Иран се соочува со голема дилема откако Израел го уби Хасан Насрала, лидерот на Хезболах и клучен сојузник на Техеран, во воздушните напади врз Либан на 27 септември.
Доколку Иран изврши директен воен напад врз Израел, тоа би можело да предизвика општа војна со својот најголем непријател. Доколку пак Техеран се определи за воздржаност, неговиот углед може да биде „нарушен“ и кај сојузниците и кај непријателите во регионот.
Хезболах, вооружената група и политичка партија која контролира голем дел од јужен Либан, е водечки член на иранската таканаречена „Оска на отпорот“, односно лабава мрежа на посредници и вооружени групи против Израел.
Шиитската организација, која САД ја сметаат за терористичка организација, додека Европската Унија го стави на црната листа само нејзиното вооружено крило, е исто така клучна во иранската стратегија против Израел и САД.
„Иран е во непријатна ситуација каде што очајно сака да може да одговори, но се плаши од последиците ако тоа го направи директно“, вели Метју Левит од Вашингтонскиот институт за политика на Блискиот Исток.
Нема добри опции
Малку е веројатно дека Иран ќе изврши директен воен напад против Израел, потег што може да предизвика скапа сеопфатна војна што Техеран сака да ја избегне, велат експертите.
Во случај на конфликт од целосен обем, Израел има огромна воена супериорност, иако иранскиот арсенал на беспилотни летала и ракети претставува значајна закана, велат експертите.
„Опциите на Иран за Израел одат од лошо на полошо со оглед на неговите конвенционални воени недостатоци и ударите што ги презеде неговата регионална терористичка мрежа“, рече Бехнам Талеблу, висок соработник во Фондацијата за одбрана на демократиите во Вашингтон.
Во април, Иран изврши невиден напад со беспилотни летала и ракети врз Израел. Ова се случи набрзо откако во воздушните напади, за кои се сомнева дека ги изврши Израел, загинаа седум високи ирански команданти во Сирија.
Талеблу, сепак, рече дека Исламската Република најверојатно повторно ќе изврши директен напад врз Израел само доколку заканата е „егзистенцијална и насочена кон таа земја“.
Бидејќи директната конфронтација веројатно не е опција, експертите велат дека Иран би можел да се сврти кон другите членови на својата „оска на отпорот“ - вклучувајќи ги проиранските шиитски милиции во Ирак, јеменските бунтовници Хути и милициите во Сирија, и сето тоа за да му наштетат на Израел и неговиот клучен сојузник Соединетите Држави.
Откако Израел започна разорна војна во Појасот Газа во октомври 2023 година, иранската оска на отпор претрпе големи загуби, доведувајќи ја во прашање неговата способност да возврати на Израел.
Палестинското движење Хамас, кое САД и ЕУ го сметаат за терористичка организација, е сериозно ослабено во Појасот Газа. Во последните месеци, покрај Насрала, Израел уби и поголем дел од раководството на Хезболах во Либан. Израел ги нападна и Хутите и проиранските групи во Сирија и Ирак.
Наклонетост кон воздржаност
Се чини дека иранските лидери беа невообичаено воздржани по убиството на Насрала.
Врховниот лидер ајатолахот Али Хамнеи не се закани со директен одговор од Иран. Ова е во спротивност со неговиот експлицитен завет за одмазда откако Израел го уби Исмаил Ханије, политичкиот шеф на Хамас, во Техеран во јули.
„Иран се откажа од ветената силна одмазда и крвожедна реакција по атентатот на Ханије во Техеран бидејќи сметаше дека работите во регионот барем политички одат во негова корист“, рече Талеблу.
„Сепак, сè поубиствените и смели акции на Израел против Хезболах во изминатите две недели не беа ништо помалку од стратешка промена на играта против Исламската Република и нејзината оска на отпор“, додаде тој.
Сепак, се чини дека Иран усвојува стратегија на воздржаност.
Иранското Министерство за надворешни работи на 30 септември објави дека земјата нема да распореди сили во Либан или во Појасот Газа за да се бори против Израел бидејќи Хамас и Хезболах „имаат капацитет и сила да се одбранат од агресија“.
Фарзан Сабет, виш соработник на Женевскиот институт за дипломски студии, вели дека неподготвеноста на Иран да одговори на нападите на Израел врз своите сојузници може да нанесе удар врз угледот и положбата на Техеран во регионот.
„Перцепцијата е дека Техеран не е во состојба да ги спроведе своите црвени линии против Израел. Дури и ако тоа не е точно, тоа го прави Иран да изгледа слаб“, вели Сабет.
Нуклеарно оружје
Иако се чини дека Хамнеи се воздржа, некои тврдокорни страни во Иран повикаа на воена акција против Израел. Некои дури го повикаа Техеран да ја користи својата нуклеарна програма како оружје, тврдејќи дека само нуклеарното одвраќање ќе обезбеди Израел да не го нападне директно Иран.
Иранските медиуми објавија дека земјата има доволно збогатен ураниум за производство на 10 нуклеарни бомби. Но, експертите велат дека на Иран може да му бидат потребни месеци, па дури и повеќе од една година, за да произведе доволно ураниум за оружје за да направи бомба.
Сабет рече дека Иран може да ги промени своите пресметки доколку открие дека способностите на Хезболах, клучниот елемент на Техеран за одвраќање на Израел, се значително деградирани.
„Како што се развива сегашниот регионален конфликт, Исламската република наскоро може да се соочи со момент кога ќе мора да одлучи дали да направи нуклеарно оружје“, прогнозира Сабет.
