Украина полека губи позиции, луѓе, морал и поддршката од Западот, а можно е да ја загуби и војната против Русија.
Уште од првите недели од руската инвазија во февруари 2022 година, кога се чинеше дека нејзините сили се подготвени да го заземат Киев и да ја принудат владата да капитулира, изгледите за воените команданти на Украина и нејзиното политичко раководство не беа толку мрачни, пишува редакцијата на Радио Слободна Европа на англиски јазик.
На бојното поле, шестмесечната офанзива која започна со големи надежи, засилена со оружје и опрема од Запад, речиси престана. Руските сили напредуваат на некои места, иако со значителни загуби.
Политички, Украинците почнуваат да покажуваат нетрпеливост и фрустрација кон раководството на претседателот Володимир Зеленски, со новата анкета која покажува опаѓање на поддршката, а истовремено покажува и пораст на поддршката за највисокиот воен командант на земјата. Истакнати јавни личности почнаа отворено да го критикуваат Зеленски.
Дипломатски гледано, реторичката поддршка на западните сојузници на Украина останува силна, но протокот на оружје и опрема од Запад полека се намалува. Фатени во внатрешно-политички судири, Соединетите Држави, најголемиот снабдувач на оружје во Киев, ги напуштија напорите да го протуркаат пакетот за итни случаи од 61 милијарда долари до Нова година.
„Украина останува во силна позиција од која може да ги задржи дополнителните руски офанзиви. Но, таа се соочува со сериозни предизвици, особено кога станува збор за работната сила“, рече Ерик Сиарамела, поранешен директор на Советот за национална безбедност на Белата куќа за Украина.
„Доколку САД и Европа не обезбедат нова помош, способноста на Украина да ги држи линиите на бојното поле полека ќе опаѓа. Ќе биде неуспех на политиката од историски размери ако (Западот) не најде решение како да продолжи понатаму“, смета Сиарамела.
„Апсолутно не ја губиме оваа војна“
Во Украина, нетрпеливоста во однос на понатамошниот развој на војната, а особено контраофанзивата, е поврзана со неподготвеноста на Западот да ги зголеми пратките на воена и друга помош. Украинските власти често ја опишуваат нивната борба како одбрана на Европа, но и како евтина инвестиција за деградирање на руските вооружени сили.
Но, пркосниот оптимизам сè уште преовладува, вели Олександр Мусиенко, украински воен аналитичар и шеф на Центарот за воено-правни студии во Киев.
„Украина не ја губи оваа војна. Украина продолжува да се бори. Ние апсолутно не ја губиме оваа војна“ рече Мусиенко.
Орисија Луцевич пак од организацијата Chatham House, со седиште во Лондон, вели дека Украинците се ранети, огорчени, но не и скршени.
Амбициозната контраофанзива започната во јуни наиде на цврста руска одбрана, мински полиња, ровови, тенкови замки, тесни грла, но ништо од тоа не ги деморализираше украинските сили. Малите напредоци во регионот на Запорожје, во селото Роботин престанаа, украинските сили запреа и не можат да се движат напред.
Покрај индустрискиот град Авдијевка, руските сили ја започнаа својата локална офанзива во октомври, полека напредувајќи за да го опколат градот од север и југ, правејќи напредување од 1,5 до 2 километри на некои места. Западните власти велат дека руските загуби во и околу Авдијевка, која се наоѓа северозападно од главниот град на регионот Доњецк, се многу високи - повеќе од 13000 загинати и ранети, додека опремата на шест борбени баталјони е уништена.
Но, дури и она што првично се гледаше како светла точка во тактичката креативност на Украинците, амбициозното преминување на реката Днепар за да се воспостави порта кон источниот брег окупиран од Русија, не ги оправда очекувањата. Украинската поморска пешадија е прицврстена во селото Кринкиу, не можејќи да се отцепи од рускиот оган или да изгради поиздржливи премини што ќе им овозможат да транспортираат потешко оружје и опрема.
„Украинците ќе се соочат со многу тешки месеци бидејќи недоволниот број артилериски гранати и недоволно развиените утврдувања ќе го ограничат нивниот потенцијал за одбрана. Губењето на теренот, особено околу Роботина (вклучувајќи го и самото село) е многу веројатно“, напиша Конрад Музика, воен аналитичар од Полска.
„Контраофанзивата на Украинците кулминираше без стратешки победи“, вели Оскар Јонсон, руски воен експерт и истражувач на Шведскиот одбранбен универзитет во Стокхолм.
