Кога патничкиот авион со 67 луѓе се урна на брегот на Каспиското Море во Казахстан рано на 25 декември, руските власти и државните медиуми беа брзи во посочувањето на можните причини: густа магла, удар од птица и потоа се појавија снимки кои покажуваат оштетување на моторот пред несреќата и експлозија на резервоар за кислород во кабината.
Но, сè повеќе докази покажуваат дека авионот на Азербејџан ерлајнс, кој се движеше од Баку за Грозни - главниот град на руската област Чеченија, можеби бил погоден од противвоздушна одбранбена ракета која бранела наводен украински напад со беспилотно летало врз Чеченија, пред да го премине Каспиското Море и да се урне во близина на Актау, Казахстан, при што загинаа 38 патници и членови на екипажот.
Доказите, од кои голем дел не се потврдени од властите во Азербејџан, Казахстан или Русија, вклучуваат снимки од внатрешноста на авионот пред падот, слики по несреќата од делот од опашката на авионот со дупка, коментари на преживеан и профили кои укажуваат дека имало сомнителен напад со дрон околу времето кога авионот очигледно се обидел да слета во Грозни.
Ако нападот земја-воздух се потврди како причина, тоа ќе биде втор пат руска ракета да собори патнички авион од почетокот на војната на Москва против Украина, по окупацијата на Крим и конфликтот во Донбас пред една деценија.
Руската ракета Бук, која беше донесена на територијата на силите поддржани од Москва во регионот Доњецк, го собори летот МХ17 на Малезија ерлајнс на 17 јули 2014 година, при што загинаа сите 298 патници и членови на екипажот.
Авионот „Ембраер 190“ го напушти Баку пред зори со 62 патници и пет членови на екипажот. Краткиот лет северозападно до Грозни очигледно половина час бил без пречки, а во тој момент авионот „наиде на значителни ГПС пречки“, според Flightradar24, страница која го следи воздушниот сообраќај ширум светот.
Се вели дека оттогаш до околу 20 минути пред падот, Flightradar24 на моменти не добивал воопшто податоци од авионот, а во други моменти добивал податоци во кои недостасувале или биле неточни деталите за неговата позиција.
Иако малку е веројатно тоа да се причините за предизвикување на несреќата, тоа се знаци дека е можно на терен да биле во тек напори за одбрана од напад со дрон.
Извештаите за напад со беспилотно летало врз Грозни околу времето кога авионот бил во областа, беа објавени и на каналот на Телеграм на чеченската опозиција и од База - руски медиум со врски со безбедносните служби. База, исто така наведе дека аеродромот во Грозни престанал да прифаќа дојдовни летови поради наводниот напад.
Истражувачите со отворен пристап до информациите преку геолокација потврдија напад со беспилотно летало врз Чеченија.
Во објава на профилот на Инстаграм што го води секретарот на чеченскиот совет за безбедност Хамзат Кадиров, внук на автократскиот регионален лидер Рамзан Кадиров, вели дека нападот со беспилотно летало бил успешно одбиен и вклучува краток клип од она што на профилот сугерира дека е погоден дрон од кој избувнува пламен. Објавата потоа беше отстранета.
Државниот медиум Грозни-Информ, очигледно повикувајќи се на истата објава на Инстаграм, исто така објави дека Хамзат Кадиров напишал „сите дронови се соборени“.
Според наводниот транскрипт од радио размената помеѓу екипажот на пилотската кабина и диспечерот од Грозни, објавен на 25 декември од каналот на Телеграм „VChK-OGPU“ кој објавува за војната во Украина и е назначен за „странски агент“ од страна на руската држава, екипажот известува дека изгубил контрола над авионот поради „удар од птица“.
Извештајот на VChK-OGPU и автентичноста на транскриптот не можеа да се потврдат.
Самиот канал фрли сомнеж во идејата за удар од птица, велејќи во објавата на 26 декември дека штетата која е видлива на сликите од остатоците од моторот по неговата несреќа „укажува дека проектил лансиран од систем за воздушна одбрана веројатно експлодирал веднаш до авионот“.
Еден преживеан патник за државниот руски канал РТ изјавил дека направиле три обиди да слетаат во Грозни и дека при третиот обид „нешто експлодирало... не би рекол дека беше внатре во авионот“ и дека парче шрапнел му летало меѓу нозете и му го дупнал елекот за спасување.
Пилотите го повлекле авионот од Грозни, при што наводниот транскрипт покажува дека ја прашале контролната кула за времето во Минералние Води и Махачкала, два града релативно блиску.
Но, авионот на крајот се насочил кон исток над Каспиското Море и се урнал во близина на Актау во 11:28 часот по локално време, околу еден час по првите извештаи дека нападот со дрон врз Грозни бил одбиен.
Снимката од авионот како се спушта и потоа удира во земјата покажува дека тој бил недопрен и не бил запален додека не се урнал. Сликите и снимките по несреќата од опашката на авионот покажуваат бројни дупки и вдлабнатини за кои набљудувачите велат дека изгледаат како оштетување од шрапнели. Рабовите на дупките се свиткани навнатре, што укажува на експлозија надвор од авионот, а не внатре во кабината.
Воениот аналитичар Јан Матвејев за Current Time изјави дека експлозијата на руски проектил Pantsir S-1 на одредено растојание од трупот може да ја предизвика штетата.
Покрај тоа, снимката од внатрешноста на авионот пред падот покажува значителна штета.
Според Волстрит Џурнал, британската компанија за воздухопловна безбедност Osprey Flight Solutions во предупредување до авиокомпаниите изјавила дека летот „веројатно бил соборен од руски воен систем за воздушна одбрана“.
„Видеото од урнатините и околностите околу безбедносното опкружување на воздушниот простор во југозападна Русија укажува на можноста леталото да е погодено од некаква форма на противавионски оган“, го цитира весникот главниот разузнавач на Оспреј, Мет Бори.
Авионот „беше соборен од руски систем за противвоздушна одбрана“, напиша Андриј Коваленко, шеф на Центарот за борба против дезинформации при Советот за национална безбедност и одбрана на Украина, во објавата на X на 25 декември. Тој не наведе докази надвор од постоечките снимки, медиумски извештаи и информации од отворен пристап.
Украина изврши бројни напади со беспилотни летала врз воени цели во Русија откако рускиот претседател Владимир Путин ја започна целосната инвазија во февруари 2022 година.
Нападите со беспилотни летала врз Чеченија и други делови на Северен Кавказ се зголемени во последните месеци.
Казахстанските, руските и азербејџанските власти рекоа дека нема да коментираат за причината за несреќата додека не заврши истрагата, а портпаролот на Путин, Дмитриј Песков, ги повика другите да не објавуваат „хипотези“.
Во Чеченија, Рамзан Кадиров не коментираше освен што изрази сочувство.
