Достапни линкови

Што може да се очекува од ЕУ во 2025 година?


илустрација
илустрација

Голем дел од она што ќе се случува во ЕУ во 2025 година ќе зависи од претстојното американско претседателство на Доналд Трамп. Зборувајќи со претставници на ЕУ во последните неколку недели, добив впечаток дека сите ја чекаат неговата инаугурација на 20 јануари за да видат какви предизвици може да донесе неговата нова администрација.

Сепак, има неколку работи за кои тие се подготвуваат. Едната се царините, со уверување дека предизборното ветување на Трамп за универзална царина за увоз меѓу 10 и 20 проценти ќе се случи и е податливо, иако постојат стравувања дека одредени производи ќе бидат царинети со уште повисоки давачки.

Другата работа е притисокот за повисоки трошоци за одбраната, при што идниот претседател неодамна ја засили оваа реторика сугерирајќи дека 5 отсто од бруто домашниот производ (БДП) треба да се наменети за војската, а притоа повеќето европски членки на НАТО само што ја постигнаа поранешната цел од 2 проценти.

Во однос на Украина, ЕУ безидејна

Иднината на Украина ќе биде во фокус, особено ако има некаков вид на примирје или договор за прекин на огнот во 2025 година. Повторно, многу од ова ќе зависи од Трамп. За ЕУ, целта е барем да обезбеди место на масата - што е далеку од сигурно.

Во однос на Украина, ЕУ се чини дека дејствува само периферно. Погледнете го последниот предлог на украинскиот претседател Володимир Зеленски да ги искористи милијардите замрзнати руски средства на Запад за да и ги даде на Украина за да купи американско оружје.

ЕУ би добила малку од таков аранжман.

Прво, парите ќе одат во американските каси наместо во европските и второ, поголемиот дел од тие руски пари се во ЕУ, што значи дека таквиот потег потенцијално може да ја поткопа еврозоната како безбедно место за бизнис во трети земји.

ЕУ ги искористи овие замрзнати средства како гаранција за последниот заем од Г7 за Украина и тоа ќе ги покрие трошоците на Киев барем за 2025 година.

Проширувањето на ЕУ, главно во мирување

Во однос на проширувањето на ЕУ во 2025 година, за време на полското претседателство, веројатно ќе има историска одлука да се отворат неколку од 33-те поглавја за проширување на ЕУ, односно на клучните области на политиката што земјите кандидати мора да ги усогласат со стандардите на ЕУ. Но, тоа не е целосно завршена работа.

Со цел да се согласат сите земји-членки, вклучително и скептиците како Унгарија и Словачка, кои се сè покритични кон плановите за интеграција на Киев во ЕУ, веројатно е дека Србија ќе успее да отвори натамошни поглавја за проширување за прв пат по целосната инвазија на Русија во 2022 година.

Балтичките земји, Полска и Холандија ќе мора да се согласат на тоа со „стискање заби“, бидејќи ги нервира блискиот однос на Белград со Русија и демократското досие на Србија.

Она што е речиси сигурно е дека пристапувањето на Грузија во ЕУ ќе остане замрзнато. Сè уште нема заеднички став на ЕУ за тоа како да се справи со Тбилиси, кој под владејачката влада на Грузиски сон беше обвинет за демократско назадување. Иако има мал консензус за санкции за луѓето поврзани со владејачката партија, како што наметнаа САД, во тек е прилично симболичен потег за суспендирање на визната либерализација за сопствениците на дипломатски пасоши.

Веројатно нема да има усогласен притисок за повторно одржување на контроверзните парламентарни избори во октомври 2024 година, кои беа нашироко осудувани како ниту слободни ниту фер. Како доказ за тоа, погледнете ја внимателно формулираната изјава на вообичаено отворените министри за надворешни работи на нордиско-балтичките земји кога претседателката во заминување Саломе Зурабишвили ја напушташе функцијата на 29 јануари:

„На Грузија итно и треба излез од кризата и да ја врати довербата на јавноста во нејзините демократски институции. Ги повикуваме грузиските власти да преземат итни чекори во оваа насока, вклучително и со спроведување на изборните препораки на ОБСЕ и со разгледување на можноста за нови избори врз основа на овие препораки“.

