на науката што стои зад машинското учење и вештачката интелигенција, Мунс ја спомена и нејзината друга страна, велејќи дека „иако тоа носи огромни придобивки, брзиот развој на вештачката интелигенција, исто така, предизвикува загриженост за нашата иднина“.

„Луѓето ја носат одговорноста да ја користат оваа нова технологија на безбеден и етички начин за доброто на човештвото“, рече таа.

Истите грижи ги има и добитникот Хинтон. Тој ја напуштил работата во Гугл за да може послободно да зборува за опасностите од технологијата што тој помогнал да се создаде.

Тој рече дека е шокиран од укажаната чест од Нобеловиот комитет.

„Запрепастен сум. Немав поим дека ова ќе се случи“, рече тој кога Нобеловиот комитет го контактираше телефонски.

Хинтон предвиде дека вештачката интелигенција на крајот ќе има „огромно влијание“ врз цивилизацијата, што ќе донесе подобрувања во продуктивноста и здравствената заштита.

„Тоа би можело да се спореди со индустриската револуција“, рече тој во отворен разговор со новинари и претставници на Кралската шведска академија на науките, пренесува Асошиејтед прес.

„Наместо да ги надмине луѓето по физичка сила, ќе ги надмине луѓето по интелектуални способности. Немаме искуство како е да се има работи кои се попаметни од нас. И тоа ќе биде прекрасно на многу начини. Но, мораме да се грижиме и за низа можни лоши последици, особено за заканата овие работи да излезат од контрола“, рече Хинтон.

Имињата на добитниците на Нобеловата награда за хемија, пак, ќе бидат објавени утре, 9 октомври, за литература во четврток на 10 октомври, за мир во петок на 11 октомври и за економија во понеделник на 14 октомври.

Лауреатите се поканети да ги примат своите награди на церемонија на 10 декември, на годишнината од смртта на Алфред Нобел, по кого наградата и го носи името.

Малолетниот К.К., кој на 3 мај 2023 година изврши масовно убиство во ОУ „Владислав Рибникар“, во вторник сведочи во Специјалниот суд во Белград, на судењето на неговите родители Миљана и Владимир Кечмановиќ.

Претставникот на семејствата на загинатите во масовното убиство во училиштето „Владислав Рибникар“, Огњен Божовиќ пред рочиштето за новинарите изјави дека ова е прва можност семејствата на убиените и ранетите да поставуваат прашања.

„Со надеж дека ќе има некакви одговори како и зошто се случи ова, со надеж дека ќе ги расветлиме мотивите и ќе добиеме барем некаков мир за нив“, рече Божовиќ пред судот.

На 3 мај 2023 година, тринаесетгодишен ученик од основното училиште „Владислав Рибникар“ со пиштолот на својот татко уби девет негови врсници и еден училишен чувар. Тој ранил уште пет ученици и еден наставник.

Во ноември 2023 година, Високиот суд во Белград го потврди обвинението против родителите на момчето што го изврши масакрот, а судењето започна во јануари 2024 година.

Обвинетите се сопственик и инструктор на стрелачкиот клуб каде, според обвинението, малолетниот ученик научил да пука со својот татко.

Напаѓачот не одговара пред законот, бидејќи во моментот на нападот имал помалку од 14 години. Тој е сместен во психијатриска установа.

Министерот за европски прашања и главен преговарач со ЕУ Орхан Муртезани, вели дека Брисел не гледа со голем оптимизам за предлогот за уставни измени со одложено дејство, но не го отфрлува целосно.

„На тој предлог не се гледа со голем оптимизам во Брисел, меѓутоа не се отфрла целосно. Мислам дека ние треба да настојуваме на изнаоѓање решенија кои ќе бидат прифатливи и од нашите стратешки партнери. Ова не зависи многу од нив, туку зависи од нашата волја и ангажман за изнаоѓање решенија, изјави Муртезани на прес-конференцијата по повод „100 дена Влада“, за барањето на Владата носењето уставни измени да има одложно дејство.

На прашањето за најавите на премиерот Христијан Мицкоски дека ќе се праќа писмо со идеи во ЕУ за решавање на ова прашање, Муртезани кажа дека овие најави на премиерот се всушност изнаоѓање нови решенија, кои, како што посочи, се во фаза на интерни разговори во Владата.

