Во октомври, кога почна есента и Русија го интензивираше своето бомбардирање на цивилната електрична мрежа на Украина, за да ги измачува и замрзне Украинците до потчинување, владата во соседната Унгарија се мобилизираше против сопствениот непријател.
На билбордите, колумните и флаерите, во вестите, и на Фејсбук и другите дигитални платформи... Унгарците насекаде беа опкружени со слики на бомба, со зборот „санкции“ и со црвено-бела-зелена унгарска тробојка.
„Санкциите од Брисел не уништуваат“, велеа тие за повеќекратните рунди на политички и економски потези на ЕУ насочени кон Русија, кои поминаа со немирна поддршка од Будимпешта и ретко со едногласност меѓу 26-те други членки на Унијата.
Тоа беше дел од мултимилионската во долари „национална консултација“ финансирана од државата, нарачана од владата на премиерот Виктор Орбан, за да се убедат 10 милиони Унгарци дека бомбите не убиваат луѓе, туку санкциите убиваат луѓе. Или, во најмала рака, тие претставуваат поголема закана за нивната безбедност.
Вооружен со супермнозинство, што ѝ овозможи на неговата владејачка партија Фидес да ги прекрои унгарската политика и институции без опозициски надзор од 2010 година, Орбан потроши години да го спакува јавниот радиодифузен сектор со сојузници и да им овозможи на истомислениците олигарси и пријатели да ги проголтаат речиси сите големи комерцијални станици.
Критичарите велат дека настанатот медиумски пејзаж му помогнал на Орбан да ја насочи украинската војна по двојни патеки, прикажувајќи ги санкциите на ЕУ и другите закани за унгарското потпирање на рускиот гас и енергија како најголема опасност.
Раката на Орбан
Во февруари, Орбан изгледаше разнишано. Со претстојните избори и на врвот на кризата за трошоците на животот, анкетите навестуваа прва промена на власта во Унгарија по десетина години. Неговите традиционални предизборни субвенции го оптоваруваа буџетот. Неговата добро оркестрирана „културна војна“ се водеше против новообединетата опозиција чиј социјално конзервативен кандидат во голема мера ги неутрализираше неговите антиимиграциски и анти-ЛГБТ точки на дебата.
Наспроти позадината на немирите меѓу работниците, наставниците, инженерите... заедно со другото јавно незадоволство пред изборите на 3 април, богатството на Орбан веројатно се потпираше на одржување на јавениот гнев атомизиран и некоординиран.
„Најголемото прашање во периодот на [кампањата] е дали ќе има некаков вид униформа, огромно незадоволство. Засега се чини дека овие незадоволства се оддвоени, дека различните слоеви не се обединуваат меѓу себе“, изјави Андраш Биро-Наѓ, директор на Полиси Солушнс, за унгарскиот сервис на РСЕ на 23 февруари.
Веќе следниот ден, рускиот претседател Владимир Путин ја започна најголемата странска инвазија во Европа од Втората светска војна за да ја покори Украина, да ја збогати Русија и да го преобликува меѓународниот поредок.
Орбан првично одговори со тоа дека најлошото нешто ќе биде да ѝ се дозволи на Унгарија да се заплетка во војната.
Само неколку дена откако десетици илјади руски војници и тенкови неиспровоцирано влегоа во Украина, тој „внесе клин“ меѓу Украинците и Унгарците, нации кои поминаа децении страдајќи под хегемонијата на Москва пред распадот на Советскиот Сојуз.
„Меѓу рускиот чекан и украинската наковална“
Неколку недели подоцна, во говор на Националниот ден, на помалку од три недели до изборите, Орбан даде негово толкување на настаните во Украина. Тој не го истакна страдањето на Украинците, туку ризикот конкретно за „стотици илјади Унгарци“ кои живеат во западна Украина.
„Мораме да ги застапуваме нашите сопствени интереси - мирно и храбро. Мораме да останеме надвор од оваа војна! Ниту еден Унгарец не смее да биде фатен меѓу украинската наковална и рускиот чекан“, рече Орбан.
Тоа чувство се претвори во отфрлање на каква било акција - вклучително и воена поддршка или снабдување со оружје за Украина - што може да се толкува како интервенција во конфликтот, според Мартон Бене, виш научен соработник во Центарот за општествени науки на МТА во Институт за политички науки во Будимпешта.
