Главните преговарачи на Косово и Србија, Бесник Бислими и Петар Петковиќ, на 17 септември во Брисел одржаа одвоени средби со специјалниот пратеник на Европската унија (ЕУ) за дијалог меѓу Белград и Приштина, Мирослав Лајчак.

Косовскиот преговарач Бислими потврди дека ќе нема заедничка средба.

Ден претходно, портпаролот на ЕУ, Петер Стано, најави дека ќе се разговара за имплементација на Охридскиот договор, како и за други прашања кои влијаат на нормализацијата на односите меѓу Косово и Србија.

Но, уште во петокот, на 13 септември, беше јасно дека тешко ќе дојде до заедничка средба поради несогласувањата околу агендата на состанокот.

Главниот преговарач на Косово, Бислими, кој е и вицепремиер, тогаш изјави дека прифатил учество на трилатерална средба, но оти Србија одбила.

Тој на социјалната мрежа Икс напиша дека Косово ја прифатило средбата според агендата што ја поставил посредникот во дијалогот, но Србија се обидела да наметне агендата „главно за внатрешна политичка употреба“.

Од друга страна, српскиот преговарач и директор на Канцеларијата за Косово на Владата на Србија, Петар Петковиќ, изјави дека денеска во Брисел немало трилатерална средба со Приштина, бидејќи Бислими е тој што одбил.

По средбата со Мирослав Лајчак, Петковиќ изјави дека Белград „никогаш немал проблем да разговара и да има директни средби со приштинската страна“.

Како што пишува во соопштението на Владата на Србија, Петковиќ истакнал оти на трипартитна средба, Приштина можела да предложи какви теми сака.

„Бислими одби затоа што нашата делегација инсистираше на теми како Заедницата на српските општини и целосно спроведување на сите претходно постигнати договори“, рече Петковиќ.

Како што наведе, на средбата со Лајчак се разговарало за мостот Ибар, поштенските услуги, енергетиката, телекомуникациите, исчезнатите лица и интегрираното управување со граничните премини.

Тој рече дека зборувале и за „сеопфатните мерки“ што ги претставил претседателот на Србија, Александар Вучиќ.

Вучиќ во петокот презентираше неколку мерки и барања, меѓу кои и припадниците на српската заедница да се вратат во институциите што ги напуштија во ноември 2022 година. Тој побара и распишување нови избори во општините на северот на Косово, каде што моментално на власт се градоначалници Албанци бидејќи Србите ги бојкотираа последните избори.

Според европски извори, пак, двете страни се обиделе да ја диктираат агендата на трилатералната средба и не се согласиле со она што го барала другата страна. Во исто време, велат овие извори, Белград и Приштина го игнорирале првичниот предлог даден од европскиот посредник.

Последната средба на главните преговарачи се одржа во јули, неколку дена по патувањето на лидерите на Србија и Косово, Александар Вучиќ и Албин Курти, во Брисел кога немаше заедничка средба помеѓу нив двајцата бидејќи косовскиот премиер одби.

Дијалогот меѓу Косово и Србија е во застој повеќе од една година. Во февруари 2023 година, лидерите постигнаа договор за нормализација на односите. Во март истата година беше договорен анекс за имплементација на договорот. Но, договорите не беа потпишани поради одбивањето на претседателот на Србија, Александар Вучиќ.

На секоја лидерска средба досега доминираа тензии. Последен пат двајцата се сретнаа на 14 септември 2023 година. Десет дена подоцна во Бањска се случи напад, кој дополнително ги зовре тензиите.

Главните преговарачи на двете страни во последната година во неколку наврати одеа во Брисел, но средбите суштински не ја променија ситуацијата. Често се случуваше да нема заедничка средба и рундите да завршат само со одвоени разговори со европскиот посредник Лајчак.

Најмалку осум лица загинаа, а 2.750 се ранети кога истовремено експлодирале пејџери во Либан, соопшти министерот за здравство, Фирас Абијад, на 17 септември.