„Досега немаме финален предлог, меѓутоа и да имаме таков нема да брзаме да го објавиме пред да бидат завршени изборите во соседна Бугарија, бидејќи сметаме дека периодов и да имаме најдобар можен план, не знаеме дали ќе биде прифатен од другата страна, затоа се работи интензивно на изнаоѓање решенија, и мислам дека ова е правилниот пристап за понатаму, рече Муртезани.

За содржината на писмото што би било испратено до европските институции, вели дека моментално не е разговарано за содржината или што точно ќе содржи.
Прашан дали некоја идеја може да биде без уставни измени, тој вели дека уставните измени не се од Бугарија, туку од 27 земји-членки на ЕУ.

„И премерот во неколку наврати и Владата имаат споменато дека не е спорно ништо да се носат уставните измени. Меѓутоа, ние сакаме да бидеме сигурни дека процесот понатаму нема да биде предмет на дополнителни блокади. Ние како коалиција Влен дадовме рок од шест месеци во кој што Владата мора да понуди решение за надминување на кризата. Уште сме во четвртиот месец, кога ќе стигнеме при крајот ќе видиме какви се можностите и што би направиле понатаму, рече тој.

Според него, главната порака од раздвојувањето на Северна Македонија и Албанија е дека процесот на проширување е се уште жив и оти ние мора да изнајдеме решение во најкус можен рок.

Премиерот Христијан Мицкоски во саботата најави дека преку разни институционални канали ќе се обрати и ќе работи со Европската комисија и со партнерите за изнаоѓање решение кое ќе биде достоинствено и согласно националните интереси.

Уставниот суд на Романија и забрани на проруската, анти-ЕУ и екстремно десничарска кандидатка Дијана Јовановичи-Сосоака да се кандидира на претседателските избори следниот месец, пресудувајќи дека јавните изјави и однесувањето на Јовановичи-Сосоака „систематски“ ги кршат уставните темели на земјата и нејзиното членство во евроатлантските структури.

Јовановичи-Сосоака, која се „прослави“ како антиваксер за време на пандемијата со ковид-19 и освои место во Европскиот парламент претходно оваа година, е исто така гласна поборничка за поблиски односи со Москва. Таа е исто така позната и по тоа што дава антисемитски и антизападни изјави.

Во својот прв говор во Брисел, таа ја обвини ЕУ дека ги „убива“ Романците со вакцини против ковид-19, мавтајќи со црни кеси за ѓубре, за кои рече дека симболизираат „торби за тело“ наменети за Романија.

Сепак, пресудата против Јовановичи-Сосоака беше критикувана.

Критичарите велат дека одлуката на судот е политички мотивирана и има за цел да му го олесни патот на претседателскиот кандидат на владејачката Социјалдемократска партија, актуелниот премиер Марсело Чолац.

Во Романија, земја-членка на ЕУ и НАТО, ќе се одржат претседателски избори во два круга, на 24 ноември и 8 декември, а меѓу двата круга ќе се одржат и парламентарни избори.

Според Уставот, секој романски државјанин на возраст над 35 години кој нема криминално досие има право да се кандидира за претседател. Пет од девет судии гласаа за разрешување на Дијана Јовановичи-Сосоака, двајца гласаа против, а двајца беа воздржани.

Ситуацијата во Либан од ден на ден се влошува, изјави денеска во Европскиот парламент шефот на дипломатијата на Европската унија, Жозеп Борел и посочи дека треба што поскоро да се постигне прекин на огнот во конфликтот предводен од Израел и Хезболах во оваа земја.

Борел изјавил и дека околу 20 отсто од либанското население е принудено да се расели, пренесуваат британските медиуми.

Привремената техничка либанска Влада денеска објави дека најмалку 1,3 милиона граѓани на оваа земја, што е повеќе од една петтина од вкупното население, ги напуштиле своите домови поради засилените израелски воздушни напади.

Во текот на изминатата година, десетици илјади лица веќе беа принудени да избегаат од јужен Либан и северен Израел, поради континуираните борби меѓу Израел, Хезболах и другите антиизраелски сили.

