Володимир Зеленски од ТВ ѕвезда стана претседател на Украина со убедлива победа во 2019 година.
Сега тој е подготвен да се соочи со уште поголем изборен предизвик: да го стави на гласање неговото воено претседателство за првпат откако Русија ја започна својата сеопфатна инвазија пред повеќе од три години.
Во услови на зголемен притисок од западните поддржувачи, украинските власти тивко ја поставуваат основата за нови избори, гласање што ќе ја тестира силата на патриотската поддршка на Зеленски и за дали Украинците кои се уморни од војна сакаат ново раководство.
Официјални лица негираа дека се во тек активности такви напори наведувајќи ги долготрајните аргументи дека воената состојба, која беше прогласена непосредно по руската инвазија во февруари 2022 година, оневозможува одржување какво било гласање.
„Не се подготвуваме да одржиме избори бидејќи изборите во време на војна се невозможни, според Уставот, сегашното законодавство и здравиот разум поради безбедносните предизвици“, изјави Дмитро Литвин, портпарол на претседателскиот кабинет, за украинскиот сервис на РСЕ.
Но, официјалните лица всушност почнаа да планираат активности и да откриваат детали кои се движат од печатење гласачки ливчиња, до обезбедување безбедност на гласачките места, за да се осигураат дека милиони украински бегалци кои живеат надвор од земјата можат да го дадат својот глас.
„Можам да видам дека во последните месеци имаше вистински подготовки за избори. Гледаме многу знаци на активност во изборните штабови, реклами кои тивко кружат, милиони специјални информативни билтени за партиските лидери се дистрибуираат“, рече Олексеј Кошел, кој раководи со невладината организација „Комитет на гласачи на Украина“.
„Изборната кампања во Украина де-факто веќе започна“, рече Кошел.
Олена Давликанова, научник од Киев и соработник на Центарот за анализа на европската политика во Вашингтон, рече дека има многу сигнали дека политичките партии се подготвуваат за ново гласање. Но, како што вели, тоа би било невозможно да се направи без Русија всушност да се согласи на прекин на огнот.
„Многу од нас, не веруваме дека претседателот Владимир Путин ќе се држи до својот збор. Без прекин на огнот е невозможно да се одржат избори во Украина“, рече Давликанова за Радио Слободна Европа.
Слуга на народот
Прво како дел од саканата комична група, а потоа и како измислен учител во средно училиште кој е катапултиран на претседателската функција во ТВ серијата „Слуга на народот“, Зеленски извојуваше убедлива победа во 2019 година, победувајќи го актуелниот претседател Петро Порошенко.
Украинците беа привлечени од неговиот свеж лик, медиумски разумна личност, како и неговите ветувања за нормализирање на односите со Путин, и пошироко со Русија.
Помалку од три години од претседателствувањето на Зеленски, сепак, Путин распореди повеќе од 100 000 војници во Украина и ја почна најголемата копнена војна во Европа од Втората светска војна.
Украинците продолжија да се собираат кон раководството на Зеленски, иако киевските трупи во текот на изминатата година претрпеа неуспех по неуспех.
Руските трупи напредуваат на повеќе локации. Многу фалената контраофанзива во 2023 година не успеа.
Воените команданти и политичките лидери се расправаат околу тоа како да го зајакнат регрутирањето и да ги надополнат исцрпените чинови. Највисокиот воен офицер на земјата беше исфрлен, исто како и нејзиниот министер за одбрана.
Украинските претседатели се избираат со мандат од пет години. Зеленски требаше да се кандидира за реизбор во 2024 година. Но, владините претставници инсистираат на тоа дека одржувањето на нови избори е законски невозможно поради воената состојба, а да не зборуваме и за логистичките пречки.
Тоа ја отвори вратата за надворешна критика. Владимир Путин, кој го доведе во прашање самото постоење на украинската држава, го обвини Зеленски дека е нелегитимен претседател поради немањето избори. Минатата недела тој предложи целата земја да се стави под контрола на преодна влада поддржана од Обединетите Нации.