Претходно, милитантната група Хезболах, поддржана од Иран, објави дека двајца нејзини членови и една девојка се меѓу загинатите во „мистериозните“ експлозии.

Министерот за здравство изјави дека 200 од повредите се во критична состојба.

Хезболах соопшти дека голем број пејџери што ги користеле неговите членови биле активирани да експлодираат „истовремено“.

Иранските медиуми објавија дека меѓу повредените е и иранскиот амбасадор во Бејрут, Мојтаба Амани.

Новинската агенција Фарс, повикувајќи се на анонимен извор, пишува дека Амани претрпел „површна повреда“ како резултат на експлозија на пејџер.

Пејџерите кои експлодираа се најновите модели на уредите што Хезболах ги увезе во земјата во последниот месец, објави Ројтерс, повикувајќи се на три извори.

Извештаите од Либан покажуваат дека „стотици“ членови на либанската група Хезболах, вклучително и борци и хуманитарни работници, се повредени во овие експлозии низ јужен Либан и неговите предградија.

Еден член на групата, кој сакал да остане анонимен, за Ројтерс изјави дека експлозиите се „најголемата безбедносна инфилтрација“ со која се соочил Хезболах во својот конфликт со Израел во текот на изминатата година.

Други новински агенции, исто така, објавија дека голем број членови на групата биле повредени при експлозиите на уредите.

Министерството за здравство на Либан во соопштението наведе дека стотици повредени лица пристигнале во болниците како резултат на експлозиите и ги повика граѓаните кои имаа вакви уреди, да ги фрлат.

Експлозиите доаѓаат во период кога Израел објави дека ги проширува своите воени цели и фокусот на својата речиси едногодишна борба во Газа против екстремистичката група Хамас, која е прогласена за терористичка организација од САД и ЕУ.

Додека фокусот на војната изминатиот период беше во Газа, во размената на оган меѓу израелските сили и Хезболах, кој е сојузник на Хамас во Либан, беа убиени стотици луѓе, главно милитанти во Либан и десетици цивили и војници во Израел. Тоа предизвика и десетици илјади луѓе од двете страни на границите да ги напуштат своите домови.

По завршување на рокот за пријавување на тендерот, Министерството за здравство соопшти дека е избрана фирма за компресорската станица на Клиничкиот центар „Мајка Тереза“ во Скопје.

Станува збор за фирмата „Винора ДООЕЛ“ Скопје.

„Договорот ќе биде потпишан во наредниот период, согласно законските рокови. Инсталацијата и монтажата на опремата треба да се изврши во рок од четири месеци, сметано од денот на склучување на договорот, согласно објавените услови во тендерската документација и објавениот Оглас“, соопштија од Министерството.

„Винора“ беше и единствената фирма што достави понуда на огласот, иако првично три фирми пројавиле интерес. Јавното отворање на понудата се случи 12 септември, по што следуваше нејзина евалуација.

Дел од хируршките сали во Клиничкиот центар беа затворени на 18 мај, а некои од причините поради кои не работат салите се непријатниот мирис којшто се ширел низ вентилацискиот систем, како и проблемот со доводот на кислород. Оттогаш, дел од салите работат со надворешни компресори и се оперираат само итни пациенти. Дел се препраќаат во двете други болници во Скопје, ГОБ „8 септември“ и „Св.Наум Охридски“.

Пред овој тендер, беше распишан уште еден за нова компресорска станица, но тој пропадна бидејќи не пристигна ниту една понуда.

Министерот за здравство, Арбен Таравари, вчера изјави дека за функционирање на хируршките сали би било најдобро покрај нова копресорска станица, да се сервисира и зачува и старата како „бекап“.

Жител на Москва, Јуриј Коховец, е осуден на пет години затвор бидејќи ја осуди руската инвазија на Украина за време на интервју со новинар од Радио Слободна Европа (РСЕ), снимено на улица во јули 2022 година.

