Околу 1 500 километри западно од линијата на фронтот во целосната инвазија на Русија врз Украина, во планински регион што граничи со четири земји на ЕУ, се наоѓа град со црвени покриви чии неколку илјади етнички Унгарци добија огромна улога во судирот меѓу унгарскиот премиер Виктор Орбан и Европската Унија за тоа дали преговорите за членство на Украина треба да продолжат.
Берехове, на само 7 километри од унгарската граница, е центар на населението на етничкото унгарско малцинство во Украина од околу 100 000 луѓе. Уличните знаци се напишани на двата јазика, унгарските знамиња се веат покрај украинските и знамињата на ЕУ на владините згради, а споменик на унгарскиот национален херој стои во близина на седиштето на регионалната администрација.
Орбан, кој одби да му помогне на Киев во борбата против руската инвазија, ги наведува, како што тврди, потиснатите јазични права на етничките Унгарци од регионот Закарпатја кога се расправа против пристапувањето на Украина во ЕУ.
Кон крајот на септември, тој изјави дека Унгарија нема да ја поддржи Украина за ниту едно меѓународно прашање, додека Киев не го укине законот од 2017 година со кој се бара од украинските училишта да учат ученици постари од 10 години на украински, мерка што тој тврди дека ќе доведе до затворање на училиштата на унгарски јазик.
Како резултат на тоа, Орбан посочи дека ќе ги блокира преговорите за членство во ЕУ со Украина, препорачани од Европската Комисија, на 8 ноември кога предлогот ќе стигне за потврда на самитот на лидерите на ЕУ од 14 до 15 декември. Бидејќи сите 27 земји-членки на ЕУ мора да одобрат таква мерка, унгарското вето би било доволно за да се поништи предлогот.
Но, во Берехове и околината, многу етнички Унгарци интервјуирани во октомври ја отфрлија идејата дека им треба унгарскиот премиер за да ги брани нивните интереси.
„Живееме во Украина. Поради таа причина, треба да се однесуваме како граѓани на Украина и да се вклучиме во тие процеси што постојат во државата, коментира Ласло Зубанич, шеф на Украинско-унгарска демократска унија, една од двете организации на унгарската дијаспора во Украина.
„Поради таа причина, треба да се однесуваме како граѓани на Украина и да се вклучиме во тие процеси што постојат во државата. Она што го зборуваат нека биде решено на национално ниво во Киев. Ние живееме свој живот овде веќе околу 1100 години“, рече Зубанич.
Официјалната веб-страница на Закарпатја го опишува регионот, кој се граничи со Унгарија, Полска, Романија и Словачка, како „раскрсница“, со дијалект што го отсликува неговото минато како дом на луѓе со чешки, унгарски, еврејски, ромски, словачки и украински корени.
По неколку векови под контрола на Унгарија и Австро-унгарската империја, регионот стана дел од Чехословачка по Првата светска војна, пред Унгарија, сојузник со нацистичка Германија, да се обиде да го врати во 1939 година. По поразот на Германија во Втората светска војна, Чехословачка отстапи територијата на Советскиот Сојуз, што ја направи дел од Украинската Советска Социјалистичка Република.
Децении по распадот на Советскиот Сојуз и украинската независност, долгогодишното влијание на Унгарија е тешко да се пропушти.
Помеѓу 2011 и 2020 година, унгарската влада обезбедила најмалку 115 милиони евра (125 милиони американски долари) за Закарпатја, покажа истрагата од 2021 година од страна на Schemes, украинскиот сервис на РСЕ и група централноевропски новинари. Таа сума беше приближно еден и пол пати поголема од годишниот буџет на Закарпатја.
Градоначалникот на Берехове, Золтан Бабјак, за Current Time, сервисот на руски јазик на РСЕ во соработка со Гласот на Америка, изјави дека средствата се наменети за образование, здравствена заштита и изградба на инфраструктура. Тој тврди дека тие не влијаат на тоа како градот гледа на политиката на Орбан кон Украина, за кои рече дека се „домашна работа“ на Будимпешта.