„Никој не се грижи што зборува Путин, бидејќи украинското законодавство е многу јасно: целата власт е легитимна, освен ако не се укине воената состојба и не се организираат избори на соодветен начин“, рече Давликанова и додава:
„Путин понуди надзор на ОН над Украинa. Ние велиме дека ѝ нудиме надзор на Обединетите Нации на Москва, бидејќи тие немаат вистински, фер избори од 1996 година“.
Но, имаше и критики од Соединетите Држави - најголемиот единствен снабдувач на оружје за украинската војска.
Непосредно пред тензичниот состанок во Овалната соба во февруари, американскиот претседател Доналд Трамп, чиј дискутабилен однос со Зеленски датира од неговиот прв мандат во Белата куќа, го нарече „диктатор без избори“.
Надворешната критика ја зајакна позицијата на Зеленски меѓу Украинците. Една анкета на Меѓународниот институт за социологија во Киев покажа дека довербата на Зеленски се удвојува во последните недели.
Набргу по состанокот на Овалната соба, украинскиот парламент усвои резолуција со која го поддржува Зеленски и наведува дека нови избори ќе се одржат само откако ќе се воспостави „сеопфатен, праведен и одржлив мир“.
За поддржувачите на Зеленски, тоа би ја навело одлуката за одржување на ново гласање порано отколку подоцна, за да се исфрлат сите предизвикувачи: прво и основно, Валериј Залужниј, популарниот поранешен врховен командант кој сега е амбасадор на Киев во Лондон.
Залужниј беше исфрлен од Зеленски откако отворено го доведе во прашање владиното одлучување во есеј од ноември 2023 година. Од слетувањето во Лондон, Залужниј не кажа ништо јавно за да го предизвика Зеленски. Сепак, тој редовно се појавува на врвот или во близина на врвот на анкетите на јавното мислење.
Други истакнати политички фигури, исто така, сигнализираа дека размислуваат да го оспорат Зеленски ако гласањето продолжи. Во февруари, Порошенко, богатиот бизнисмен кого Зеленски го победи, „ги крена веѓите“ кога отпатува во Вашингтон на средба со претставници на администрацијата.
Говорејќи на конференција, тој рече дека Зеленски требало да работи на национална коалиција.
„Наместо тоа, имаме многу чудна подготовка за избори“, рече тој.
„Според моите информации, донесена е одлука да се организираат и одржат претседателски избори што е можно поскоро по завршувањето на непријателствата“, изјави Олексиј Хончаренко, опозициски пратеник, за украинскиот сервис на РСЕ.
Логистички пречки
Доколку дојде до прекин на огнот со посредство на САД, изборниот закон пропишува најмалку 60 дена за кандидатите да водат кампања. Ако започне на 20 април, Велигден, како што рече претседателот на Финска дека му предложил на Трамп, тоа би значело дека најраното гласање би можело да се одржи на почетокот на јули.
Но, логистичките детали за организирање се огромни: милиони Украинци се бегалци во странски земји и да се добијат само гласачките ливчиња е голем предизвик. Така, на војниците кои се борат на првите позиции им се дава можност да го дадат својот глас.
„Сега, се чини дека постои консензус во општеството и меѓу политичарите дека е потребен подолг временски период за да се подготват за избори по завршувањето на воената состојба од оној што е одреден со законот“, изјави Олех Диденко, кој ја предводи Централната изборна комисија, во интервју за „Украинска правда“.
Додека Украинците го поздравија американското вооружување, гласачите се претпазливи за тоа колку цврста ќе биде поддршката на САД во иднина, смета Давликанова.
„Што и да прават Американците, со кого и да разговараат, украинскиот народ разбира. Односно, разбираме дека ќе се потпреме на себе“, заклучува Давликанова.