Московскиот градски суд ја донесе одлуката на 17 септември, поништувајќи ја пресудата што во април ја донесе понискиот суд, а со која Коховец беше осуден на пет години „присилна работа“.

По изрекувањето на затворската казна, Коховец веднаш беше приведен.

Казната дефинирана како принудна работа во Русија значи дека осудените не лежат во затвор туку може да изберат да останат дома и да бидат испратени на работа во индустриски објект кој ќе им го одреди Федералната служба за казнено-поправни казни.

Дел од платите што ги добиваат им ги одзема државата.

Сепак, Градскиот суд во Москва соопшти дека ја променил казната откако го прогласил Коховец за виновен за „дистрибуирање лажни информации за руската војска врз основа на политичка омраза“.

Во јули 2022 година, новинар на РСЕ му пристапи на Коховец и го праша дали мисли дека е потребно намалување на опасноста од војна меѓу Русија и земјите од НАТО.

„Се разбира дека ни треба (деескалација), но сè зависи од нашата влада. Нашата влада е таа што го започна сето ова… Русија е таа која ги создаде сите овие проблеми. Не гледам никакви проблеми со НАТО, не планира да нападне никого“, рече Коховец за РСЕ.

Тој додаде дека руските сили убиле цивили во киевското предградие Буча „без никаква причина“. Москва ги негира обвинувањата дека извршила воени злосторства во Украина.

Коховец се изјасни за делумно виновен, негирајќи дека неговите изјави за време на интервјуто за РСЕ се засновани на омраза. Тој на судењето изјави и дека го остварил своето уставно право слободно да го каже своето мислење за време на разговорот со РСЕ.

На рочиштето на 17 септември, Коховец исто така рече дека не знаел оти разговорот со РСЕ претставува кршење на Кривичниот законик и дека не знаел оти интервјуто ќе биде објавено на Интернет.

Неговата адвокта на судењето кажа дека нејзиниот клиент немал омраза кон никого кога разговарал со РСЕ.

Според Јелена Шереметјева, „доказот“ за вината на нејзиниот клиент се заснова единствено на форензичко лингвистичко вештачење на неговиот говор, кое според неа било направено со груби прекршувања односно двете лица кои ги проучувале неговите изјави не биле државни лиценцирани лингвисти.

Лингвистичката форензика беше спроведена од наставничка по математика Наталија Крјукова, и преведувач, Александар Тарасов. Двајцата исто така правеа слични вештачења во случаите на затворањето на Меморијалниот центар за човекови права во 2021 година и затворањето на копретседателот на центарот, Олег Орлов, во февруари оваа година.

Барањата на српскиот претседател Александар Вучиќ во однос на Србите на Косово не треба да се сфаќаат сериозно, изјави денеска (17 септември) косовската претседателка Вјоса Османи. Премиерот Албин Курти, пак, оцени дека овие барања се „неприфатливи“ и се дел од „агресивна кампања за нови конфликти“.

Османи рече дека Вучиќ навистина не сака враќање на Србите во косовските институции, туку дека само се обидува да го привлече вниманието на западните земји.

„Кога Вучиќ зборува за нивното (српското) враќање во институциите, тоа го прикажува само преку зборови и реторика со цел да го оттргне вниманието на демократскиот свет од она што всушност се случува – а, тоа се неговите напори, напорите на неговата влада и армијата, во постојана обука на паравоени сили чија единствена цел е насилство“, рече Османи.

Вучиќ во петокот презентираше неколку мерки и барања, меѓу кои и припадниците на српската заедница да се вратат во институциите што ги напуштија во ноември 2022 година. Тој побара и распишување нови избори во општините на северот на Косово, каде што моментално на власт се градоначалници Албанци бидејќи Србите ги бојкотираа последните избори.

Курти рече дека барањата и најавените мерки на Вучиќ се резултат на очај и дека „не се ниту рационални ниту мирољубиви“.