„Тие не ги постигнаа своите цели и го загубија моментумот“, вели Јонсон.
Во меѓувреме, Русија се обиде да го сврти моментот во своја полза, но досега успеа само до одреден степен.
„Како што контраофанзивата слабееше, руските сили се обидоа да преземат иницијатива и започнаа значителни помали офанзиви по голема цена. Но, тие досега постигнаа мали придобивки“, изјави тој.
Реалноста е дека Русија е поголема земја, со поголемо население и поголема индустриска база, а да не зборуваме за ресурсите што се слеваат во нејзиниот буџет. И додека има јасни докази за неспособност од минатото, руските команданти научија од своите грешки.
„Русија се обидува да ја врати стратешката иницијатива што ја загуби и е во дефанзива од есента 2023 година. Досега не сме виделе решавачки битки и оваа војна може да биде лесна смрт на едната страна од „илјадници мали порази“, вели Луцевич за РСЕ.
Украина постигна одреден успех од почетокот на контраофанзивата. Серија напади со крстосувачки ракети и воздушни и поморски напади со беспилотни летала оштетија неколку руски бродови и инсталации во Црното Море. Коландитите на флотата ги повлекоа бродовите подалеку кон брегот и подалеку од пристаништата на окупираниот полуостров Крим и ги префрлија во подалечните пристаништа.
Со значителни загуби на луѓе и опрема, не беа објавени официјални податоци за жртви, украинските команданти се фокусираа на понатамошни офанзивни операции. А на тоа треба да се додаде и признанието дека на украинските војници им снемува муниција, вклучително и една од најважните: артилериски гранати.
„Има проблем со муницијата, особено со гранати од постсоветскиот период. Станува збор за гранати од 122 и 152 милиметри. Денес овие проблеми се присутни по целата линија на фронтот“, рече бригадниот генерал Олександр Тарнавцки во интервју за Ројтерс во средината на декември.
„Количините што ги имаме денес не ни се доволни, со оглед на нашите потреби. Затоа ги прераспределуваме. Ги ревидираме плановите со целите што ги поставивме и ги намалуваме затоа што ни се потребни средства за нив“, рече тој.
Проблемите со работната сила им тежат и на украинските команданти. Населението на Украина е мотивирано и патриотско, посветено на поразот на окупаторот, но тоа е само мал дел во споредба со големината на Русија. Тоа, плус немилосрдните жртви од првите борбени линии, наведоа некои официјални лица да кажат дека на Украина ќе и треба мобилизација за да регрутира повеќе луѓе.
„Незамисливо е да продолжиме без мобилизација“, рече Кирил Буданов, шеф на военото разузнавање на Украина, во средината на декември.
Тој предупредува дека ниту една регрутација не може да обезбеди доволно војници. На прес-конференцијата на крајот на годината во Киев на 19 декември, Зеленски навести дека се разговара за ова прашање, велејќи дека командантите препорачале мобилизација на 450 000 до 500 000 луѓе следната година.
„Тоа е многу сериозна бројка. Реков дека ми требаат повеќе аргументи за да ја поддржам таа насока, бидејќи тоа е првенствено прашање што ги засега луѓето“, рече Буданов.
Колку долго?
Белата куќа ја објави последната пратка оружје и опрема за Украина во втората половина на декември, пакет од 200 милиони долари кој вклучува артилерија и муниција од мал калибар и друго оружје. Во писмо до Конгресот три дена подоцна, контролорот на американското Министерство за одбрана рече дека Пентагон ќе остане без пари за оружје за Украина до крајот на декември, доколку Конгресот не одобри нови средства. Писмото првпат го објави Блумберг.
На 19 декември, американските сенатори ги напуштија преговорите за одобрување пакет помош од 61 милијарда долари за Украина, заедно со реформите за имиграцијата и граничната политика. Сенатот соопшти дека ќе се врати на овие преговори по новогодишните празници. Неколку дена претходно, Европската Унија не успеа да се договори за пакетот помош од 50 милијарди евра за Украина, откако Унгарија се спротивстави.
На неговата прес-конференција неколку часа пред американските сенатори да се откажат од преговорите до јануари, Зеленски остана оптимист.
„Сигурен сум дека Соединетите Држави нема да не издадат и дека она што го договоривме со Америка ќе биде целосно исполнето“, рече тој.
