Со големо искуство како експерт за дезинформации, Феликс Карте е висок советник во Ресет (Reset), невладина организација со седиште во Лондон која го истражува влијанието на социјалните медиуми врз демократијата.
Во минатото, Карте работеше во СтратКом, одделот за стратешки комуникации на дипломатската служба на ЕУ. Додека беше таму, тој помогна во креирањето на политиката на ЕУ за спротивставување на дигиталните закани.
Во интервју за Тартарско-башкирскиот сервис на Радио Слободна Европа, Карте зборува за тактиките кои авторитарните режими како Русија ги користат за ширење дезинформации на глобално ниво, нагласувајќи ги неодамнешните злонамерни напори во Молдавија за време на нејзините претседателски избори и референдумот за интеграција во Европската Унија.
Објаснивте како осомничените руски актери наводно поткупувале политичари, купувале гласови и ширеле длабоко лажни видеа насочени кон молдавската претседателка Маја Санду за време на неодамнешното гласање и референдум. Самата Санду тоа го нарече „напад без преседан врз демократијата“. Дали би можеле да разговарате за некои од спецификите на оваа кампања поддржана од Кремљ?
Има многу извештаи во меѓународните медиуми кои детално ги опишуваат овие тактики. На пример, во неделите пред изборите, молдавските власти пронајдоа големи суми готовина кај патниците кои се враќаа од Москва преку индиректни летови, износи што предизвикаа сомневања поради нивната зачестеност и обем. За еден ден, властите заплениле 1,5 милиони долари, сомневајќи се дека биле наменети за политичко влијание.
Шефот на полицијата на Молдавија за Би-Би-Си изјави дека, од почетокот на октомври, речиси 130 000 молдавски гласачи добиле исплати поврзани со оваа шема, што претставува околу 10 отсто од активното гласачко тело во Молдавија. Главниот офицер за борба против корупцијата во земјата, исто така, следеше сомнителни парични текови поврзани со бегалецот олигарх Илан Шор, кој сега живее во Русија. Таа истакна дека Шор насочувал средства за да влијае врз гласачите да се спротивстават на про-ЕУ референдумот во Молдавија и нејзиниот пат кон европската интеграција.
Извори поврзани со Кремљ се инфилтрираа и на социјалните мрежи во Молдавија. На пример, тие шират „дипфејк“ (deepfake)- вештачки генерирани видеа кои сега се евтини и лесни за производство.
На едно такво видео, Санду наводно била прикажана како се потсмева на сиромаштијата на граѓаните на земјата. Во друго лажно видео, кое Санду мораше јавно да го разоткрие во својот новогодишен говор, таа лажно беше прикажана дека им забранува на Молдавците да пијат чај со бобинки, пијалок што многу Молдавци го сакаат.
Ова се стандардни случаи на дезинформации - тактики дизајнирани да сеат недоверба и да поттикнат гнев против демократските влади.
Напишавте за „тактиката на огледало“ што ја користат авторитарните режими како Русија во нивните кампањи за дезинформации. Можете ли да објасните како тоа функционира?
Секако, „политиката на огледало“ е тактика каде што пропагандистот ги обвинува противниците за однесувањето или стратегиите во кои тие самите се ангажираат. Кремљ често ја користи оваа тактика за да ја збуни публиката и да ја отфрли вината. На пример, пропагандата на Кремљ често ги обвинува Украина и Западот дека се вклучени во „нацистичко“ однесување и се обидуваат да ја дестабилизираат Русија, кога, се разбира, самиот Кремљ е тој што се обидува да ги избрише демократските влади на странските земји, да ги дестабилизира и покори општествата.
Слично на тоа, Кремљ продолжува да го обвинува „Западот“ или одредени групи како што е ЛГБТИ заедницата за „мешање“ во Русија, кога очигледно Русија е таа што се меша и во изборите и во медиумите на другите земји. Ова „политика на огледало“ која е во акција има за цел да ги замати границите помеѓу вистината и лажното, правилното и погрешното, и на крајот да се направат луѓето рамнодушни кон тоа кој управува со нив, бидејќи тие повеќе не можат да видат разлика помеѓу демократијата и автократијата.
