Професоре Стафилов, вие изработивте научно истражување за загаденоста од индустријата во Македонија. Какви се резултатите?
Нашите истражувања беа пошироки, освен истражувањата на загадените подрачја од индустриските активности, извршивме истражувања и за подготовка на геохемиски атлас на почвите во Македонија, значи целата територија на Македонија со избор на 1000 локации од коишто се земени 2000 примероци и врз основа на тие се подготви геохемиски атлас којшто излезе минатата година и е достапен. Од таму ја имаме сликата за околу 40 хемиски елементи и нивната дистрибуција во почвите во целата држава. Таму каде што очекувавме или добивме резултати за појава на одредено загадување, направивме дополнителни истражувања со многу поголем број на примероци и притоа објавивме уште седум геохемиски атласи за такви региони. Така што ја имаме сликата за загадување на почвите со тешки метали.
Паралелно со истражувањето на загадувањето на почвите, земавме и примероци од мов, којшто е најдобар биоиндикатор за загадување на воздухот. Честичките од воздухот се задржуваат во мововите и со нивна анализа ние ја утврдуваме дистрибуцијата на одредени тешки метали во прашината во воздухот, но паралелно во одредени региони собиравме и голем број примероци од прашина во куќите и така натаму, така што имаме и сознанија за загадувањето на почвите и паралелно, како што споменавте, ги истражувавме главните речни сливови во однос на присуството на тешки метали во водите, во седиментите и во почвите во околината на тие региони.
Од сите тие истражувања може да кажеме дека во Македонија има области каде што имаме интензивно загадени почви. Тоа има последици и во загадувањето на воздухот, со пренос на таква прашина или на почвите.
Исто така имаме индустриски депонии, коишто се најчесто историски, значи од минатото, кога не се водело многу грижа за загадувањето и кога законските норми не биле на тоа ниво како што се сега за да се спречи депонирање на таков, да речеме, опасен отпад којшто е во енормно големи количества и којшто бара решенија.
Според тоа, дали се загадени водата што ја пиеме и храната што ја јадеме?
Во однос на водата за пиење, јас би сакал да го потенцирам проблемот со загаденоста на водата од водоводот во Гевгелија која што има зголемена концентрација на арсен. Овој проблем е познат, меѓутоа, од средствата за јавно информирање слушам дека општината се обидува да најде решение, но тој проблем сè уште не е решен. Мислам дека водата за пиење е забранета, но им е достапна на луѓето. Во однос на другите параметри, во однос на тешките метали немаме критични состојби.
Во однос на храната, колку што ми е мене познато, квалитетот на храната од животинско потекло ја контролира Ветеринарниот факултет, дел од поранешниот Ветеринарен институт, којшто сега е дел од Ветеринарниот факултет врши такви анализи, не само на тешки метали, туку и на други загадувачи. Агенцијата за храна исто така има свои надлежности да врши такви испитувања, меѓутоа она што ми е на мене познато, а што е резултат на наши истражувања, во одредени региони каде што имаме големо загадување, посебно со тешки метали, имаме загадување и на храната. Ние извршивме детално истражување во Велес и во неговата околина, од поголем број на бавчи зедовме над 40 различни примероци од зеленчук и во сите утврдивме дека концентрацијата на кадмиум и олово е над максимално дозволената по нашите правилници, но таа сè уште се конзумира, не е забранета за конзумација. Претпоставувам дека надлежните ќе се зафатат со решавање на тој проблем, бидејќи е недопустиво кога знаеме дека имаме контаминирана храна, таа да се конзумира и денес.
Според вас, како треба да се реши овој проблем, што е приоритет во овој момент?
Многу проблеми во животната средина се создадени гледано историски и треба на повеќе фронтови да се ориентираме. Еве сега, како доаѓа пролетта, почнуваме да ги забораваме ПМ10 честичките, загадувањето на воздухот, кога ќе дојде есен повторно ќе се актуелизира. Имаме проблеми коишто ги зафаќаат сите медиуми на животната средина. Тука е проблемот на загадување на воздухот во практично сите градови во Македонија и мерките коишто ги усвоија владата и Министерството за животна средина треба да се спроведуваат. Тие проблеми треба да се решаваат според програмата, којашто според мене е релативно добро подготвена и таа треба да се реализира.
Проблемот со водите е многу сериозен. Сите студии на реките и на речните сливови покажуваат енормно загадување на водите, посебно со пестициди, а во некои делови и со тешки метали.
Тука се и проблемите на загадувањето на почвите, коишто недоволно се истражени од аспект на биодостапност на полутантите во храната. Министерството за земјоделство треба да се зафати со проекти коишто ќе покажат дали храната којашто се произведува на тие загадени почви се пренесува во крајниот продукт, со кој интензитет, за што треба да се намени ако е таков случајот или воопшто да се забрани производство.
Целото интервју со професор Трајче Стафилов може да го погледнете на видео снимката на почетокот на овој текст.