Недостатокот на долгорочна посветеност на Украина е проблематичен за Киев и работи во корист на Москва, дозволувајќи и на Русија само да се „држи“ и да чека, рече Сиармела, сега висок соработник во Фондацијата Карнеги за меѓународен мир во Вашингтон.
„Додека го намалува моралот на Украина и ги замаглува изгледите на теоријата за победа, украинската страна покажа неверојатна решителност пред огромните предизвици претходно. Понатаму, населението сè уште има огромна доверба во армијата“, рече Сиармела.
Одлучноста и довербата имаат граници, предупредуваат аналитичарите.
„Доколку има недостиг од материјални ресурси во 2024 година, Украина би можела да биде принудена да се повлече. Ако дојде до политичко неединство, триење, парализа во помошта од Западот, Кремљ ќе добие предност“, изјави Луцевич за РСЕ.
Тој тренд, на фрустрација, но и на пркос, се одразува во истражувањето објавено на 18 декември од Киевскиот меѓународен институт за социологија.
Довербата во Зеленски падна на 62 отсто, покажа анкетата, во споредба со 84 отсто една година порано. Довербата во војската на општо ниво остана висока, 96 отсто, како и во врховниот командант на војската, генерал Валериј Залужнин. Телефонската анкета на 1031 испитаник во Украина е спроведена во периодот од 29 ноември до 9 декември и има маргина на грешка од 3,4 процентни поени.
Некои набљудувачи го гледаат Залужнин како можен политички предизвикувач на Зеленски, особено откако генералот даде груба оценка за ситуацијата на бојното поле, нарекувајќи ја „ќорсокак“ во ставот објавен во магазинот „Економист“.
Моќниот градоначалник на Киев, Виталиј Кличко, го обвини Зеленски за авторитаризам.
„Некои се разочарани поради очекувањата од кои се очекуваше да постигнат повеќе, но она што можам да го видам е дека расположението е нормално. Војниците и офицерите, тие разбираат што се случува. Тие разбираат дека имаат проблеми со поддршката, со оружјето, со комуникацијата, со утврдувањата на руската позиција, со минските полиња, но не се толку разочарани што сакаат да ја прекинат оваа борба“, рече Мусиенко.
Колку долго Украина може да издржи доколку се прекине помошта од Западот, останува нејасно.
„До почетокот на летото, Украина ќе биде под притисок да ги одбие руските напади. На крајот, нејзиниот фронт ќе пукне и Русите ќе постигнат големи територијални придобивки“, рече Марк Кансиан, пензиониран офицер на американската морнарица и висок советник во Центарот за стратешки и меѓународни студии во Вашингтон.
Сепак, украинските власти сигнализираа дека го забавуваат темпото на офанзивните операции со цел да ги зајакнат одбранбените позиции и да изградат нови.
Михајло Подољак, висок советник на Зеленски, претходно овој месец рече дека командантите веќе се префрлаат на одбранбена тактика, „ефикасна одбрана во одредени области, продолжување на офанзивните операции во други, специјални стратешки операции на полуостровот Крим и во Црното Море и значително реформирана ракетна одбрана на клучната инфраструктура“.
Прекинувањето на испораките на воена опрема од Запад може потенцијално да го поттикне Зеленски да започне преговори за прекин на огнот со Русија, потег што би имал многу политички последици во Украина. Во секој случај, Путин и Кремљ јасно сигнализираа дека веруваат дека го имаат главниот збор и дека би сакале да имаат превласт и да ги диктираат условите за секој договор.
На својата годишна прес-конференција на 14 декември, Путин рече дека целите што ги поставил при започнувањето на инвазијата, а кои требало да ја покори Украина, остануваат непроменети.
Некои експерти предвидуваат страшна ситуација за украинските сили без оружје од Запад, а најлошите предупредувања велат дека руските трупи ќе направат пробив кон запад, сè до границите на Украина со Полска, Словачка, Унгарија и Романија.
„Тоа е речиси филозофско прашање“, рече Јонсон за тоа колку долго Украина може да издржи. Тој укажа на Талибанците, кои беа поразени во инвазијата на Авганистан предводена од САД во 2001 година, но се задржаа 20 години додека не се вратат Соединетите Држави.
„Ова не сугерира дека тоа треба да биде стратегијата на Украина. Тоа е потсетник дека одлучна, но воено и економски инфериорна страна може да го издржи капацитетот на суперсила“, заклучува Јонсон.
