По повеќе од три години чекање, на 9 септември Кујтим конечно беше примен во државната болница во Приштина за да му биде извршена васкуларна операција.
Здравствените проблеми со кои се соочил никогаш не биле опасни по живот, но „чекањето беше исцрпувачко“, раскажува 30-годишниот маж од централниот град Дренас, кој побара да не се користи неговото целосно име.
Неговата приказна не е единствена.
Според неодамнешниот извештај на Националната ревизорска канцеларија, во Косово, повеќе од 10 000 луѓе се на листите на чекање, некои со години како Кујтим. Чекаат за различни медицински процедури, од операција на срце до операции на очите.
За неуспехот да се обезбеди навремена нега, Националната ревизорска канцеларија го обвини не само Министерството за здравство, туку и Косовската болничка и универзитетска клиничка служба (КХУЦС), која ги надгледува седумте регионални државни болници во земјата. Во извештајот беше критикуван и Универзитетскиот клинички центар на Косово (УЦКК) во Приштина, каде што се лекуваше Кујтим.
Во својот извештај, Канцеларијата за ревизија ја префрли вината за заостанатите пациенти на критичниот недостиг на медицински персонал, особено на анестезиолози.
Ниту Министерството за здравство, ниту Клиничката болница не одговорија на барањата на косовскиот сервис на РСЕ за коментар на наодите.
Во својот извештај ревизорот забележува дека Косово сега троши повеќе за набавки и лекови, при што расходите се зголемија од 25 милиони евра (28 милиони американски долари) во 2019 година на 38 милиони евра во 2024 година.
Од стекнувањето независност од Србија во 2008 година, Косово се бореше на многу фронтови, од заживување на економијата до спречување на напорите на Белград да го оспори неговиот суверенитет. Здравствената заштита е само една од многуте главоболки со кои се соочуваат властите.
Како што е наведено во извештајот на Националната канцеларија за ревизија, Косово, кое има 1,5 милиони жители, има сериозен недостиг од медицински персонал. По завршувањето на медицинската обука, младите Косовари често заминуваат за подобра плата во странство, што е инаку чест проблем во поранешните комунистички земји од Источна Европа. Болниците не само што се слабо опремени, туку имаат недостиг од лекови и лекови, што понекогаш ги принудува пациентите сами да ги купуваат.
Косовскиот сервис на РСЕ претходно известуваше за недостиг на основни материјали - од постелнина до сапун или пациенти со рак кои примаат хемотерапија во импровизирани простории во Клиничката болница.
Косово има седум регионални болници, како и Универзитетскиот клинички центар, врвна институција каде што се вршат многу од најтешките медицински процедури и каде што се школува амбициозниот медицински персонал во малата балканска земја. Надвор од тие болници е мрежа на државни клиники во многу градови и населени места.
Покрај државниот сектор, Косово има и многу приватни клиники и болници чиј број порасна во последните години. Оние кои што можат да си ја дозволат оваа опција често ја наведуваат навремената и поквалитетна нега што ја добиваат.
За Кујтим ваквата клиника никогаш не била опција.
„Бев и во приватна институција, но немав средства. Исто така, повеќе му верувам на јавниот систем“, објасни тој за РСЕ.
Математиката е едноставна. Операцијата што му била потребна на Кујтим би чинела 1000 долари во приватна клиника, но ништо во Универзитетскиот центар.
Со оглед на таа економска реалност, можеби не е изненадувачки што повеќето пациенти го трпат чекањето за на крај сепак, да се лекуваат таму.
Косовската ревизорска канцеларија откри дека времето на чекање на Клиниката за васкуларна хирургија на УЦКК, каде што се лекуваше Кујтим, може да достигне и повеќе од четири години.
За тоа, според директорот на клиниката, Хајриз Рудари, има две причини: недостиг на болнички кревети и анестезиолози.
„Нашата клиника се справува со различни болести, вклучително и артериски и венски проблеми... Ние сме единственото место во Косово што се справува со компликации на дијабетното стапало, а згора на тоа е и недостигот на анестезиолози. Затоа и листите на чекање се толку долги“, изјави Рудари за РСЕ.
Васкуларната клиника располага со 24 кревети, а податоците покажуваат дека, меѓу 2019 и 2023 година, лекувала во просек 106 пациенти месечно.
УЦКК има и Клиника за анестезиологија со 48 анестезиолози, бројка под потребната, според нејзиниот директор.
„Тешкотиите се надополнуваат со нивните чести дежурства - секој шести ден, а понекогаш и секој трет ден“, рече Газменд Спахија за РСЕ.
Со години, клиниката мораше да се бори со недостиг од анестезиолози, а 29 си заминаа меѓу 2019 и 2023 година. Покрај анестезиолозите, УЦКК го напуштија и други специјалисти. Во изминатите пет години, вкупно 142 заминале.
Лошите услови за работа и ниската плата - околу 1200 евра месечно се наведуваат како причини за егзодусот на белите мантили, според Лекарската комора на Косово. За оние кои не сакаат да го напуштат Косово, приватните клиники со нивните повисоки плати и подобри услови за работа се атрактивна опција.
Еден од анестезиолозите кој ја напуштил работата во болницата во УЦЦК и побарал да остане анонимен, неодамна за РСЕ изјави дека „за голема работа во УЦЦК добивате плата колку и оние кои работат многу помали работи“.
За време на две регрутации за анестезиолози помеѓу 2019 и 2023 година, беа регрутирани само 23, што е далеку под минимумот од 100 потребни.
Според директорот Елвир Азизи, недостигот ќе продолжи уште некое време. Следната година се очекува над 15 лекари да ја завршат својата специјализација по анестезиологија, но неизвесно е колкумина ќе работат во државниот здравствен систем, бидејќи многумина сами го финансираа своето образование, што значи дека не се обврзани да работат внатре во системот, по завршувањето на нивното школување.