Оваа тактика е ефикасна, во некои земји повеќе отколку во други. На пример, во Словачка, јавната поддршка за членство во НАТО се намали од 72 проценти на 58 проценти. Според аналитичкиот центар ГЛОБСЕК со седиште во Словачка, мнозинството луѓе во Словачка повеќе не ја препишуваат примарна одговорност за војната во Украина на Русија.
Како Русија ја искористува својата војна против Украина во своите кампањи за дезинформации?
Како што споменав, целосната инвазија на Русија во 2022 година на Украина и претходеше и беше придружена со сеопфатна кампања за дезинформации чија цел беше погрешно да се прикаже Украина како „нацистички режим“ и да се создадат лажни претензии за инвазијата. Клучна цел на руските дезинформации е да ја поткопа јавната поддршка за Украина во западните земји како САД или Германија.
На пример, таканаречената кампања „Doppelganger“ шири проруски наративи преку лажни веб-страници и профили на социјалните медиуми, дури и измами веродостојни вести за да добие привлечност. Клучните теми вклучуваат преиспитување на ефективноста на санкциите кон Русија, засилување на негативните чувства кон украинските лидери и поттикнување стравувања за украинските бегалци во Европа.
Како конзервативната реторика се вклопува во руските напори за дезинформации?
Руската пропаганда често користи конзервативна реторика, фокусирајќи се на теми како што се „будењето“, семејните вредности и правата на ЛГБТИ заедницата за да се поврзат со конзервативните граѓани во Европа кои можеби чувствуваат дека општествените промени ги загрозуваат традиционалните норми. Истакнат пример е наративот „Gayrope“, (хомофобни навреди) кој ја карактеризира толеранцијата на Европа како морално распаѓање и закана за семејните вредности.
Во овој контекст, рускиот претседател Владимир Путин е претставен како силен човек кој може да ја „спаси“ Европа од она што е означено како „вирус на разбудување“, истакнувајќи ги портретите на личности како новоизбраниот претседател Доналд Трамп во Соединетите Држави.
Се разбира, интересот на Кремљ за овие конзервативни вредности е чисто стратешки. Руската влада и нејзините нелиберални сојузници низ Европа, далеку од вистинската одбрана на традиционалните вредности, претставуваат закана за основните конзервативни столбови како што се европскиот мировен поредок, слободните пазари, па дури и христијанските вредности како што се чесноста, сочувството и понизноста.
Стратегијата на Кремљ има за цел да манипулира со социјално-конзервативната публика и апелира до оние кои се чувствуваат преоптоварени од општествените промени, додека истовремено ги замаглува границите меѓу традиционалните партии од десниот центар и екстремните десничарски екстремисти. Се повикува на заедничките конзервативни грижи за да ја долови публиката од десниот центар, а потоа ги храни со содржина што поттикнува вознемиреност и непријателство.
Целта на Русија овде е на крајот да ги зајакне екстремистичките политички партии кои имаат проруска агенда - на сметка на традиционалните конзервативни партии.
Колку е клучна технологијата, имено вештачката интелигенција, во дезинформативните кампањи денес?
Верувам дека често ја преценуваме улогата на новите технологии како што е вештачката интелигенција во дезинформациите. Размислете за изборите во САД: Според американските власти, Русија се мешала во изборниот процес со спонзорирање на домашни американски влијателни лица на YouTube за да шират проруска содржина, особено поддржувајќи го Трамп.
Иако овие операции со влијание се скапи и ефективни, тие првенствено не се потпираат на алатки за вештачка интелигенција како ChatGPT. Вистинската штета не произлегува од самата вештачка интелигенција, туку од лошите намери на Русија и значајните ресурси што таа ги посветува на дезинформации.
Колку е Европа подготвена да се спротивстави на кампањите за дезинформации? Што може да се направи подобро?
Европската Унија презеде значителни чекори за борба против дезинформациите, вклучително и формирање на посебна работна група во својата дипломатска служба пред повеќе од една деценија, поддршка на независни медиуми и истражувачи и регулирање на платформите за социјалните медиуми.
Сепак, руската пропаганда продолжува да биде чекор понапред со маскирање на своето потекло преку посредници и комерцијални субјекти, комплицирајќи го припишувањето. Дополнително, некои политички партии во ЕУ активно пропагираат проруски наративи, правејќи ги ефективни контрамерки попредизвикувачки и истакнувајќи ја сложеноста на справувањето со дезинформациите во самите граници на ЕУ.