Чувството во Брисел сега е дека Грузија ќе биде во слична позиција како Турција - официјално кандидат за ЕУ, но во суштина нејзиниот пат кон членство е замрзнат.

Србија и Косово остануваат во судир

Меѓу земјите-кандидатки за ЕУ на Западен Балкан, Албанија ќе продолжи со своето брзо темпо кон членство, отворајќи повеќе преговарачки поглавја покрај седумте што веќе ги отвори во втората половина на 2024 година.

Северна Македонија и Босна и Херцеговина најверојатно ќе останат заглавени поради недостигот на реформи, додека Црна Гора, која веќе ги отвори сите свои поглавја, се надева дека ќе затвори некои во 2025 година. Досега, Црна Гора успеа да затвори околу една петтина од нејзините поглавја, и има многу добра волја во Брисел земјата да биде 28 земја членка до крајот на деценијата - само за да се покаже дека во ЕУ допрва може да се случи проширување.

Не за џабе новата комесарка за проширување на ЕУ, Марта Кос, најверојатно ќе ја направи Подгорица нејзина прва дестинација за патување во регионот на почетокот на годинава. Она што останува клучно за регионот, како и секогаш, е процесот на нормализација меѓу Белград и Приштина, кој трае од 2011 година.

Ќе има обиди повторно да се реанимираат тие разговори на највисоко ниво по парламентарните избори на Косово на 9 февруари, кои најверојатно ќе го вратат на власт актуелниот премиер Албин Курти.

Новата претставничка за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, ќе ја направи својата прва турнеја во Западен Балкан, најверојатно по изборите на Косово. Со оглед на тоа што Курти и српскиот претседател Александар Вучиќ досега покажаа малку волја разговорите да бидат успешни, на Калас ќе и се скрати работата. Таа ќе има помош од данскиот дипломат од кариера и поранешен специјален претставник на ЕУ во Босна и Херцеговина, Петер Соренсен, кој ќе го води дијалогот - слично како што тоа го направи поранешниот словачки министер за надворешни работи Мирослав Лајчак со претходникот на Калас, Жосеп Борел, во изминатите 5 години.

Популистите во подем

Популистичките партии и политичари, најверојатно, ќе имаат подем во ЕУ во 2025 година. Германија ја започнува годината во изборен режим, со парламентарни избори на 23 февруари. Додека победа на големата коалиција на централно-десничарската Христијанско-демократска унија и централно-левичарската Социјалдемократска партија е најверојатниот исход, екстремно десничарската партија Алтернатива за Германија (АфД) најверојатно ќе заврши на второто место со околу 20 отсто од гласовите - што ќе биде нејзиниот највисок резултат досега на национално ниво.

Во Франција, владата е разнишана со премолчената поддршка на екстремната десница додека не се распишат нови предвремени избори во јули.

Владите во Шпанија и Холандија се колебаат и може да паднат оваа година.

Понатаму на исток во Чешка, милјардерот и популист Андреј Бабиш најверојатно ќе победи на изборите во октомври, со што Прага политички ќе се доближи до Унгарија и Словачка.

И во Австрија, екстремно десничарската Партија на слободата неодамна доби задача да формира влада за прв пат досега, потенцијално усогласувајќи ја Виена со растечкиот централноевропски популистички блок.

Полска е „аутсајдер“ тука и постои аргумент дека нејзиниот лидер, прозападниот Доналд Туск, сега е најсилниот политичар во ЕУ - со помош на неговата земја што претседава со ЕУ, ужива во „топлите односи“ со Вашингтон и е најголемиот воен потрошувач во однос на процентот на БДП во НАТО.

Но, дури и Варшава е расеана од изборите - претседателски избори на 18 мај и потенцијален втор круг на 1 јуни. Сојузникот на Туск, градоначалникот на Варшава Рафал Трзашковски, е првиот фаворит и, доколку победи, ќе ја консолидира моќта на Туск во земја. Кандидатот на конзервативната партија Право и правда, Карол Навроцки, сигурно ќе влезе во трката и таа борба ќе ја зафати земјата напролет.

XS
SM
MD
LG