Исто како и пред пет години, кога се одржаа последните избори, сегашната кампања за изборите за Европскиот парламент е под напад на дезинформации.
Зборувајќи на оваа тема, заменик-портпаролот на Европскиот парламент, Делфин Колард, повнимателно ги избира своите зборови во изјавата за Радио Слободна Европа (РСЕ). Тој ја опишува денешната ситуација како „попредизвикувачка“ во споредба со 2019 година.
„Гледаме дека изборите и демократијата се мета на актери на дезинформации кои имаат за цел да ги обесхрабрат граѓаните да гласаат, да го поткопаат легитимитетот на изборниот процес и да го поларизираат општеството за да ја отежнат демократската дебата“, рече Колард.
На официјалната веб-страница на Европскиот парламент се претставени голем број техники и тактики за дезинформација.
Се вели дека тактиките на манипулација се насочени кон ширење лажни информации со намера да се доведе во заблуда јавното мислење и да се создаде конфузија, така што вистината повеќе да не може да се разликува од лагата.
Исто така, се посочува дека поларизацијата на мислењата ги зајакнува најекстремните ставови во дебатата со цел да се замолчат поумерените ставови и да се отежне или оневозможи демократската дебата.
Основни податоци за изборите
Помеѓу 6 и 9 јуни се одржуваат избори во сите земји-членки на Европската Унија (ЕУ). Над 400 милиони европски граѓани ќе избираат свои претставници во европските институции.
Изборите се за пратеници во Европскиот парламент (ЕП), а нивните резултати ќе се одразат на именувањата на шефовите на институциите на ЕУ: Европската комисија, Европскиот совет и високиот претставник на ЕУ за заедничка надворешна и безбедносна политика.
Нив ги поставуваат лидерите на земјите членки на ЕУ, а назначените раководители на институции ќе бидат од партиите кои добиле најмногу гласови на европските избори.
Оваа година во бриселски наратив се нарекува „суперизборна година“.
Освен изборите за институциите на ЕУ, оваа година во некои земји членки се одржуваат или веќе се одржани национални избори, а 2024 година е изборна и во Соединетите Држави, што е исто така важно за трансатлантските односи.
Што вели Законот за дигитални услуги на ЕУ?
Главната европска алатка за борба против дезинформациите е Законот за дигитални услуги, кој беше усвоен оваа пролет. Таа има за цел да ја подобри транспарентноста и отчетноста на онлајн услугите.
Овој закон ги регулира онлајн посредниците и платформите, чија главна цел е спречување на нелегални и штетни онлајн активности и ширење на дезинформации. Обезбедува безбедност на корисниците, ги штити основните права и создава фер и отворена средина за онлајн платформите.
Законот за дигитални услуги наметнува нови механизми кои им овозможуваат на корисниците да пријавуваат нелегална содржина на интернет, а платформите да работат со специјализирани „доверливи известувачи“ за идентификување и отстранување нелегална содржина.
Исто така, според Законот за дигитални услуги, платформите мора да ги ублажат ризиците како што се дезинформации или изборни манипулации, сајбер насилство врз жените или повредување на малолетници онлајн.
Сепак, како што е објаснето во официјалните документи на Европската комисија, овие мерки мора внимателно да се избалансираат наспроти ограничувањата на слободата на изразување и се предмет на независни ревизии.
Според усвоениот закон, Европската комисија е примарен регулатор за многу големи онлајн платформи и многу големи онлајн пребарувачи (кои достигнуваат најмалку 45 милиони корисници), додека другите платформи и пребарувачи ќе бидат под надзор на земјите-членки во кои се основани.
Еден месец пред изборите, во мај, Советот на ЕУ донесе и заклучоци за демократска отпорност и заштита на изборните процеси од сите форми на странско мешање.
Овие заклучоци даваат преглед на различните механизми што ЕУ ги има на располагање за да се спротивстави на хибридните закани и странското мешање и да ги заштити изборите.
Таквите мерки ги вклучуваат Хибридната кутија со алатки, Пакетот со алатки за манипулација со странски информации и мешање, како и хибридните тимови за брза реакција, кои обезбедуваат рамка за координиран одговор на хибридните кампањи, како и Законот за дигитални услуги, засилен Кодекс на пракса за дезинформации, Европскиот закон за слобода на медиумите и разни координативни мрежи.
Со оглед на претстојните избори за Европскиот парламент, Советот на ЕУ со овие заклучоци ги повика институциите на ЕУ и земјите-членки да го засилат мониторингот на обидите на странските актери да се мешаат во демократскиот процес на ЕУ.
МЕТА - првата цел
Како дел од Законот за дигитални услуги, Европската комисија отвори формална процедура на крајот на април за да процени дали компанијата Мета (сопственик на мрежите Фејсбук и Инстаграм) можеби го прекршила овој закон.
Истрагата вклучува можни прекршувања на политиките и практиките на Мета поврзани со погрешно рекламирање и политичка содржина на нејзините платформи.
ЕУ се сомнева дека Мета не е во согласност со обврските од Законот за дигитални услуги во врска со сузбивање на погрешно рекламирање, кампањи за дезинформација и координирано неавтентично однесување во ЕУ. По тој повод, претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен рече дека институцијата на чело со неа создала средства за заштита на европските граѓани од насочени дезинформации и манипулации од трети земји.