„Русија не е интересна тема за нас. Затоа што е непријател. Непријателот е непријател“, вели градоначалникот.
Еден средовечен маж кој го посети неодамна поставениот споменик во центарот на Берехове на жителите кои загинаа борејќи се против Русија, изрази фрустрација од омаловажувачкиот став на Орбан кон отпорот на Украина на руската инвазија.
„Навистина не ми се допаѓа таа политика бидејќи не знам каде дува ветрот, каде се врти“, рече човекот, мислејќи на оценките на Орбан за воените способности на Украина.
Орбан, кој повика на прекин на огнот во Украина, во интервју на 26 јуни за германскиот весник „Билд“ тврди дека економската и воената помош на Содинетите Држави и ЕУ ја чинела Украина нејзиниот суверенитет и дека земјата „може да се бори само затоа што Западот ги поддржува“.
Атило, 26-годишен сопственик на кафуле и етнички Унгарец, кој го кажа само своето име, претпочита да остане „глув“ на ваквите забелешки.
Опишувајќи се себеси како „Украинец кој зборува унгарски“, вели дека не обрнува внимание на изјавите на Орбан за јазикот или критиките за борбата за опстанок на Украина против Русија.
„Украина е мојата татковина. Ако треба да одам да ја бранам Украина, нека биде“, рече Атило.
Стотици етнички Унгарци се бореле или се борат на првите линии на истокот и југот. Кога избувна војната меѓу Киев и силите поддржани од Русија во Донбас во источна Украина во 2014 година, првата жртва во регионот Закарпатја беше етнички Унгарец, 19-годишниот Роланд Попович, кој беше погребан со воени почести, истакна градоначалникот на Берехове, Бабјак.
Откако Русија ја започна својата целосна инвазија во февруари 2022 година, многу од етничките Унгарци во Закарпатја свесно се оддалечија од позициите на Орбан за војната, забележува Дмитро Тужански, директор на Институтот за централна европска стратегија, невладина тинк-тенк со седиште во главниот град на Закарпатја, Ужхород.
На 17 октомври, во првите директни разговори меѓу лидерот на ЕУ и Путин, Орбан истакна дека „Унгарија никогаш не сакала да се соочи со Русија“.
Тој одби да се приклучи на санкциите на ЕУ против Русија или да дозволи, како и другите земји од НАТО, испорака на оружје за Украина.
Тужански го гледа унгарскиот лидер, кој одржува контакт со Путин и Русија и не ја посетил Украина од почетокот на инвазијата во целосен обем, како несихронизиран со етничките Унгарци во земјата.
„Студијата од 2023 година покажа дека две третини од испитаниците во Закарпатја поддржуваат Унгарија да ја снабдува Украина со оружје за да се бори против Русија.
Знаете, Виктор Орбан е политичар. За него, унгарската заедница (дијаспората) е дел од цинична и прагматична политика. Свесно или несвесно, тој во основа ја направи унгарската заедница заложник на неговата политика“, вели Тужански.
Еден локален етнички Украинец, како и многумина овде, оженет со етничка Унгарка рече дека унгарските медиуми влијаат на ставовите на многу етнички Унгарци за војната и за владата во Киев, но тој советуваше да се биде внимателен.
„Не треба да гледате на секого низ призмата на нивниот премиер. Таму тој е политичар, идеолог. Тој сонува за голема Унгарија. Но, не сите го поддржуваат толку многу“, вели Иван, жител на село кое зборува унгарско надвор од Берехове.
Седнати на клупа во Берехове, двајца постари мажи, едниот етнички Унгарец, другиот етнички Украинец, сугерираа дека дошле до свој пристап за надминување на какви било унгарско-украински разлики.
Во врска со јазиците двајцата се разбираме меѓу себе, рече етничкиот Унгарец, кој се претстави како Јанус, додавајќи дека меѓусебе зборуваат на јазикот кој им одговара на расположението.
„Ако плаќа за кафе, тогаш зборуваме на украински. Ако платам кафе, тогаш зборуваме на унгарски“, објасни Јанус додека неговиот пријател се смееше.
