Во Србија се следат до 100 лица, кои властите ги нарекуваат членови на вехабистичкото движење, поради сомневање дека се вмешани во тероризам.
Ова го соопшти Министерството за внатрешни работи откако Сенад Рамовиќ беше убиен на 17 август при обид за апсење во близина на Нови Пазар, во југозападниот дел на Србија.
Според полицијата, тој при апсењето дал отпор и пукал кон полицајците. Рамовиќ беше во бегство откако во јуни се случи терористички напад пред израелската амбасада во Белград.
Според властите тој директно влијаел на радикализацијата на Милош Жујовиќ, напаѓачот на жандармите кои ја обезбедувале амбасадата.
„Сега чувствувам голем страв кај граѓаните со оглед на тоа што во Нови Пазар има вехабисти чиј лидер беше тој (Рамовиќ). Чувствувам дека луѓето едноставно гледаат што ќе се случи понатаму“, изјави за Радио Слободна Европа, Саима Реџепефендиќ од Нови Пазар.
Министерот за внатрешни работи на Србија, Ивица Дачиќ, на 19 август изјави дека станува збор за „до 100 лица кои се следени, а за кои постои можност да се впуштат во некаков вид на тероризам“.
„Кога некој ќе види Бошњак со брада, излегува дека тој е член на вахабистите или некоја терористичка организација, а тоа не е точно“, изјави Дачиќ за ТВ Пинк.
Властите ги нарекуваат членовите на селафиската конзервативна верска група - вехабисти.
Продолжение на акцијата по нападот во Белград
Едан Качар од Нови Пазар за РСЕ изјави дека граѓаните заслужуваат да знаат што се случило.
„За да ни бидат појасни некои работи бидејќи слушаме многу приказни, ништо не е прецизирано. Мислам дека треба да добиеме некое објаснување, бидејќи луѓето сега се исто така загрижени за нивната безбедност и ништо не им е јасно“, вели Качар.
Министерството за внатрешни работи на 18 август ја пренесе изјавата на министерот Ивица Дачиќ дека обидот за апсење на Сенад Рамовиќ е продолжение на акциите извршени по терористичкиот напад пред израелската амбасада во Белград.
Според него, припадниците на специјалните единици немале намера да го убијат Сенад Рамовиќ, туку дека „законот бил применет“ откако тој пукал во полицијата.
Во 2009 година, Сенад Рамовиќ беше осуден на 13,5 години затвор за тероризам, која ја одлежа. Тој и уште 14 соработници беа уапсени во 2007 година по вооружена пресметка со полицијата во селото Трнава кај Нови Пазар.
Оваа група е осудена за планирање на убиството на тогашниот главен муфтија на Исламската заедница во Србија, Муамер Зукорлиќ, како и за подготвување терористички напади.
Сега полицијата го поврза со радикализацијата на Милош Жујовиќ, напаѓачот на жандармите пред израелската амбасада во Белград. Жујовиќ е роден во белградската општина Младеновац, но го прифатил исламот и се преселил во Нови Пазар.
Како се појави движењето?
Предраг Петровиќ од невладиниот белградски Центар за безбедносна политика за РСЕ изјави дека движењето на селафите или вехабистите не е хомогено.
Како што објаснува, меѓу нив има поделба на оние кои можат да се окарактеризираат како насилници и оние кои не се, но се придржуваат до строгите ултраконзервативни верски правила.
„Силата, бројот на тоа движење е некаде околу 1000 до 2000 луѓе, додека најрадикалните, кои се препознаваат како насилници во локалната заедница, се околу стотина“, рече Петровиќ.
Санџак, регион на југозападиот дел од Србија со мнозинско бошњачко население, е, како што вели Петровиќ, центар на вехабизмот, односно на салафите, но нивни членови има и во другите делови на земјата, особено во Белград.
Сеад Биберовиќ од невладината организација Урбан во Нови Пазар за РСЕ вели дека вехабистите се појавиле во тој град во раните деведесетти.
„И тогаш на сите им беше толку очигледно дека овие луѓе се некое туѓо тело во градот. Тие не беа наши сограѓани“, вели тој.
На прашањето каде дошле во Нови Пазар вели дека претпоставува дека се од околните рурални средини и општини. Тој вели дека, колку што се сеќава, тоа биле претежно млади луѓе кои завршувале училишта во арапските земји, Тунис, Алжир, Саудиска Арабија, Катар...
„Многу брзо почнаа да добиваат приврзаници од локалното население и потоа се прошири се додека не почнавме да ги имаме првите инциденти со физички напади во џамии“, рече Биберовиќ.
Кога оперирале?
Во извештајот за екстремизам од 2022 година на белградскиот Центар за безбедносна политика се наведува дека салафизмот, конзервативно толкување на исламот, почнало да се вкоренува во Санџак по војните во 1990-тите во поранешна Југославија.
За прв пат, според ова истражување, тие станале видливи во Нови Пазар во 2002 година, кога делеле летоци за „чистиот ислам“. Како што се наведува, овие групи во следните години упаднале во џамиите во неколку наврати и ги напаѓале верниците за време на молитвата поради разлики во ритуалите или обичаите.
