Додека кинескиот претседател Кси Џинпинг ги поздравува африканските лидери во Пекинг на самит од висок профил оваа недела, тој ќе ја нагласи растечката индустрија со зелена енергија во земјата, бидејќи, континентот богат со ресурси, сака да ја зајакне трговијата со Кина и да обезбеди повеќе големи инфраструктурни проекти.
Пекинг вели дека Форумот за кинеско-африканска соработка (FOCAC) од 4 до 6 септември ќе биде нејзиниот најголем дипломатски настан од пандемијата со КОВИД-19, на кој треба да присуствуваат лидерите и другите врвни функционери од секоја африканска земја освен Есватини.
Кина се повеќе ги проширува врските со африканските нации во изминатата деценија, а Пекинг стана најголемиот билатерален заемодавател, инвеститор и трговски партнер на континентот, делумно благодарение на иницијативата „Појас и пат“, огромен инфраструктурен проект кој е централен столб на напорите на Кси да го прошири влијанието на Кина во странство.
Поради ова, Кина им обезбеди на земјите заеми од милијарди долари кои помогнаа да се изгради многу потребната инфраструктура и да се донесе економски раст, но исто така поттикна контроверзност со тоа што ги оптоварува земјите со огромни долгови.
„Прашањето за долгот ќе продолжи да биде големо“, изјави за РСЕ Мандира Багвандин, експерт за врските на Кина со Африка и предавач на Универзитетот Стеленбош во Јужна Африка. „Како Кина може да работи со други земји и мултилатерални тела за да се согласи на олеснување на долгот, ќе биде главна тема на самитот“.
Аналитичарите додаваат дека економското забавување во Кина го натера Пекинг да не сака да ги исплати големите суми што ги имаше во минатото, претпочитајќи наместо тоа да продава напредни и зелени технологии во кои кинеските фирми силно инвестираат. Кина, исто така, почна да ги менува условите за постојните заеми на африканските држави со издвојување повеќе за соларни фарми, постројки за електрични возила (EV) и 5G WiFi објекти, истовремено намалувајќи проектите за мостовите, пристаништата и железницата.
Потребата од повеќе купувачи за нејзините зелени технолошки производи, како што се соларни панели, исто така расте поради западните ограничувања на кинескиот извоз за тие производи, за кои САД и Европската унија рекоа дека се на сила поради домашните субвенции во Кина и прекумерниот капацитет дома, за кои велат дека на кинеските компании им даваат нефер пазарна предност.
„Зелената технологија е високо на агендата и за африканската и за кинеската страна“, изјави за РСЕ Алекс Винс, директор за истражување на Африка во лондонската Чатам Хаус. „Обезбедувањето на енергија е клучно за развојната траекторија на Африка, и затоа ќе биде добредојдено инвестирањето во обновливите извори на енергија“.
Што има на агендата на самитот?
Фокусот на Пекинг на самитот е на реафирмирање на политичките врски што постојано ги градеше низ Африка и ќе бара да се вклучи на теми како што се инвестиции во земјоделството, развој на африканските здравствени индустрии и изнаоѓање нови пазари за обновливите извори на енергија во Кина.
Но, африканските влади можеби се помалку приемчиви на овие чекори отколку во минатото, особено имајќи предвид дека Кина допрва треба да го исполни ветувањето од последниот самит на FCOCA во 2021 година, да купи стоки во вредност од 300 милијарди долари од африканските држави.
Африканските лидери, исто така, ќе бараат гаранции за напредокот на нецелосните инфраструктурни проекти финансирани од Кина, како што е контроверзниот проект во Кенија за железничка пруга од 5 милијарди долари, изградена со финансирање од Експорт-импорт банка на Кина, што го поврзува главниот град Најроби , со пристанишниот град Момбаса. Втората фаза наменета за продолжување на железничката линија до Уганда никогаш не се реализираше, и двете земји се мачеа да ги отплатат долговите.