„Напротив, тие се дел од агресивна кампања за нови конфликти за кои, без сомнение, нема место во Косово“, рече Курти во првиот коментар по повикот на Вучиќ за враќање на Србите во косовските институции, што Европската унија го карактеризираше како позитивен чекор.

Во своето обраќање до медиумите, Османи изрази сомнеж дека барањата на Вучиќ се искрени и додаде дека косовските институции сепак мора да работат на тоа „сите граѓани, без разлика на етничката припадност, да бидат еднакви“.

„Тоа (недовербата во изјавите на Вучиќ) не значи дека ние како косовски институции не треба да работиме во тесна соработка со сите наши граѓани од српска националност, за тие, согласно законските процедури, да бидат присутни во сите косовски институции“ додаде Османи.

Излегувањето на стотици Срби од институциите на северот на Косово беше иницирано од Српската листа поради напорите на косовската Влада да ги укине регистарските таблички издадени од Србија за градовите во Косово. Српската листа е најголемата партија на Србите на Косово, која ја има поддршката од Белград.

Ова колективно напуштање на косовските институции, вклучително и на полицијата и на судските власти, беше поддржано од официјален Белград кој обезбеди месечен паричен надоместок за сите оние кои „останаа без работа“.

По ова, следеа бројни кризи на северот на Косово, а ситуацијата кулминираше на 24 септември 2023 година, кога вооружена група Срби ја нападна полицијата во Бањска кај Звечан, при што беше убиен еден полицаец.

Курти рече и дека барањата што претходно и ги поставил на Србија се „мирољубиви и рационални“ во споредба со барањата на српскиот претседател.

„Прво треба да разговараме за трите услови што ги поставив … предавањето на Милан Радоичиќ на косовските власти, потпишувањето на Договорот (за нормализација на односите) и повлекувањето на писмото од поранешната премиерка на Србија (Ана Брнабиќ), која рече дека не ја признава ниту независноста на Косово, ниту местото во ОН за Косово и дека не го почитува територијалниот интегритет на Косово“, рече Курти.

Минатата недела Специјалното обвинителство на Косово поднесе обвинение за случајот Бањска против 45 лица, меѓу кои и Милан Радоичиќ. Тој ја презеде одговорноста за овој напад и се верува дека е во Србија.

Во меѓувреме, специјалниот пратеник на ЕУ за дијалогот меѓу Белград и Приштина, Мирослав Лајчак, изјави дека Србија го повлекла писмото за таканаречените црвени линии испратени од Брнабиќ. Но, официјален Белград ниту ги потврди ниту ги демантираше овие наводи.

Минатата година Косово и Србија го прифатија Договорот за пат кон нормализација на односите, но неговата имплементација не е започната.

Косово инсистира овој договор да биде потпишан, иако ЕУ соопшти дека и без тоа, тој е правно обврзувачки за двете страни.

Владата на денешната седница ја разгледа и усвои информација за преземените активности за раскинување на договорот за закуп на административно – деловен простор што Државна лотарија го случи со фирмата Хеј ДООЕЛ“ Скопје, соопштија од владината прес-служба на 17 септември.

Станува збор за поранешен ресторан за свадби во скопско Визбегово, за кој во серијата истражувања за Лотарија, Радио Слободна Европа (РСЕ) откри дека договорот кој беше склучен е за сума од 2,6 милиони евра за период од 10 години. Тој беше склучен на 5 јули 2023 година.

„Овој договор кој е склучен за време на минатата влада предизвика силни контроверзни и нереални високи суми при што се споменуваа и одредени лукративни интереси. Договорот е во износ од 2.26 милиони евра во период од неколку години“, велат од Владата.

РСЕ веќе пишуваше дека за овој договор на Државна лотарија со „Хеј ДООЕЛ“ се интересира и Обвинителството за организиран криминал и корупција.

