Ако некаде на почетокот од делувањето знаевте да кажете дека БАКЛАВА е плод на музиката што катадневно сте ја живееле и слушале, на слегувањето до изворот на македонскиот музички јазик, каде сте денес по повеќе од деценија и половина на сцената и три бележити албумски објави зад себе? Ја следите ли мисијата што си ја зададовте – со минималистичкиот приод да создавате авторска музика која ќе води жив дијалог со естетските вредности на глобалните звуковни дострели?
Веројатно ја следиме или можеби таа нас не следи, бидејќи никогаш не сме дошле во ситуација кадешто ќе се прашаме: Чекај дали тоа излегува од тие рамки, од тој концепт, од таа водилка којашто сме си ја поставиле, туку секогаш веројатно сме се следеле себе си во сè што правиме. Не се ограничуваме. Пред сè афинитетите, љубовта и храброста да го правиме она што сме си го поставиле биле она што не водело. Во сите досегашни албуми сме го направиле токму она што сме го сакале. Сме имале и безрезервна подршка од нашиот издавач Оливер Белопета. Тој ние практично еден столб. Го чувствуваме како дел од групата во сето ова бидејќи сите изданија се на СЏФ. Едноставно тоа е само потврда дека нештото што го правиме држи вода и дека така треба да продолжиме и понатака.
Колку ова, пак, се коси со времево и просторов во којшто живееме? Со изместените вредности и духовната беда, со комплетната турбоизација на нашата (суб)културна реалност?
Живееме во тешки времиња кадешто вредностите се поинакви од оние во времето во кое ние сме растеле. Во каква матрица ние ги поимаме работите. Каде ги ставаме. Што значело во некое време да се твори и како тоа се пласирало. И кој квалитет излегувал и бил форсиран. И како е тоа денес. Веројатно важат некои нови правила. И не знам дали и воопшто важат некакви правила. Не ги заборавам ни моментите дека мојата генерација, нашите генерации, се растени со плочи, со касети, цедиња...и дека тоа било вистинска драма кога ти преслушуваш некаков производ. Пред сè за да си го дозволиш треба да му дадеш некаква вредност, да го купиш, тука е и тактилниот момент, визуелниот ...и повторно и повторно го преслушуваш, го препрочитуваш и т.н. ... до денес кај што ни е сè на дланка, имаме буквално информација за сè, но мислам дека тотално го изгубивме мирот. Дека слушаме ама не дослушуваме. Мислам дека знаеме сè ама некако поминуваме површно. Немаме спокој во нештата да навлеземе со неопходната длабочина како што тоа сме го правеле некогаш. Можеби ова е лично мое видување...но излегува дека честопати секој од нас се прашува дали воопшто да продолжи да работи или како натаму да дејствува. И се така до моментот додека не си кажеш – О.К ...тоа е тоа, сепак јас сум оној што одлучува што ќе прави со тие работи. Дали ќе гледа во сите животни предизвици што ги има да опстои и да се бара себе си понатака и понатака. Не се убави тие моменти. Не се инспиративни колку што е можеби инспиративна целава оваа ситуација во којашто нема вредности. Вредностите се копаат длабоко за да се дефинираат каде се и што се.
Ако баклавата, тој синоним за ромб, за совршена геометриска форма, наедно во нашата изворна традиција означува и еднаквост и сплотеност на културните разлики, тогаш до каде дојдовме во таквите стремежи во оваа втора декада од 21 век? Заборавивме ли на зборовите на Учителот дека светот треба да го поимаме како поле за културен натпревар?