Кенискиот претседател Вилијам Руто побара од Кина заем од 1 милијарда долари во 2023 година и реструктуирање на постојниот долг за да се завршат други запрени инфраструктурни проекти финансирани под маската на БРИ. Кенија сега и должи на Кина повеќе од 8 милијарди долари, а владините потези за сервисирање на нејзиниот вкупен растечки долг неодамна доведоа до смртоносни протести во земјата.
Кина досега се спротивстави да понуди олеснување на долгот, иако некои африкански нации се мачеа да ги отплатат своите заеми. Но, во светлината на ваквите настани, се очекува африканските лидери не само да го туркаат Пекинг за повеќе кинески инвестиции, туку и за поповолни заеми.
Зошто Африка е важна за Кина?
Во текот на децениите, пристапот на Пекинг во Африка се префрли од фокусирање на елиминирање на политичката поддршка за Тајван кон сè повеќе таргетирање на континентот како место за кинески компании за инвестирање, бидејќи кинеската економија почна да расте кон крајот на 1990-тите.
Ова започна нов бран на ангажман што беше поттикнат со БРИ во текот на 2010-тите кога Кина испрати стотици илјади работници во Африка за да ги изградат своите мегапроекти и да ги искористат огромните природни ресурси на континентот.
Африка е млад и растечки континент кој, според ММФ, содржи девет од 20-те најбрзо растечки економии во светот во 2024 година, а Кина ја гледа како витален пазар за своите производи и за сопствениот економски раст.
Но, кинеските фирми, исто така, имаа намера да обезбедат пристап до африканските минерални богатства, од кои, многу се клучни за производи што се користат во технологијата за обновлива енергија.
Само регионот Моанда во Габон содржи дури една четвртина од познатите светски резерви на манган, а Јужна Африка сочинува 37 отсто од глобалното производство на метал.
Во рударството за кобалт, важен метал потребен за производство на обновливи батерии за производи како електричните возила и паметните телефони, доминира Демократска Република Конго, која сочинува 70 отсто од вкупниот број во светот.
Трката за набавка на овие стратешки важни ресурси донесе и геополитичка конкуренција во Африка, бидејќи кинеските и американските фирми се обидуваа да се надминат меѓусебно за да обезбедат сигурен пристап до металите од ретките земји.
Какви лекции носат врските на Кина со Африка за другите региони?
Кинеските инвестиции во Африка го достигнаа својот врв околу 2016 година, а заемите на Пекинг за африканските влади оттогаш значително се намалија, паѓајќи од 28,4 милијарди долари во 2016 година на 1,9 милијарди долари во 2020 година.
Податоците од Центарот за политика за глобален развој на Универзитетот во Бостон покажуваат дека вредноста на заемите се зголемила на 4,2 милијарди долари во 2023 година, но тоа се состои од само 13 заеми на осум земји и две регионални банки.
Според Vines, ова покажува како „стариот модел на Пекинг на нудење заеми за големи инфраструктурни проекти и брза индустријализација“ ја изгубил моќта поради забавувањето на кинеската економија и тешкотиите што некои африкански земји ги имаа во отплата на заемите.
Но, додека некои африкански нации имаат големи кинески заеми и страдаат од долг надвор од контрола, нивните ситуации не можат целосно да се обвинат на задолжувањето од Кина, вели Вајнз.
Земјите како Кенија и Замбија лошо го менаџираа долгот кон сите доверители, не само кон Кина, додека другите африкански земји успеаја да се справат со своите должнички аранжмани со Пекинг без ризик или инциденти.
Иако оваа променлива динамика делумно ја одразува зголемената контрола од Кина за тоа како таа дава заеми, африканскиот континент кој е политички и економски привлечен за повеќе надворешни сили, им дава на локалните власти повеќе простор да ги балансираат своите врски со партнерите надвор од Кина и Западот, како на пр. Русија, Индија, Обединетите Арапски Емирати и Турција.
„Африканските држави ја заоструваат својата навигација во помултиполарен свет и се обидуваат да не бидат про-кинески или проамериканци“, рече Вајнз. „За разлика од пред 20 години, има многу повеќе избор.