Прв сопственик на оваа фирма беше Армин Машовиќ, поранешен бизнис партнер на Ерџан Сулкоски, кој пак беше ортак со зетот за ќерка на лидерот на ДУИ, Куштрим Смајлај. Како прв управител на „Хеј ДООЕЛ“, беше заведена Натура Груби Бела, братучетка на тогашниот вицепремиер Артан Груби, а братот на нејзиниот сопруг беше дел од обезбедувањето на поранешниот министер за политички систем и односи меѓу заедниците.

Подоцна, со промените во управувачката структура, Машовиќ стана управител на „Хеј ДООЕЛ“, а сопственоста на компанијата ја презеде Асмир Јахоски, газдата на „Пуцко Петрол“ и син на поранешниот градоначалник на општина Пласница и актуелен пратеник од редовите на ДУИ.

До август 2024 година, за 13 месеци, Државната лотарија му исплатила на Пуцко Петрол над 300.000 евра за закуп на деловниот простор.

Пратениците во Грузија одобрија нови рестриктивни закони со кои се ограничуваат правата на ЛГБТ заедницата и се забрануваат културни настани како што се парадите на гордоста.

Гласањето беше бојкотирано од опозицијата што е одраз на поларизираниот политички пејзаж во грузиското општество пред националните избори закажани за октомври.

За време на седницата, група демонстранти пред зградата на парламентот во центарот на Тбилиси на 17 септември ги осудија законските измени оценувајќи ги како игнорирање на вистинските проблеми на грузиските семејства.

Со пакетот законски измени, кој беше претставен со наслов „За семејните вредности и за заштита на малолетници“, всушност се менуваат 18 актуелни закони, вклучително и за слободата на говорот и изразувањето, како и за радиодифузија.

Со измените се забрануваат собири на кои се промовираат лица кои се идентификуваа како пол различен од „неговиот или нејзиниот биолошки пол“, како и настани на кои се промовира истополовата ориентација или врски.

Иницијативата за овие законски измени ја покрена владејачката партија Грузиски сон, а беше усвоена со 84 гласа „за“ и нула „против“ со оглед на бојкотот на опозицијата.

Опозицијата го бојкотира парламентот уште од мај годинава кога пратениците на Грузискиот сон го одобрија нацрт-законот за „странско влијание“ што Грузијците и западните влади го споредуваат со закон за „странски агенти“ што го донесе Русија за да се справи со неистомислениците.

САД и другите западни земји изразија загриженост за законот, кој бара организациите кои добиваат повеќе од 20 отсто од своето финансирање од странство да се регистрираат како „агенти на странско влијание“.

Десетици илјади Грузијци демонстрираа против законот и покрај бруталната репресија. Повеќето демонстранти го нарекуваа предлог-законот како „руски закон“.

Европската Унија реагираше на донесувањето на законот на тој начин што ги паузираше преговорите за пристапување на Грузија во ЕУ.

Во пресрет на изборите во Грузија на 26 октомври, грузискиот претседател Саломе Зурабишвили порача дека гласањето е избор помеѓу „да се биде роб на Русија или да се има соработка со Европа“.

Анкетите покажуваат дека Грузискиот сон останува единствената најпопуларна партија во земјата пред изборите.

Министерот за европски прашања, Орхан Муртезани е назначен за главен преговарач со Европската Унија за членство на Република Северна Македонија во овој блок.

Назначувањето се случило на владина седница одржана денеска (17 септември).

„Привилегија е да работам за европската иднина и стандард на живеење на моите сограѓани рамо до рамо со нашите стратешки партнери. Задачата ја земам со голема одговорност и чест. Патот може да ни е долг, но дестинацијата ни е конечна. Ние сме ЕУ“, порача Муртезани преку Фејсбук по назначувањето.

За заменик на главниот преговарач е назначена заменик-министерката за европски прашања, Викторија Трајков.

Според соопштеното по владината седница, Министерството е задолжено и да подготви нова одлука за воспоставување на структура за преговори за пристапување на Република Северна Македонија во ЕУ.

