Малку забележаните видео снимки прегледани од рускиот сервис на РСЕ фрлаат светлина врз таен воен истражувачки центар кој е познат по својата улога во програмата за развивање на биолошко оружје на Советскиот Сојуз и претрпе голема експанзија по целосната инвазија на Москва врз Украина.
Снимката на руските државни медиуми од инспекцијата во јануари 2024 година на тогашниот министер за одбрана Сергеј Шојгу нуди редок поглед во внатрешноста на ограничениот објект надвор од Москва, прикажувајќи опрема и инфраструктура за кои експертите велат дека се типични за биолошки лаборатории дизајнирани за работа со најопасните познати патогени во светот.
Во априлскиот извештај за почитување на обврските за контрола на вооружувањето, Стејт департментот рече дека Соединетите Држави „проценуваат дека Русија одржува офанзивна програма за биолошко оружје“ што ја прекршува Конвенцијата на ОН за биолошко оружје. Извештајот конкретно го наведува објектот, 48. Централен научно-истражувачки институт, како пример за Русија кој „опширно ја модернизира инфраструктурата за биолошко војување од советската ера што може да ја поддржи нејзината денешна офанзивна програма“.
Русија ги отфрла обвиненијата. Во априлското интервју за главниот весник на руското Министерство за одбрана, шефот на локацијата го нарече објектот дел од рускиот „биолошки одбранбен систем“, а Министерството го прикажа како објект со цел да развие одбрана од патогени за руската војска и население.
Институтот, во близина на живописниот град Сергиев Посад, беше во фокусот на неодамнешниот извештај на „Вашингтон пост“ кој откри дека неколку нови згради биле подигнати на тајното место во текот на изминатите две години, како дел од масовниот проект за реновирање и изградба.
Анализирајќи ги сателитските снимки на локацијата, позната како Сергиев Посад-6, експертите за Вашингтон пост изјавија дека најмалку четири од зградите носат ознаки на биолошки лаборатории со максимално ниво на безбедност што е потребно кога се работи со смртоносни патогени, како што се вирусите на сипаници и ебола.
Рускиот сервис на РСЕ пронајде и прегледа видео снимки на кои се гледа Шојгу, кој е сега секретар на Советот за безбедност на претседателот Владимир Путин, додека го обиколува објектот. Снимката беше објавена во јануари од страна на Министерството за одбрана и објавена од државните медиуми и медиуми пријателски настроени кон Кремљ, кои не го спомнаа „наследството“ од биолошкото оружје на локацијата.
На видеото од турнејата објавено од Министерството за одбрана и објавено од државната новинска агенција ТАСС е отстранет звукот за време на дел од извештајот во кој на Шојгу и неговата придружба им се прикажуваат одредени области во комплексот, иако тивкиот дел открива опрема што личи на на биолабораторија со висока безбедност.
Таа вклучува голема, цилиндрична метална цистерна, опкружена со скали, која наликува на опрема за третман на отпадни води што обично се наоѓа во лаборатории со високи нивоа на биосигурност.
Европски експерт за високобезбедни биолаборатории, кој зборуваше за рускиот сервис на РСЕ под услов да остане анонимен, рече дека резервоарот навистина може да биде дел од системот за третман на вода. Се чини дека резервоарот има релативно мал волумен, но судејќи според локацијата на скалите, поголеми резервоари од истиот систем би можеле да бидат надвор од рамката, рече експертот. Не е јасно во која зграда на 48-от Централен истражувачки институт Шојгу бил за време на снимањето.
Видеото, исто така, покажува воздушна брава, клучна бариера помеѓу затворената просторија и надворешната област. Рускиот виролог Сергеј Нетјосов во интервју за рускиот весник „Известија“ изјави дека Русија ги прифатила меѓународните стандарди за изградба на високо заштитени биолаборатории.
„Лабораторијата за најопасните патогени е зграда во зграда. Внатрешната зграда има свои прозорци, но тие обично се отпорни на куршуми и двојно или тројно застаклени. Оваа внатрешна зграда е валканата зона каде што тие работат со патогени, додека чиста зона е надворешниот дел. Сега сите во светот ги градат вака“, вели Нетјосов.
„Црните кутии“
Основан под советската влада во 1954 година, објектот Сергиев Посад е еден од трите центри што го сочинуваат 48-от Централен истражувачки институт, кој го води руското Министерство за одбрана. Соединетите Држави воведоа санкции за сите тројца во мај 2021 година.
Советските центри истражувале смртоносни патогени како што се бактериите од чума и антракс, како и вируси како сипаници. Оваа работа вклучуваше проучување на можноста овие патогени да се направат поинфективни и поотпорни на медицинска интервенција. Слична работа беше во тек и во други земји, вклучувајќи ги САД, Велика Британија и Франција.
Во 1975 година, советската влада ја ратификуваше Конвенцијата на ОН за биолошко оружје, иако одби да признае дека таа, всушност, работела на развој на биолошко оружје. И покрај тоа што стана дел од конвенцијата, Советскиот Сојуз ја прошири својата тајна програма за биолошко оружје, која на крајот вработи десетици илјади луѓе низ целата земја и исто така доведе до појава на антракс во која загинаа десетици луѓе во Свердловск, сега познат како Екатеринбург , но за што советските власти го обвинија расипаното месо.
Деталите за програмата се појавија благодарение на советските научници кои пребегнаа или заминаа на Запад, вклучувајќи го и Владимир Пашечник, директор на еден од институтите под номинално цивилната агенција на Советскиот Сојуз, наречена Биопрепарат, која го предводеше развојот на офанзивно биолошко оружје во земјата.
