Се чини дека и НАТО и Европската Унија конечно решија кој ќе ги води во наредните години. Прво, амбасадорите на воената организација на 26 јуни го потврдија она што беше познато веќе неколку недели - дека холандскиот премиер во заминување Марк Руте ќе го замени Јенс Столтенберг на 1 октомври.
Во друг дел на белгискиот главен град, лидерите на ЕУ се согласни дека на Урсула фон дер Лајен ќе и дадат уште еден мандат од пет години како претседател на Европската комисија, поранешниот португалски премиер Антонио Коста ќе го замени Шарл Мишел како претседател на Европскиот совет, а естонската премиерка Каја Калас ќе го замени Жозеп Борел како шеф за надворешна политика на блокот.
Фон дер Лајен и Калас прво треба да го поминат гласањето во Европскиот парламент - првата веќе во средината на јули, додека Калас се соочува со исцрпувачки сослушувања подоцна наесен. Се очекува и двете да „преживеат“, но би било побезбедно за кандидатите за ЕУ и НАТО во источна Европа и Западен Балкан да го задржат шампањот во мраз уште некое време. Сепак, тие треба да пијат шампањ затоа што ова е толку блиску до составот од соништата што можете да го добиете доколку сте фан на Украина, проширувањето на ЕУ и цврст про НАТО.
Одрекување од одговорност
Иако имињата изгледаат добро и нивните позиции се важни, тие не одлучуваат сами за политиката. Далеку од тоа.
Во ЕУ, како и во НАТО, сите важни одлуки сè уште се носат со консензус од страна на земјите-членки за прашања како што се санкциите и проширувањето на членството на соодветните клубови.
На многу начини Руте, Коста и Калас ќе претседаваат со непослушните лидери (министри за надворешни работи, во случајот со Калас). Иако тие ќе бидат надворешното лице за нивните соодветни институции, нивната главна задача во суштина ќе биде да создадат консензус за важни одлуки. Значи, тие можеби нема да бидат толку отворени како некогаш на нивните претходни работни места. Често институциите на Брисел (и нивните многу моќни бирократии) се тие што ја обликуваат позицијата, а не личноста. Така беше барем досега, бидејќи различни главни градови не сакаат институционалните лидери да бидат премногу моќни и да украдат преголемо внимание.
Моќната
Од квинтетот, Фон дер Лајен е политички најмоќна. Европската комисија е извршната власт на блокот и предлагач на ново законодавство. Таа може да ги однесе своите земји-членки на суд, да преговара за трговски договори, да го контролира заедничкиот пазар на ЕУ (што го доживеаја американските технолошки фирми и кинеските компании чии џебови беа погодени со големи казни) и да го надгледува буџетот вреден два билиона евра со значителна слобода за тоа како да ја менаџирате таа готовина.
Германката исто така се покажа вешта во собирањето повеќе пари за Европската комисија, откако лидерите на ЕУ одлучија дека институцијата треба да биде одговорна за фондовите за реконструкција по пандемијата со ковид 19. И постои причина зошто таа ќе биде една од водечките фигури на континентот, бидејќи Европа се соочува со нешто како вакуум на моќ.
Со оглед на тоа што се очекува францускиот претседател Емануел Макрон да биде победен на француските парламентарни избори во јули, а германскиот канцелар Олаф Шолц се очекува да биде отстранет од функцијата од гласачите следната година, Фон дер Лајен можеби е заглавена со незавидната задача да биде бедем против растечките популистички сили и внатре и надвор од блокот.
Но, земјите од соседството треба да се радуваат што ја имаат фон дер Лајен, особено Украина. Таа постојано се залагаше за Киев дури и кога „украинскиот замор“ навлезе во другите делови на клубот. Таа беше клучна во обезбедувањето кандидатски статус за земјата (како и за Грузија и за Молдавија), како и неодамнешното отворање на пристапните преговори и беше подеднакво влијателна во обезбедувањето долгорочно финансирање за Украина. Оваа година таа се залагаше и за план од 6 милијарди евра за земјите-кандидати за ЕУ од Западен Балкан.
Иако можеби нема да видиме ново проширување на ЕУ во следните пет години, сигурно дека таа ја постави рамката за додавање нови членови во клубот надвор од нејзиниот мандат.