И во 2006 година го спречија концертот на белградскиот оркестар „Балканика“.
Истата година дошло до судир со пукање на верници и вехабисти, прво во арапската џамија во Нови Пазар, а потоа и пред неа.
Во следните години, се вели во извештајот на БЦБП, поради осудата од останатиот дел од заедницата и острата реакција од државата, овие групи избегнуваа да го привлечат вниманието кон себе.
Еден од авторите на ова истражување, Предраг Петровиќ, за РСЕ вели дека склоноста кон насилство била многу покарактеристична кога се формирало движењето.
„Во тоа време тие беа многу загрижени да се наметнат кај локалната заедница како единствени правилни православни муслимани. Тие на секој начин се обидуваа да покажат и да ги убедат другите верници да ги следат нивните правила“, објаснува Петровиќ.
Според Петровиќ, тогаш најмногу насилни инциденти се случиле меѓу локалната бошњачка заедница во Санџак.
Сепак, тој додава дека со текот на времето тоа движење се променило и дека неговите членови во последните 8 до 10 години се фокусирале на ширење на својата идеја и на својот начин на исповедување на верата на мирен начин.
„Проблемот со таквите верувања и практикувањето на верата е што таа е многу радикална и многу ексклузивна и тогаш одредени поединци можат да прибегнат кон некои насилни дејства“, додаде тој.
Како што вели, групата на Рамовиќ дејствувала надвор од официјалните структури на исламските заедници во Србија.
Чија е одговорноста?
Координаторот на новопазарската академска иницијатива „Форум 10“, Тео Тараниш, за РСЕ изјави дека регионот на Санџак, како мултиконфесионален и мултиетнички регион, е многу чувствителен кога станува збор за инциденти или настани што може да се пласираат во контекст кој има религиозна или национална позадина.
Во таа смисла, изјавите на полицискиот министер Ивица Дачиќ ги гледа како обид за „ублажување на последиците“ што може да ги имаат последните полициски акции во Нови Пазар, односно на територијата на Санџак.
„Овие последици, всушност би можеле да бидат само дополнителен екстремизам и радикализација“, додаде Тараниш.
Сеад Биберовиќ од Урбан оцени дека од 2007 година кога беше уапсена групата на Сенад Рамовиќ, државата и институциите не направиле ништо околу превенција и едукација.
„Клучна е одговорноста на државата и нејзините институции и исламските заедници за тоа што се случува меѓу припадниците на исламот“, додаде тој.
Што велат во исламските заедници?
Врховниот лидер на Исламската заедница на Србија, Сенад Халитовиќ, за РСЕ изјави дека секој вид екстремизам е неприфатлив за исламот.
„Исламските заедници ги учат луѓето на верски прописи подалеку од какви било девијантни учења и тоа е наша должност“, рече Халитовиќ.
Тој оцени дека постоењето на две или повеќе исламски заедници создава одредена празнина и на одредени групи им дава право да го преземат толкувањето на исламот.
„Можеме да се обидеме да потиснеме одредени погрешни погледи на исламот, а нашата работа, пред се на територијата на Санџак и Србија, е да се обидеме да ја вратиме единствената исламска заедница. Ова е еден од начините да имаме поголема сила да се бориме против ваквите пропусти“, додаде тој.
Во Србија има две исламски заедници.
Втората исламската заедница во Србија, која не одговори на барањето на РСЕ за коментар откако Сенад Рамовиќ беше убиен во полициска акција.
Претходно, по нападот пред израелската амбасада, шефот на оваа заедница, Мевлуд Дудиќ, за РСЕ изјави дека последните настани во Белград се пример за брутална злоупотреба на религијата, бидејќи исламот е религија на мирот, соживотот, толеранцијата и почит кон сите луѓе и нивните животи.
Што значат термините селафи и вахаби?
Терминот селафи, особено по 90-тите години во земјите од Западен Балкан, се поврзува со концептите на муџахедини - борци од странски земји за време на војната во Босна и Херцеговина и вехабисти.
Терминот вехаби најчесто го користат оние кои не се дел од движењето, додека самите членови се нарекуваат салафити, термин кој го користат и следбениците на другите исламски реформски движења.
Вехабистите се следбеници на исламското реформистичко движење основано од Мухамед ибн Абдул-Вахаб во 18 век во Неџд, во централна Арабија.
Вехабизмот се залага за враќање на „почистата“ форма на исламот. Тоа значи забрана на култот на светци, употреба на тутун, алкохол и бричење, на пример. Нивните џамии се едноставни, а одењето на молитва се спроведува строго.
Нивната доктрина или практика на верата не е нужно проблематична. Сепак, дел од нивните следбеници често се ексклузивни и агресивни кон локалната исламска практика и исламските верски институции. Исто така, некои од овие салафи формираа свои паралелни заедници за извршување на верските обврски.
Некои од членовите на овие групи отидоа и на странските боишта во Сирија и Ирак, сметајќи дека тоа е света војна или џихад.