Па, ајде повторно ќе тргнам од себе си. Од почетокот до денес, во оваа безмалку дведецениска работа на оваа тематика и со овој жар, најмногу ме инспирираат токму културните разлики. Колку богатството од култури е битно и значи за мојот личен напредок. И тоа се гледа од музиката. Албумите се посветени, особено последниот, на различни култури, различни религии, со различен музички воопшто јазик отпеани. Инспирирана сум од миграциите и што воопшто значи миграцијата за еден човек. Посебно во денешни услови. Се уште живеам во Истанбул кадешто имам допир со сè и сешто од култура...И не само допир, туку некаков соживот, едноставно живот којшто страшно ме возбудува. За мене Истанбул токму поради тоа е најубавиот град на светот...и сè до денешно време кадешто работам со сириски музичари бидејќи тие од некаков немукает, како и многу луѓе од земјината топка се наоѓаат тука и тие мора да продолжат да егзистираат и да создаваат нешто. И така се запознаваат со луѓе како мене или со некој друг и го работат она што најдобро го знаат и најмногу го љубат. Вршев и доста истражувања како една заедница опстојува со години, децении, со векови на едно тло од каде што е буквално како камен или како некое дрвце откорната и фрлена илјадници километри на друго место, но го задржала јазикот, ја задржала културата, ги задржала обичаите...такашто тоа е многу инспиративно. Е сега што значи тоа во денешно време на глобални вредности...веројатно страв од туѓото можеби. Прашање е колку луѓето се храбри да се соочат со туѓото. Претпоставувам дека постојат само два пристапа до нештото. До тие културни вредности. Тоа се љубов или страв. Секој си го одбира сопствениот начин како ќе комуницира.
Веќе долги години сте пејачка и на турската група со интернационална кариера БАБА ЗУЛА. Безмалку и да живеете во Истанбул и добро ја познавате тамошната (суб)културна сцена. Дали поинаквите политички ветришта ќе се рефлектираат и врз актуелното творештвото на тие вонсериски уметници? На БАБА ЗУЛА, воопшто. Може ли притоа да се повлече некоја паралела со земјите од регионов, посебно со Македонија?
Треба да се патува. Човек треба да патува чисто од причина да ја направи таа споредба, разлика или некако да се апстрахира од своите мисли. Или барем од она што мисли дека е такво, а всушност не е и како сознание постои само во неговите мисли. Еве конкретно да ја земеме БАБА ЗУЛА – јас со години бев член во групата и сеуште соработувам со нив. Тоа е бенд со светска кариера. Мислам дека, како и досега така и понатаму, неа на одреден начин ќе ја тангира состојбата во Турција и во светот, но сепак таа останува група со свој уникатен и оригинален музички израз којшто ги полни клубовите по светот и е со радост чекан на фестивалите било каде на земјината топка. Тоа за нив е голем успех. Уживаат светска слава што дури нема да згрешам ако кажам дека нивната кариера во Турција станува дури и второстепена. Некако во сенка, речиси неважна. Некако и третманот им е позначаен на светските сцени, или јас барем тоа така го гледам. Најчесто во Турција сме по клупски свирки, а во светот на големите фестивали. Сега секој со своите афинитети. Тоа е група којашто не се плаши за да си ги искаже своите ставови. Луѓето коишто живеат во Турција се храбри. Сакаат да им е добро, да опстанат, имаат потреба да творат и сите нивни мисли, бидејќи јас познавам индивидуи од различни сфери, сум настапувала насекаде, по различни фестивали и со различни музичари, такашто интересно е како секој си го наоѓа својот начин да го искаже својот став, своето мислење. Затоа и ќе ги опстојат и овие времиња, впрочем како и минатите. Секогаш имало предизвици и, во принцип, не сум приметила дека некој состав, или некој писател, филмаџија... престанал да свири, пишува или да снима филмови заради состојбата во која се наоѓа туку веројатно тоа го инспирирало на поинаков начин да продолжи. Или можеби на истиот. Ќе му го разбуди бунтот. Сите ние сме различни и имаме потреба од различно изразување.
Зад Елена Христова се и проектите како БИОСКОПИЈА, таа прекрасна соработка со Горан Трајковски, или БЕКЈАРД ЏЕЗ ОРКЕСТРА...колку тие и донесоа себеисполнување и плодотворно музичко искуство? Ќе ја продолжи ли еднаш зачнатата соработка?