Пашечник пребегнал во Британија во 1989 година, пренесувајќи детални информации за операциите на Биопрепарат на Запад. Во 1992 година, неколку месеци по распадот на Советскиот Сојуз, рускиот претседател Борис Елцин за прв пат јавно ја призна програмата.
Елцин потпиша декрет во април истата година со кој се бара придржување кон Конвенцијата за биолошко оружје и целосно запирање на целата работа на програмата. Подоцна во 1992 година, неговиот министер за надворешни работи, Григориј Бердеников, призна дека „офанзивните биолошки програми“ продолжиле во Русија до март 1992 година.
Меѓусебните инспекции беа спроведени во 1990-тите според трилатералниот договор со Велика Британија и САД. Но, Русија никогаш не одобрила инспекции на центарот Сергиев Посад или на другите двајца кои се дел од 48-от Централен научно-истражувачки институт, лоциран во Екатеринбург и Киров.
„Тие останаа црни кутии за надворешниот свет“, изјави за рускиот сервис на РСЕ, Ендрју Вебер, поранешен помошник секретар за одбрана на САД за програми за радијација, хемиска и биолошка одбрана.
Вебер рече дека иако е „тешко да се разликува одбранбената работа од нелегалната офанзивна работа“, Соединетите Држави имаат „извонредна колекција на разузнавачки информации против 48-от Централен истражувачки институт, бидејќи за Западот е приоритет да знае какви незаконски активности се случуваат во овие објекти.
Западните влади веруваат дека Русија веќе ја прекршила Конвенцијата за хемиско оружје, на која е членка, со труењето со новичок на поранешниот руски воен разузнавач Сергеј Скрипал во Англија во 2018 година и на починатиот руски опозициски лидер Алексеј Навални во Сибир во септември 2020 година. Доказите ги поврзуваат руските безбедносни служби со двата напади.
Вебер ги нарече санкциите од мај 2021 година објавени од Стејт департментот на САД против 48-от Централен истражувачки институт „врв на ледениот брег“ на „масивни количини висококвалитетни разузнавачки информации“ што ја поддржува оценката на Вашингтон дека „Русија преку овие објекти продолжува да се вклучува во незаконски активности за биолошко оружје - кои се забранети“.
Во својот априлски извештај за усогласеноста, Стејт департментот рече дека САД „проценуваат дека советската програма била апсорбирана, а не демонтирана од Руската Федерација и дека програмата продолжила и еволуирала“.
Лабораториска опрема за „Бизнис центар“
Додека објектот на Сергиев Посад е покриен со тајност, сепак има мала трага за јавноста во записите со отворен код прегледани од рускиот сервис на РСЕ.
Фотографии на згради подигнати на локацијата за време на проширувањето во изминатите две години беа објавени на веб-страницата на Окна-Стар, подизведувач вклучен во изградбата на фасади на објектот. Веб-страницата на компанијата го наведе проектот како „бизнис центар“.
„Проектот беше завршен навреме, а клиентот беше целосно задоволен“, се пофали компанијата Окна-Стар.
Записите за набавките на руската влада, исто така, покажуваат скок на трошоците на 48-от Централен истражувачки институт за лабораториска опрема, почнувајќи од крајот на 2021 година, неколку месеци пред да започне изградбата за проширување и реновирање на објектот.
Само во последните три месеци од 2021 година, Институтот потрошил повеќе на опрема отколку во претходните пет години заедно. Руската влада ги класифицираше податоците за воените набавки од 2022 година.
Рускиот сервис на РСЕ пронајде и неколку патенти со отворен код и научни трудови од ограноците Сергиев Посад и Киров на 48-от Централен научно-истражувачки институт, поврзани со подготовка и ширење на аеросолизирани форми на патогени.
Дмитриј Прус, молекуларен биолог со седиште во САД, кој ги испитуваше овие трудови и патенти на барање на РСЕ, рече дека „во цивилниот свет, нема потреба да се претвораат патогени во ултрафини и аеросолизирани форми“.
Руски виролог, кој сакаше да остане анонимен, за рускиот сервис на РСЕ дека „не може да помисли на „цивилна“ употреба на патогени во аеросол и форма на прав, само за уништување на човечката сила на непријателот“.
„Сепак, ефективноста на таква аеросол во вистинската реалност на модерното војување е многу сомнителна, освен кога се користи за истребување на населението во градовите“, рече вирологот.
„Речиси сигурно“ создавање биолошко оружје
Милтон Лајтенберг, истражувач во Центарот за меѓународни безбедносни студии на Факултетот за јавна политика на Универзитетот во Мериленд, рече дека неуспехот на западните специјалисти да го посетат објектот на Сергиев Посад според трилатералниот договор во 1990-тите е „исклучително несреќна грешка“.
„Имавме можност да избереме три воени институти или четири лаборатории и програми за биопрепарати, изјави Лајтенберг за РСЕ.
Лајтенберг верува дека Русија „речиси сигурно“ продолжува да создава биолошко оружје.
„Веќе 25 години сум дел од неформална експертска група за биолошко оружје. Има експерти од 11 земји, од кои некои работеа за нивните влади во минатото, од кои пак некои сè уште работата во владата“, рече Лајтенберг.
„Тоа не се случајни луѓе, тие се во оваа област на работа многу години. Од овие 50 луѓе, сите потврдно би одговориле на ова прашање. Само двајца или тројца би ставиле мал прашалник до „да“.
Адаптирано од Карл Шрек од оригиналниот текст на рускиот сервис на РСЕ/РС
