Според сведочењата на заболените, поради стигмата и предрасудите кои ги следат лицата инфицирани со ХИВ вирусот, тие се соочени да живеат под притисок да не дознае средината во која живеат за нивното заболување. Претставниците на невладините организации истакнуваат дека овие луѓе не откриваат дека се носители на вирусот, поради стравот дека ќе бидат дискриминирани. Но, за жал, според нивните укажувања дискриминација на луѓето со ХИВ се сретнува од одредени лица во здравствениот систем, зашто токму таму тие ја споделуваат информацијата дека се заболени од ХИВ. Активисти посочуваат дека се случува лица да бидат одбиени за здравствена услуга од матичен лекар, но и за оперативни зафати. Од невладините организации исто така посочуваат дека во законодавството дискриминацијата врз основа на здравствената состојба е нагласено забранета, но оти во пракса може и да е поинаку.
„Кај нас не ни стигнала некоја голема претставка на таа тема. Но сепак ќе речам дека постои. Можеби работната позиција е некако најзагрозена на оваа тема, па лицата кои живеат со ХИВ и тоа како го кријат својот ХИВ статус, па дури и од своето семејството, од своите најблиски и од пријателите можеби. Иако тоа не го сметаме како факт кој можеби и треба да се обелодени на секого или можеби на фамилијата. Но нашите анализи покажаа дека луѓето кои живеат со ХИВ се плашат тоа да го соопштат и на својот потесен круг, што повторно ни дава до знаење дека се работи за една сериозна дискриминација“, изјави Војо Иванов од организацијата ХЕРА.
Молчат оти се стигматизирани и дискриминирани
Андреј Сених од организацијата „Заедно сме посилни“, посочува дека нивните истражувања покажуваат дека поголем дел од лицата кои се носители на вирусот не сакаат да зборуваат за својата здравствена состојба, плашејќи се да не бидат стигматизирани, повикувајќи се на негативните искуства на лицата кои јавно проговориле.
„Повремено правиме истражување за да испитаме со какви ситуации се сочуваат лицата со ХИВ во Македонија. Може да потврдиме, за жал, дека значителен процент од нив пријавуваат во најмала рака озборување од својата околината, понекогаш и навредување и вербален или физички напад и поретко случи на исклучување од социјалниот или семејниот круг. Во секој случај, овие работи во денешно време ги гледаме сè поретко, бидејки луѓето токму поради стравот дека ќе бидат стигматизирани или исклучени всушност не го споделуваат својот статус. Луѓето со ХИВ функционираат најнормалано во секојдневниот живот. Нема поводи некој да биде дискриминиран, но за жал живеат под постојан притисок да не дознае околината“, вели Сених.
Стигмата и дискриминацијата во врска со ХИВ вирусот се најголеми пречки во превенцијата и ширењето на вирусот, а ги предизвикуваат разни појави, како што се недостаток на разбирање на болеста, митови за преносливост на вирусот, општествени стравови во врска со сексуалноста, фактот дека болеста е неизлечива, стравовите од земање дрога итн. Иванов истакна дека во Македонија се уште постојат конзервативните сфаќања на тема ХИВ, но оти тоа е поврзано со митовите за пренесување на вирусот и непознавањето на начинот на кој се пренесува. Негативните ставови доведуваат до тоа другите да предизвикаат стигаматизирање на овие лица, залагајќи се да им се скратат одредени услуги. како право на лекување.
Андреј Сених од невладината организација „Заедно сме посилни“, вели дека тие заедно со други организации, кои даваат правна подршка, настојуваат да ги охрабрат луѓето, кои се заболени од ХИВ, да ги заштитат своите права пред надлежните институции. Сених посочува дека има случаи кога здравствени институции ја корегирале грешката и посочува сведочења на заболени кои биле дискримирани од некои лица во здравствениот систем.
„Сме имале ситуации лица да бидат одбиени од здравствена услуга. Доста често е одбивање од матичен лекар, меѓутоа имало и ситуации, многу сериозни, на одбивање на оперативни зафати, кои на некој начин се од витално значење за пациентот. За жал, често пати лицата со ХИВ немаат доволно доверба дека институциите за заштита од дискриминација и механизмите се доволни ефикасни и, за жал, и од нашето искуство не секогаш санкционирањето на дискриминацијата било успешно и ефикасно. Во некои случи сме имале успех каде со притисокот што се направил здравствената установа ја корегирала својата грешка“, вели Сених.
