Пристапниот протокол на Шведска допрва треба да биде одобрен од генералното собрание на турскиот парламент за последната фаза од законодавниот процес во Турција. Единствената друга членка на НАТО која сè уште не го одобри приемот на Шведска е Унгарија.
Долг пат до одобрување
Одобрувањето за влез на Шведска во НАТО, изгласано од Комитетот за надворешни работи на турскиот парламент на 26 декември, доаѓа откако турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган ја одложи ратификацијата на членството на Шведска повеќе од една година, тврдејќи дека земјата е премногу пријателска кон курдските активисти кои Анкара ги смета за терористи, истакнува Политико.
Ердоган, исто така, го поврза одобрувањето за прием на Шведска во НАТО со барањето на Анкара за борбени авиони Ф-16 од нејзиниот сојузник Соединетите Држави, за кое се чека одобрение од американскиот Конгрес.
Генералното собрание на турскиот парламент, додава Политико, сега треба да даде конечно зелено светло пред Шведска и официјално да стане полноправна членка на НАТО. Сепак, не е одреден датум за ова пленарно гласање.
Унгарскиот лидер Виктор Орбан, исто така, го одложи обидот на Шведска да се приклучи, велејќи минатата недела дека „нема голема волја“ кај унгарските пратеници да го одобрат. Така, Унгарија е последната земја членка на НАТО која не го започнала процесот на ратификација.
Потребно е едногласно одобрение од сите сегашни земји-членки на НАТО за која било нова земја да се приклучи на воената алијанса.
Ратификација „што е можно поскоро“
Шведска и Финска се откажаа од децениското воено неврзување и се обидоа да се приклучат на одбранбената организација предводена од САД откако Русија ја нападна Украина во февруари 2022 година.
Додека целосно одобрување и беше дадено на Финска, која беше примена како 31-ва членка на НАТО во април, Турција и Унгарија остануваат единствените што преостанаа да ја ратификуваат кандидатурата на Шведска 19 месеци откако таа поднесе барање за членство, пишува агенцијата Франс прес.
Во вторник, на 26 декември, комисијата за надворешни работи на турскиот парламент ја одобри мерката, отворајќи го патот за гласање во целосниот парламент, каде владејачката алијанса на Ердоган го има мнозинството места, објави АФП, додавајќи дека не е јасно кога тоа ќе се случи.
Шефот на НАТО Јенс Столтенберг го поздрави гласањето на парламентарната комисија и рече дека смета на Турција и Унгарија да ја завршат ратификацијата „што е можно поскоро“ и дека членството на Шведска „ќе го направи НАТО посилен“.
Шефот на шведската дипломатија рече дека следниот чекор е гласање во турскиот парламент.
„Со нетрпение очекуваме да станеме членка на НАТО“, рече Тобијас Билстром на Шведската јавна телевизија.
Сојузниците на НАТО извршија притисок врз Турција, а Франција рече дека кредибилитетот на алијансата е „загрозен“.
Шведски закони
Противставувањето на Турција за членството на Шведска во НАТО произлегува од нејзиното верување дека нордиската земја е премногу попустлива кон поддржувачите на курдските милитанти и другите групи во Шведска кои Анкара ги смета за безбедносна закана.
Тоа, според Асошиејтед прес, вклучува луѓе поврзани со Работничката партија на Курдистан, или ПКК, која водеше 39-годишен бунт во Турција и луѓе наводно поврзани со обидот за државен удар во 2016 година против владата на претседателот Ердоган.
Турција, Шведска и Финска минатата година постигнаа договор за решавање на безбедносните грижи на Анкара, а Шведска оттогаш презеде чекори за заострување на антитерористичките закони, со што поддршката за екстремистичките организации се казнува со казна до осум години затвор.
Сепак, додаде АП, серијата антитурски и антиисламски протести одржани во Стокхолм, од кои некои вклучуваа палење на Куранот, исто така ја налутија владата на Ердоган и турската јавност. Иако шведската влада ги осуди демонстрациите, турската влада ја критикуваше Шведска - која има закони за заштита на слободата на говорот - дека дозволила да се изразат антимуслиманските чувства.
Додека Шведска ги зајакна своите закони за борба против тероризмот за да одговори на безбедносните грижи на Анкара, НАТО се согласи да формира специјален координатор за борба против тероризмот и го назначи помошник генералниот секретар Том Гофус на таа позиција.
Шведска, додава АП, исто така најави дека ќе бара подобрени царински аранжмани и ќе преземе чекори за воведување безвизно патување во Европа за турските граѓани.
Преговорите за членство на Турција во ЕУ заглавија во 2018 година поради демократското назадување во земјата и лошите резултати за човековите права.
Пакет борбен авион
Турскиот претседател Ердоган, покрај тврдењето дека Шведска треба повеќе да се справува со неистомислениците кои неговата земја ги смета за терористи, одобрувањето на приемот на Шведска го поврза со спорови кои Турција ги има со другите членки на НАТО, пишува Њујорк Тајмс.
Турција сака пакет од 20 милијарди американски борбени авиони Ф-16 од САД и комплети за надградба на авионите што веќе ги има. Администрацијата на Џо Бајден рече дека ја поддржува продажбата, но членовите на Конгресот се спротивставија, наведувајќи го статусот на Турција за човековите права и нејзиниот став кон Шведска.
Ердоган, исто така, истакна дека одлуката за Шведска е на турскиот парламент, а не на него, иако неговата партија и нејзините политички сојузници имаат водечки дел од гласовите што лесно може да ја усвојат мерката.
„Ако го имате вашиот Конгрес, јас го имам мојот парламент. Велите дека ќе направите чекор со Ф-16 откако ќе поминете низ Конгресот. Па, и јас имам парламент“, им рече Ердоган на турските новинари во коментарите објавени на 8 декември.
Тој, исто така, сугерираше дека двете работи треба да се решаваат во исто време.
„Ако сме двајца сојузници во НАТО, тогаш направете го тоа што треба истовремено, солидарно и нашиот парламент ќе ја донесе потребната одлука“, рече Ердоган.
Тој, исто така, се обиде да ја искористи кандидатурата на Шведска за НАТО за да изврши притисок врз Канада, друга членка на НАТО, која воведе извозни ограничувања на оптичката опрема што Турција ја користи на своите беспилотни летала.
„Во врска со камерите за дронови што ги побаравме, Канада инсистира: Шведска, Шведска“, рече Ердоган.
Во вторникот, мнозинството пратеници во парламентарната комисија за надворешни работи гласаа за мерката, што значи дека ќе биде проследена до целото собрание. Но, по гласањето во вторникот, шефот на комисијата Фуат Октај им рече на новинарите дека останува на претседателот на парламентот да ја стави точката на дневен ред на парламентот. Октај додаде дека не се очекува брзо гласање.
Единствената друга членка на НАТО која сè уште не го одобрила приемот на Шведска е Унгарија, иако, како што истакнува Њујорк тајмс, унгарските власти рекоа дека ќе го следат примерот на Турција.