„Доколку се сомневаме дека има прекршување на правилата, постапуваме. Ова е точно во секое време, но особено во време на демократски избори. Големите дигитални платформи мора да ги исполнат своите обврски да инвестираат доволно ресурси во ова, а оваа одлука покажува дека ние сме сериозни во врска со почитување на обврската“, рече шефицата на Европската комисија на 30 април, нешто повеќе од еден месец пред почетокот на гласањето.
Претставниците на META, сепак, веруваат дека имаат добро воспоставен процес за идентификација и ублажување на сите платформи.
Освен META, ЕУ нареди и други големи технолошки компании, како YouTube и Тик-Ток да помогнат во обезбедувањето на изборите во јуни, поради стравувањата од дезинформации и закани за хакирање преку Интернет.
Тие мора да ги засилат напорите за борба против дезинформациите пред изборите во блокот според новиот закон за модерирање на содржините, Законот за дигитални услуги.
Која е целта на дезинформациите?
Во интервју за РСЕ, Делфин Колард потсетува дека европските институции донесоа важни закони кои се занимаваат со различни аспекти од борбата против дезинформациите.
Покрај тоа, додава таа, службите на Европскиот парламент спроведоа и голем број мерки за спречување и борба против дезинформациите, вклучително и соработка со партнери од други институции на ЕУ, земји-членки и граѓанското општество со цел да се координираат напорите и одговорот на овој феномен.
„Станува збор за одбрана на демократијата и изборите од дезинформации, манипулации со информации и злонамерно влијание, за да можат граѓаните да направат слободен и информиран демократски избор“, рече Колард.
Генералниот секретар на Европската опсерваторија за дигитални медиуми (ЕДМО), Пола Гори, подвлекува дека кампањата за дезинформации има повеќе функции: од процедура на гласање, фаворизирање партија, до дискредитација на друга партија.
„Дезинформациите може да се користат и за градење недоверба во медиумите и институциите и комбинација од сето горенаведено. Бидејќи граѓаните имаат право да донесуваат информирани одлуки, дезинформациите можат да го загрозат нивното право. Но, исто така го загрозуваат целиот демократски процес, граѓанскиот ангажман (и интерес за гласање) и доверба во медиумите и институциите“, вели Гори.
Дезинформациите денес - „побрзи и поевтини“
Уште пред изборите во 2019 година, европските институции предупредуваа дека руските групи спровеле широка кампања за дезинформации со цел да влијаат на изборите.
Различни академски трудови потврдија дека дезинформациите влијаеле и на референдумот во Велика Британија во 2016 година, кој резултираше со „развод“ на земјата од европскиот блок, таканаречен Брегзит.
Сепак, начинот на кој се шират дезинформации годинава е различен и поризичен. Пола Гори од ЕДМО вели дека поради новото ширење, досег и технологија, трошоците за производство и ширење на дезинформации сега се релативно ниски.
„Најдобар начин да се реши тоа е со примена на пристап на целото општество, каде што сите играчи ја играат својата улога. Важно е да се изгради општествена отпорност и да се обезбеди квалитетни новинари, онлајн платформи, проверувачи на факти, граѓански организации, истражувачи, експерти за дигитална медиумска писменост, регулатори да ја играат својата улога секогаш почитувајќи ги основните права. За да се реши проблемот со дезинформациите, важно е прво правилно да се разбере како функционира и какво влијание има“, посочува Гори и додава дека тоа е причината зошто пристапот до податоците на онлајн платформите е толку клучен.
Што е дезинформација?
Дезинформациите се лажни информации кои намерно се шират за да ги доведат луѓето во заблуда. Кога зборуваме за дезинформации во ЕУ, најмногу се мисли на рускиот начин на функционирање.
ЕУ тврди дека руски кампањи за дезинформација се одржале во многу земји. Русија, сепак, негира дека користи дезинформации за да влијае на јавното мислење.
Проблемот со странска манипулација со информации и мешање (од Русија) се појави на политичката агенда на ЕУ за прв пат во 2015 година.
Тогаш дезинформациите беа окарактеризирани како растечки политички и безбедносен предизвик за Европската Унија.
Во однос на компонентата на надворешната и безбедносната политика, Европската служба за надворешна акција презеде водечка улога во решавањето на ова прашање.
Оттогаш, формирана е работна група за справување со руските кампањи за дезинформација.
Според водечкиот проект во рамките на Работната група, EUvsDisinfo, манипулаторите со информации ги гледаат европските избори како можност за унапредување на сопствените цели преку оцрнување на лидерите, искористување на постоечките политички прашања, сеење недоверба и поткопување на кредибилитетот на демократскиот систем и неговите институции.
Експертите од EUvsDisinfo веруваат дека руските власти и про-Кремљ медиумите редовно се обидуваат да го поткопаат, оцрнуваат, исмејуваат и клеветат европскиот систем и поттикнуваат недоверба во европските општества.
„Руските власти се заинтересирани за изборите за Европскиот парламент, иако ретко ги споменуваат. Со своите големи резерви на дипломатско искуство, руските лидери и во политиката и во бизнисот се целосно свесни за важноста на европските избори за следниот избор на лидерите и политичката рамнотежа во европскиот систем. Сепак, Москва не сака да остави во јавноста впечаток дека е особено заинтересиран за европската политичка динамика, бидејќи тоа би му дало несакан кредибилитет на системот на ЕУ“, оценува најновото издание на EUvsDisinfo.