Петмина руски планинари загинале при искачувањето на седмиот највисок врв во светот, потврди денеска организаторот на експедицијата во Непал.

Руски планинари се искачија на планината Далугари висока 8167 метри. Во Непал во моментов е во тек есенската сезона на качување.

„Планинарите беа исчезнати од неделата, а денеска нивните тела беа забележани од спасувачки хеликоптер“, изјави Пемба Џангбу Шерпа од „I AM Trekking and Expeditions“, со седиште во Катманду.

Сè уште не е одлучено дали, кога и како телата ќе бидат симнати од планината. Таквата операција би барала обемно планирање, работна сила и соодветна опрема.

Двајца руски планинари всушност стигнале до врвот, додека останатите планинари почнале да се враќаат без да стигнат до врвот. Меѓутоа, тогаш радио контактот меѓу нив и членовите на тимот во базниот камп бил изгубен.

Минатиот месец започна есенската сезона на качување, која не е толку популарна како пролетната сезона. На планините има помалку гужви, а таксите за дозволи се пониски.

Општините не ги информираат граѓаните за реализираните продажби на државно градежно земјиште, а нетранспарентноста оди дотаму што дел од општините не ги доставиле склучените договори ниту преку барање за пристап до информации од јавен карактер. Ова го покажува најновото истражување на Центарот за граѓански комуникации.

„Општините ги објавуваат одлуките за отуѓување на државно градежно земјиште само во Службен весник на РСМ. Но, ниту една од мониторираните општини не презема други активности за информирање на граѓаните, односно донесените одлуки за продажба на земјиште и склучените договори со купувачите не ги објавуваат ниту на своите веб-страници. Нетранспарентноста оди дотаму што дел од општините не ги доставија склучените договори ниту преку барање за пристап до информации од јавен карактер. На овој начин се оневозможува информираност на граѓаните и се зголемува ризикот од злоупотреби“, се наведува во Извештајот насловен како „Недоволна транспарентност и ниски цени при продажбата на државно градежно земјиште“.

Според истражувањето, цената за еден метар квадратен државно земјиште во изминатите пет години се движела од 71 до 18 400 денари (од 1,2 до 299 евра), а просечно, во постапките за продажба на државно градежно земјиште учествувале по четири потенцијални купувачи.

„Имајќи го ова предвид, на општините им се препорачува да ги објавуваат одлуките за отуѓување на градежно земјиште во сопственост на државата на своите веб-страници, исто така и склучените договори со купувачите на државното земјиште. На овој начин ќе се овозможи поголем увид на граѓаните и навреме ќе може да се укаже на евентуални незаконитости во процесот“, велат од Центарот.

Оттаму нагласуваат и дека зголемувањето на транспарентноста на целиот процес на продажба на државното градежно земјиште треба да придонесе за зголемување на довербата на граѓаните во процесот и, воопшто, во секторот градежништво, каде што изминатите декади се наталожија сериозни проблеми и овој сектор стана еден од најподложните на корупција.

„Шест од осумте мониторирани општини (Битола, Неготино, Кичево, Куманово, Струмица и Штип), во последните пет години, продале 507.826 м2 градежно земјиште кое било сопственост на државата. Ниту една парцела во периодот од 2019 до 2023 година не огласиле, ниту продале општините Тетово и Чаир. Од продажба на градежно земјиште, шесте општини во последните пет години оствариле приход од 20 милиони евра. Повеќе од половина, или земјиште вредно 11 милиони евра, продала Општина Куманово. Општините Струмица, Штип и Куманово од договорни казни наплатиле 16, 3 милиони денари или 265 илјади евра. Кичево и Неготино немаат наплатено казни, а Општина Битола вели дека казни се наплатуваат тековно, но не дава информација колку пари инкасирала од наплатени договорни казни од продажба на државно градежно земјиште“, покажува Извештајот.

Истражувањето е изготвено во рамки на проектот „Заштита од корупција“ со финансиска помош од Амбасадата на Кралството Холандија во Скопје, имплементиран од Центарот за граѓански комуникации, во периодот од 1 ноември 2021 година до 31 октомври 2024 година.