Потреба од унапредување на третманот
Доктор Милена Стевановиќ од Инфективната клиника вели дека третманот е задоволителен и речиси кај 97 проценти од пациентите вирусот не се размножува и тоа е показател дека терапијата е добра. Таа додава дека сепак има потреба од унапредување на третманот и размислувања за понови генерации на лекови за ХИВ, зашто возраста на пациентите се зголемува, а со тоа и подложноста на други хронични заболувања
„Од 2005 година е вклучен антивирусниот третман во Македонија. Тоа е глобален проект. Но веќе години наназад ние сами преку превентивната програма за превенција од ХИВ ги подмируваме сметките за лекување. Во принцип сме имале потешкотии, но во последните две години сме ги надминале и лекувањето непречено тече. Иако сметам дека треба уште многу да се направи, да се унапреди третманот, но и да се обезбеди систем на набавка на лекови, затоа што сепак превентивната програма е за превентивни услуги, а Фондот за здравство треба да го покрена ова прашање и лековите да бидат на товар на Фондот за да се обезбеди континуитет и да нема дупка при набавката,“ вели доктор Стевановиќ од Инфективната клиника во Скопје.
Исто така лекарите укажуваат дека дека Македонија и натаму спаѓа во земјите кои имаат мал број заболени од ХИВ, но оти континуирано има тренд на зголемување зашто е зголемен процентот и бројот на тестирањата. Во државата од почетокот на инфекцијата до денес се дијагностицирани 288 пациенти Од нив 202 доаѓаат на редовна контрола на Инфективната клиника.
„Најголем дел се поставени на комбиниран антивирусен третман. Тоа се лекови кои се директно наменети за спречување на размножување на ХИВ и имаат за цел да обезбедат намалување на размножување на вирусот и автоматски да обезбедат опоравување на имунитетот на пациентите. Тоа е целта на лекувањето. Ваквото лекување и доброто менаџирање на лекувањето значат добар квалитет и долг и скоро нормален животен тек на пациентите“, вели доктор Милена Стевановиќ од Инфективната клиника.
Намалениот буџет е голем проблем
Уште еден од проблемите кој е споменат од пациентите минатата година беше намалувањето на буџетот за ХИВ за 2017 од потребните 65 на 27 милиони денари. Оваа година меѓу одлуките на новата влада на дневен ред се најде усвојувањето на Предлог програмата за изменување на Програмата за заштита на населението од ХИВ/СИДА во Македонија за 2017 година, која вклучува активности кои овозможуваат континуитет на активностите кои државата ги превзема за спречување на појава и ширење на ХИВ/СИДА-та кои се спроведуваат повеќе години наназад од здравствените домови во соработка со невладините организации. Со оваа програма се овозможува подобра едукација на населението и на здравствениот персонал за навремено спречување на појавата на ХИВ/СИДА.
Упатените нагласуваат дека соработката на државните органи и невладините организации во превенцијата на ширењето на ХИВ вирусот и остварување адекватна нега поддршка и лекување е интензивна и дава резултати.
Надежи, но и предизвици за лекување на сидата
Гоце Атанасов
Претседателката на Меѓународната заедница за борба против сида, Линда Геил Бекер, изрази надеж за натамошна контрола и редуцирање на сидата поради најновите научни достигнувања. Сепак таа изрази загриженост во врска со предложените кратења на финансирањето на напорите за справување со оваа епидемија.
Агенцијата на Обединетите нации за сидата, соопшти дека 19 ипол милиони луѓе, што е повеќе од половината од регистрираните 37 милиони пациенти мосители на вирусот ХИВ, сега биле под третман. Но, како што вели претседателката Линда Геил Бекер, има уште други 17 милиони на кои им е неопходно лекување, а кои се уште се оставени без никаков третман.
„Многу од нив се во региони во светот како Западна Африка, Централна Америка, Источна Европа, Централна Азија до кои ние едноставно не сме дошле и тоа е многу загрижувачко“, вели таа.
Три децении од одобрувањето на првиот третман против сидата, медицината е пред нов бран иновации. Научниците обелоденија дека имаат позитивни вести во врска со нови коктел лекови, како и со експериментална вакцина. Тие веруваат дека е неопходно да продолжат истражувањата со оглед на тоа што би можело, како што се покажало и претходно, вирусот да стане отпорен на лекови и покрај тоа што од 1996 година три или четири комбинации на лекови доведоа сидата веќе да не биде смртоносно заболување. Бекер која изразува оптимизам и за тоа што оваа епидемија сега може повеќе да се контролира сепак вели:
„Ќе ни треба сегашното програмско финансирање за да го направиме тоа. Значи апелот е да продолжи финансирањето“, вели Бекер.
Според неа, многу се загрижувачки најавите на американската администрација за кратење на финансирањето на меѓународната помош. Таа во прилог на тоа го наведе случајот со едно девојче од Јужна Африка кое е родено со ХИВ вирусот и кое ги изненади научниците, бидејќи се чини дека е целосно излечено само една година по третманот со лекови и сега тие веќе не му се потребни. На пациентите со овој вирус нормално им треба да останат на антиретровирусни лекови до крајот на нивниот живот за да не им се врати болеста. Ова девојче кое сега има 10 години веќе нема никакви знаци на сида. Овој и други вакви изолирани случаи им даваат надеж на 37 милиони луѓе во светот дека ќе можат да бидат излечени од болеста од која умреле над 35 милиони луѓе од нејзиното појавување во осумдесеттите години од минатиот век.