Еден од проблемите на Фон дер Лајен во нејзиниот прв мандат беше тоа што лошо се снаоѓаше со претседателот на другата страна, Белгиецот Шарл Мишел, кој го предводеше Европскиот совет. Нивната потреба за моќ и големо его беа материјал од бескрајни бриселски озборувања и одредена институционална дисфункција. Сега може да стане помазно, бидејќи таа, наводно, добро се снаоѓа со најверојатно новиот актуелен претседател.
Најдопадлив
Се чини дека Антонио Коста им се допаѓа на повеќето, ако не и на сите други шефови на држави и влади на ЕУ. Доброто познавање и на англиски и на француски е уште еден плус како и неговиот стаж, но луѓето ми велат дека 62-годишникот веројатно нема да биде толку жестоко амбициозен како неговиот млад претходник и наместо тоа, оваа работа ја смета за негов последен придонес во врвната политика. Тој, исто така, ужива широка почит во „Глобалниот југ“ и со оглед на тоа што неговиот татко има полугоанско и полумозамбичко потекло, Коста ќе биде првиот лидер на институција на ЕУ што не е бел.
Сепак, околу него има некои прашалници, особено неговата оставка од функцијата премиер минатата година, по откритијата дека неговите помошници биле вклучени во сомнителни инвестициски договори за проекти за зелен водород. Иако повеќе не е под истрага, неговото име сè уште не е целосно расчистено. И тогаш имаше прашања за тоа колку тој навистина е посветен на Украина и проширувањето. Неговите поддржувачи сепак истакнуваат дека тој ужива одлични односи со Зеленски, не само поради големата украинска дијаспора во Португалија, и дека земјата, за разлика од другите јужни земји-членки на ЕУ, како Италија и Шпанија, отсекогаш била согласна со санкциите за Русија и натамошно проширување на клубот.
Јастребот
И тоа нè води до Калас, руски јастреб толку голем што е на листата на барани од Москва. Нејзиното несакање на Кремљ ја направи, барем во западните земји-членки, несоодветна за функцијата генерален секретар на НАТО, позиција за која исто така се кандидираше. Освен Русија, таа беше гласна за демократското назадување на Грузија и иако е жесток поддржувач на проширувањето, се очекува таа да биде многу поостра кон Србија од претходните највисоки дипломати на ЕУ.
Многумина се прашуваат како нејзината досегашна отвореност ќе звучи на чело на дипломатскиот кор на ЕУ. Таа го ублажи својот тон во последниве месеци, но од друга страна, Жозеп Борел честопати „влегуваше во топла вода“ со тоа што излегуваше од сценариото и искажуваше мислења кои повеќе се одразуваат на неговата родна Шпанија отколку на Брисел, особено за војната во Газа и со критика на Израел.
Значи, како што источните земји-членки ја изгубија секоја врвна позиција на ЕУ и НАТО во 2019 година, зошто не можат да имаат работа во надворешната политика? Или како што рече еден источен дипломат: „Ние бевме тие што рекоа „ви кажавме така“ кога станува збор за Русија, можеби е време да не слушате почесто?
Што е со НАТО?
Тука сме на сигурно, така може да се каже. Руте на многу начини е продолжена рака на Јенс Столтенберг, најдолготрајниот генерален секретар во историјата на воената организација со една деценија во таа улога. А тоа значи - искусен (холандски премиер 14 години!), кој им се допаѓа на големите играчи како Франција, Германија, Обединетото Кралство и Соединетите Држави и експерт за постигнување компромиси додека бил на чело на бројни навидум неумешни повеќепартиски влади во Хаг.
Како и Столтенберг, тој, исто така, многу добро се снаоѓа со раководството на Украина и е еден од ретките мејнстрим западни политичари што ги почитува поранешниот американски претседател Доналд Трамп. Значи многу повеќе од досегашното. И исто ќе биде. Според неколку луѓе, тој е приватно многу хумористичен, но познат по тоа што е приврзаник за континуитет на процесот - секогаш оди во истите хотели и ресторани, нарачува исти работи. НАТО, со други зборови, ќе биде во многу безбедни, но неавантуристички раце.