Иако признава дека Русија е агресорот, вели Бене, унгарската влада генерално „избегнува нормативни оценки“ на војната и ја врамува како „конфликт меѓу САД и Русија наместо чиста регионална војна“.
Будимпешта, инсистираше Орбан, нема да испорачува оружје во Украина како што бараа САД и голем број други влијателни сојузници на НАТО.
Лакмуш (Литмус), унгарски проект за проверка на факти, подоцна ја опиша предизборната стратегија на Орбан како „префрлање на фокусот од домашни на геополитички и безбедносни теми додека пораките против опозицијата биле испреплетени со про-Кремљ и антиукраински наративи, дистрибуирани и нагласени од огромниот провладин медиумски екосистем“.
Некои од најочигледните примери, објави Лакмуш, ги вклучуваат и нејасните наводи за „таен пакт“ меѓу украинскиот претседател Володимир Зеленски и унгарската левица.
Лакмуш го забележа јавниот судир на Орбан со Зеленски на вонредниот самит на ЕУ на 24 март, кога украинскиот претседател ја опиша војната како пресметка за вредностите, го повика Орбан по име и ја предизвика Унгарија „еднаш засекогаш...одлучете сами со кого сте“. Унгарскиот премиер ладнокрвно одговори преку владиниот портпарол следниот ден дека „барањата“ на Зеленски се „спротивни на интересите на Унгарија“.
Безбедно на власт
На 3 април, гласачите му дадоа на Фидес, партијата на Орбан, изненадувачки испреплетена победа и уште едно супермнозинство, што му даде простор на Орбан да се сврти од разнишаната недоверба во немилосрдниот гамбит на Путин, кон тесен акцент на унгарските економски интереси и, особено, кон потребата да се задржи протокот на рускиот гас и енергија.
Биро-Наѓ подоцна ќе рече дека „битката за толкување на војната во Украина ја покажува моќта на медиумската империја Фидес“. Орбан, рече тој, „го доби судирот на наративи за војната во Украина прикажувајќи се себеси како гарант на мирот и безбедноста, истовремено обвинувајќи ја обединетата опозиција дека потенцијално ја доведува Унгарија во војна“.
Како што беснееше војната во Украина, повеќе аналитичари го опишаа зголеменото потпирање на владата на Орбан на приказот на „Брисел“ кој лошо се справува со одговорот на војната на Путин - особено преку неговото инсистирање на бојкот на рускиот гас и енергија, иако со исклучоци за Будимпешта.
Добар полицаец, лош полицаец
„Од почетокот на војната видовме дека проруските пораки потекнуваат од највисокото ниво на унгарската политичка елита, кои потоа се повторуваат од централизиран медиумски екосистем, вклучително и јавните медиуми, провладините медиуми и влијателите (профили) на социјалните медиуми - и во многу случаи, шират лажни или погрешни информации, поддржани со државни реклами и јавни пари“, рече Бланка Золди, главен уредник на Лакмуш.
Агнес Урбан, професорка по информатички комуникации на Универзитетот Корвинус во Будимпешта и управен директор на независниот Мертек Медиа Монитор, неодамна опиша „целосно нов наратив“. Таа рече дека јавните радиодифузери избегнале „легитимизирање на војната“.
Урбан ги нагласи неодамнешните знаци на „збрчкување“ во наративот на Фидес кога унгарската претседателка Каталин Новак, цврст сојузник на Орбан, отпатува во Киев во ноември. Таа се состана со Зеленски, ризикувајќи реакции дека му дава поддршка на некој кој е мета на орбановиот бес. Нејзината канцеларија го претстави тоа како мисија за поддршка на етничките Унгарци во украинска Транскарпатија.
Но, коментарите на официјалната Фејсбук страница на Новак открија помал раскол меѓу поддржувачите на Фидес. Некои ја обвинија претседателката за предавство на владината линија за војната, додека други го отфрлија патувањето како потенцијален погрешен чекор, но очигледно воден од хуманитарните интереси и особено загриженоста за Задкарпатските етнички Унгарци во Украина.
Професорката Урбан вели дека независните информативни портали тој спор главно цинично го виделе како тактика „добро момче - лошо момче“ и сугерираше дека „да се биде добар полицаец“ е секогаш некако поприфатливо за жената, дури и во балонот Фидес“.
Но, од друга страна, додава таа, владата на Орбан повеќе ја следи проруската политика.
