Внимателниот напад на Израел врз Иран нуди можен „излез“ од кризата

Односите во регионот се заострени од 1 октомври, откако Израел вети дека Иран „ќе плати“ за лансирањето на својот најголем директен напад досега, од речиси 200 балистички проектили.

Главната грижа беше дали Израел ќе ги нападне иранските нуклеарни постројки или енергетската инфраструктура, а секоја од нив носи свои ризици.

Али Ваез, директор на Иранскиот проект во Меѓународната кризна група, за Радио Слободна Европа изјави дека, ако обемот и опсегот на нападот на Израел останат ограничени, „обезбеден е „скратен пат“ за двете страни да се повлечат“.

Од раните часови на 26 октомври, кога иранската државна телевизија призна дека се слушнале силни експлозии околу Техеран, вестите и профилите на Телеграм кои го поддржуваат Корпусот на Исламската револуционерна гарда (ИРГЦ) се обидоа да го минимизираат значењето на нападот.

Некои про-ИРГЦ канали на Телеграм отидоа дотаму што тврдеа дека израелските медиуми го критикуваат премиерот Бенјамин Нетанјаху поради тоа што започнал „разочарувачки“ напад против Иран.

Зошто „одмерен“ одговор?

Израел со недели беше под притисок од својот сојузник, САД и арапските земји од Персискиот Залив да го формулира својот одговор на начин што нема да го втурне регионот во сеопфатна војна.

Во знак на дипломатските напори на Вашингтон, Пентагон рече дека Соединетите Држави претходно биле информирани за плановите на Израел, но дека немало американско учество во воениот потег.

„Притисокот од САД имаше влијание и Израел можеби претпочиташе да го избегне вовлекувањето на Вашингтон во ескалација што САД не ја сакаат, особено пред претседателските избори“, рече Мајкл Хоровиц, шеф на разузнавањето во консултантската компанија „ Ле Бек Интернационал“ со седиште во Бахреин.

Земјите од Персискиот залив беа загрижени дека нападот врз енергетската инфраструктура на Иран ќе има удар врз нивните сопствени нафтени и гасни постројки, додека пошироката Меѓународна заедница беше загрижена дека ударот врз иранските нуклеарни постројки ќе го принуди Иран да развие бомба.

Иако одмерен, израелскиот напад сè уште го означи најголемиот воздушен напад врз Иран од Иранско-ирачката војна во 1980-тите и носеше „јасна порака“, рече Хоровиц.

„Израел може да дејствува длабоко во Иран, релативно слободно. Оваа слобода на операција можеби дополнително се прошири по минатата ноќ, бидејќи Израел веројатно отстрани дел од иранската воздушна одбрана“, рече тој.

Иранската армија соопшти дека двајца војници биле убиени додека го „одбиле“ израелскиот напад, што укажува на тоа дека тие биле вклучени во операциите за противвоздушна одбрана. Експертите велат дека нивната смрт веројатно нема да има големо влијание врз тоа дали и како Иран ќе одговори на Израел.

„Мислам дека овој специфичен инцидент нема да го поттикне Иран на значителен начин, бидејќи нема индикации дека предизвикувањето жртви била целта на Израел“, рече Хамидреза Азизи, соработник во Германскиот институт за меѓународни и безбедносни прашања.

Остатоци од иранската балистичка ракета по нападите врз Израел во близина на јужниот град Арад на 2 октомври.

Некои извештаи велат дека Израел го телеграфирал својот напад до Иран, за кој Азизи рече дека индицирал дека Израел сака конфликтот „барем да остане во одредени граници“.

Степенот на штетата предизвикана од нападот е нејасен и сателитските снимки најверојатно ќе дадат јасна слика за целите и обемот на штетата. Доколку штетата не е значајна, велат експертите, Иран или ќе се откаже од одговорот или ќе се одлучи за одмазда врз Израел преку неговите сојузници.

Откако Иран лансираше низа беспилотни летала и проектили против Израел во април, официјален Техеран соопшти дека воспоставил „нова равенка“ според која на секоја израелска акција против Иран ќе биде одговорено.

Нападот, кој дојде како одговор на осомничениот израелски бомбашки напад врз комплексот на иранската амбасада во Дамаск, Сирија, имаше за цел повторно да го воспостави одвраќањето на Иран против неговиот ривал.

Хоровиц рече дека Израел не изгледа одвратено и дека одвраќањето на Иран главно се потпира на неговите регионални сојузници и полномошници, особено на Хезболах, либанска политичка партија и вооружена група која контролира голем дел од јужен Либан.

Израел спроведува еднонеделно воздушно бомбардирање и копнена инвазија на Либан насочена кон лидерството и воените капацитети на Хезболах, кој беше означена како терористичка организација од САД, но ЕУ го стави на црната листа само неговото воено крило.

Хоровиц рече дека иранското одвраќање „сега е еродирано“, за што тој тврди дека ќе има непредвидливи долгорочни последици.

„Главниот проблем, според мое мислење, е што всушност не постои „равенка“. Ние сме на непозната територија, што ја прави ситуацијата многу опасна“, заклучува Хоровиц.