Пред Муртезани, главен преговарач со ЕУ беше вицепремиерот за европски прашања Бојан Маричиќ, кој раководеше со поранешниот Секретаријат за европски прашања.

По формирањето на новата влада во јуни, Секретаријатот прерасна во Министерство на чие чело беше избран Муртезани.

Собранието денеска (17 септември) со 65 гласа „за“ го изгласа Законот за задолжување на Република Северна Македонија со заем од половина милијарда евра од унгарската Влада.

Против Законот што го предложи Владата гласаа 15 пратеници, а „воздржани“ немаше. Законот беше донесен по скратена постапка.

Во текот на општиот претрес за законот на продолжението на 14-тата седница опозицијата обвини дека договорот за заемот е направен зад затворени врати, со крајно сомнителни намери и носи огромни политички и економски последици со енормно зголемување на јавниот долг.

Наспроти нив, од ВМРО-ДПМНЕ порачаа дека постапката е транспарентна и оти првпат има заем за кој однапред се знае за што ќе биде потрошен и оти ќе се помогне на општините и на стопанството.

Законот во собраниска процедура се најде минатата недела, а стана дел од дневниот ред на 14-тата седница на предлог на пратениците на ВМРО-ДПМНЕ. Воедно беше изгласана и потребата тој да се носи по скратена постапка.

Ова беше повод за реакција од опозицискиот СДСМ, чија пратеничка група во четвртокот преку прес-конференција на која говореше партискиот лидер Венко Филипче ја повика власта да го повлече предлог-законот и да го поднесе во редовна постапка. Филипче изјави дека Законот за кредит од Унгарија е голем корупциски проект, за кој каматите ќе ги плаќаат идните генерации.

Поради ваквата позиција, пратеничката на СДСМ и претседателка на Комисијата за финансирање и буџет, Сања Лукаревска одби да закаже седница на ова собраниско тело, поради што интервенираше претседателот на Собранието, Африм Гаши. Седницата на Комисијата ја закажа тој, а со неа претседаваше пратеникот од редовите на ВМРО-ДПМНЕ, Бојан Стојановски.

Пратениците на СДСМ не присуствуваа на седницата и не учествуваа во комисиската расправа.

Инаку, според Законот, заемот од унгарската Експорт-ипорт банка ќе се повлече во една транша, а рокот за негова отплата е 15 години, со вклучен грејс период од три години. Каматната стапка е фиксна и изнесува 3,25 проценти. Во него се предвидува Северна Македонија да и плаќа на унгарската Експорт-импорт банка приватно друштво со ограничена одговорност провизија за неповлечени средства во висина од 0,5 проценти од заемот на годишно ниво.

Заемот од унгарската Експорт-импорт банка, приватно друштво со ограничена одговорност, ќе се повлече во една транша, рокот за отплата е 15 години, со вклучен грејс период од три години, а каматната стапка е фиксна и изнесува 3,25 проценти. Ќе се отплаќа на 24 полугодишни рати, на 15 февруари и 15 август секоја година.

Заемот беше договорен кон средината на јули од страна на пртемиерот Христијан Мицкоски и неговиот унгарски колега Виктор Орбан за време на нивната средба на маргините на Самитот на НАТО во Вашингтон.

Рускиот претседател Владимир Путин нареди руската армија да се зголеми за 180 000 војници, соопшти Кремљ.

Со ова проширување, руската армија ќе има 1,5 милиони активни војници, што ќе ја направи втора по големина армија во светот, веднаш по кинеската.

Зголемувањето на бројот на војници значи дека Русија ќе ја надмине армијата на САД и Индија, според податоците од воената организација „Меѓународен институт за стратешки студии“.

„Ова се должи на бројните закани кои постојат на нашите граници“, изјави портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков.

Тој додаде дека ситуацијата на западните и источните граници бара соодветни мерки.

Ова е третпат откако Путин го зголемува бројот на војници во руската армија од почетокот на инвазијата врз Украина во февруари 2022.