За мене соработката со Горан и со другите музичари од тој проект е вистински благодет. Нешто зад коешто стојам со целата суштина. Тој е преокупиран со театарските претстави, јас со моите проекти, но верувам дека ако сега ни се понуди турнеја или настапи ваму-таму со задоволство би ги прифатиле. Ние едноставно ја имаме љубовта за да работиме. За жал, сметам дека тој проект не беше доволно застапен. И сега мислам дека е вонвременски и дека треба да живее. Треба да му се даде простор, но ништо не може со сила. Не мислам дека сега треба да се стави во фиока на кое ќе пишува „завршено“, ете ние го направивме и сега не ни е повеќе интересен. „Биоскопија“ ни е интересен, но уште поинтересно е да правиме нови работи. Ќе дојде времето кога повторно ќе ве изненадиме со некои нови заеднички убави работи.
Некако сите мои битни, суштински проекти почнуваат со буквата „б“. БАКЛАВА, БАБА ЗУЛА, БИОСКОПИЈА и БЕКЈАРД ЏЕЗ ОРКЕСТРА. Тој исто така за мене е навистина инспиративен проект бидејќи имав можност на сцена и вон од неа да бидам со 15 вонсериски музичари од Балканот и од Германија. Слична е судбината и со тој проект. Имавме две големи турнеи, го поминавме целиот регион. Бевме во Австрија, Германија...и дружбата со нив за мене беше едно ново и преубаво искуство бидејќи тука бев директно соочена да го користам гласот како инструмент со еден биг-бенд состав. Тоа понатака ќе ме инспирира во она што го создавам бидејќи се пронаоѓам себе и во тој џез сегмент од мојата музика.
БАКЛАВА на два пати потпиша и две соработки на филм. Нејзината музика најнапред ја чувме во „Трето полувреме“ на Дарко Митревски, а минатата година и во „Златната петорка“ на Горан Тренчовски. Колку тоа посериозно може да ве насочи кон создавање на „наменска“ музика, што и воопшто тоа да значи во дадениве услови?
И со Митревски и со Тренчовски имавме интересна соработка. Се разбира различна. И во двата филма се појавуваме како група. Беше навистина убаво да се соработува, да бидеш пред камерите, со такви актерски имиња како еден да речеме Славко Штимац...да видиш како тие со танц реагираат на твојата музика. Нам особено ни значи да приготвуваме музика и за филм и за театар бидејќи тоа едноставно ни е љубовта. Покрај музиката, театарот и филмот се неразделен дел од мене. Такашто и самата музика што ја создавам не е „наменска“ доколку би ја создавала за филм туку би била едно продолжение на она што го правам. Тоа е исто така еден вид на песна, композиција којашто само си добива некоја форма. Инспирацијата е поинаква, имаш конкретна насока, но исто така тоа е еден многу возбудлив процес.
И, конечно 2016 година ја крунисавте со голем концерт во Битола и најава дека го снимате новиот албум чиј работен наслов е „Четири“. Кога е планирано неговото обелоденување? Колку тој ќе се разликува од досегашните „Баклава“, „Калемар“ и „Многу ми недостигаш“, како идеален преплет на созвучјата на различни народи, култури и религии – отпеан на сефардски јазик? Како е планирано да течат промотивните активности на албумот?
На новиот албум му придаваме некоја особена важност. Ако претходните изданија некако се тркалаа по природен пат, на овој „му се потресуваме“. Веројатно го сметаме за досега нашето најсериозно дело. Битно е што ќе биде комплетно авторски албум. Повторно интимен, дел од нас. Ние сме преточени во музиката што ќе биде забележана на него. Тематски се работи за бои. Секоја песна е поврзана со одредена боја. Бојата сама по себе како емоција, како симбол. Повторно имаме некаков цврст концепт за којшто се држиме како и за секој наш албум. Овде е бојата. Сеуште сме во фаза на подготовка. Не се ограничуваме во тоа да брзаме или успоруваме. Едноставно оставаме работите што зависат од нас во некаков баланс и оптимално да ги завршиме, а другите што не зависат од нас да имаме трпение едноставно да се случат и да се истркалаат како што треба. И секако, како при секое претставување на нов материјал, на нов албум, се надеваме на голем концерт во оваа година.
