Беа потребни само неколку минути за да ја поставам мојата страница за пропаганда, што е виртуелна копија на друга страница во Бугарија која веќе ги мешаше вестите од таблоидите и проруските текстови.
Се приклучив на таканаречената Машина за веб-страници печурки (Mushroom Site Machine), односно мрежа на веб-страници што ја користат злонамерните актери за ширење дезинформации и пропаганда.
Она што е најважно, е дека нема потреба регрутерите да имаат идеолошки удел во она што го продаваат. Користејќи го моделот пари за кликови, луѓето кои бараат мал профит се вклучени во ширењето дезинформации со поставување на веб-страници познати како „печурки“, пишува Радио Слободна Европа (РСЕ) на англиски јазик.
Според една неодамнешна студија на Фондацијата за хуманитарни и социјални истражувања (ХССФ) во Софија, всушност платформата за споделување содржини со седиште во Бугарија share4pai.com ги „подмачкува“ тркалата на оваа машина.
Платформата ветува приход без мака од лични веб-страници во замена за деноноќно удвојување на приказни и содржини. Статистиката share4pay.com покажува дека има корпус од повеќе од 10 000 регистрирани поединци за кои има поставено една или повеќе страници преку кои можат да ја „монетизираат секоја минута од своето слободно време“.
Дали ова навистина може да биде толку лесно?
За еден ден во февруари, благодарение на share4pay.com, научив многу.
Регистрацијата беше брза и бесплатна. За неколку минути, страницата беше изградена и вработените во share4pay.com ја наполнија со вести и написи за да ги споделам на социјалните мрежи.
„Колку повеќе вести и написи споделувате на групите на Фејсбук, на страниците и на ѕидот на Фејсбук, на форумите, Твитер, Гугл+ итн., толку повеќе пари ќе заработите“, вети компанијата.
Поставувањето врски на веб-локации и појавувањето што е можно почесто е клучно за заработка, особено на Фејсбук, најпопуларната платформа за социјални медиуми во Бугарија.
Во тоа неславно поминав. Намерно избрав наслови кои не беа ниту пропаганда, ниту дезинформации и објавив помалку од 10 стории. Но, моите обиди беа игнорирани од модераторите на групите на Фејсбук, иако тие обично ја „поздравуваат“ сомнителната содржина од сајтови како мојата.
Како резултат на тоа, никогаш не ми беа понудени пари во замена за мојата „работа“. Излезе дека не сум единствениот. Десетици други корисници на share4pay.com се пожалија на социјалните медиуми и форуми велејќи дека и тие никогаш не добиле никаков надомест.
Им пишав на неколку луѓе кои споделуваа линкови и написи на share4pay.com од групните страници откако ги најдов преку CrowdTangle, алатка за откривање содржина која моментално се исклучува поради проблеми со пристапот и споделувањето податоци.
Една од пријавените, Радка Георгиева, рече дека се пријавила на страницата share4pay.com во април 2022 година, но оттогаш се откажала.
„Немам ништо. Тоа е измама“, рече таа.
Еден корисник се пофали дека заработува од 100 до 200 лева (56 до 112 долари) месечно, но остана нејасно дали тој е вистинска личност или едноставно е дел од маркетиншката шема.
Но, со оглед на тоа што share4pay.com може да се пофали со повеќе од 10.000 корисници, сигурно некој некаде заработувал пари?
Промена на темата
Бугарската фондација за хуманитарни и социјални истражувања идентификуваше скоро 94 000 објави на социјалните мрежи во периодот меѓу јули и септември 2023 година, за кои рече дека користеле „стандардни клучни зборови“ за проруски теми. Меѓу нив се „анти-Русија“, „Руски свет“ и „Бандеровци“, кои се однесуваат на наводните поддржувачи на контроверзната Втора светска војна и на повоениот украински националист кој беше убиен од советски атентатор во 1959 година.
Осумдесет проценти од тие објави, според извештајот, биле производи на Машината за ширење на веб-страниците печурки, која првпат беше откриена во месеците откако Русија ја започна својата инвазија на Украина во февруари 2022 година.
Сепак, проруската пропаганда не беше единствениот фокус на оваа машинерија.
Многу сајтови споделија содржина првично објавена од бугарскиот таблоид Блиц. Привлечните наслови на таблоидот и фокусирањето на она што некои го нарекуваат „жолт печат“ го направија еден од најпопуларните медиуми во земјата.
Блиц е и омилена платформа за јавни изјави на контроверзниот пратеник и тајкун Дељан Пеевски, лидерот на партијата Движење за права и слободи, кој беше санкциониран од САД за „значителна корупција“.
(РСЕ се обрати до Блиц за коментар, но засега нема одговор)
Организацијата за надзор на медиумите Репортери без граници, еднаш го опиша Пеевски како „најозлогласеното олицетворение на корупцијата и дослух на медиумите, политичарите и олигарсите“ во Бугарија. И критичарите го обвинија Блиц, кој официјално е во сопственост на еден од неговите новинари, дека е блиску до политичките ставови на Пеевски и рутински ги напаѓа неговите противници и ги поддржува неговите сојузници.
До средината на 2023 година, Машината за веб-страници печурки репродуцираше многу помалку приказни инспирирани од Москва, кои еден од авторите на извештајот на ХССФ, Димитар Вацов, ги нарече „нагла промена“ што се чини дека одразува други приоритети, изјави тој за РСЕ.
„Кога не промовираше приказни за војната во Украина, објавуваше позитивни текстови за Пеевски. Над 200 000 написи во последниот квартал го споменуваа името на Пеевски“, констатира Вацов.
Трендот ги продлабочи стравувањата кај истражувачите дека аморфната низа од стотици или дури илјадници локации за споделување на машинеријата на крајот би можела да биде подготвена и опремена за да се исполни секоја агенда.
Откако Вацов беше цитиран во интервјуата во кои се разговараше за машинската мрежа и порастот на содржини поврзана со Пеевски, тој за РСЕ изјави дека Државната агенција за национална безбедност (ДАНС) го повикала на сослушување.
„Чекам да видам дали тоа е форма на малтретирање или навистина нешто ќе направат“, рече Вацов.
Долга и крива дигитална патека
Вацов рече дека до ноември алатката „Сенсика“ идентификувала 370 страници кои „ја пренесуваат истата содржина, но во моментов може да се претпостави дека има околу 700“.
Многуте траги расфрлани низ процесот на регистрација и рекламирање сугерираат дека дури и повисока бројка би била прилично конзервативна проценка.
Студијата за „сомнителни средства на Фејсбук“, објавена во март од страна на DFRLab на Атлантскиот совет, откри значително преклопување помеѓу повеќе од 100 фејсбук страници, групи и профили поврзани со името „Змеј 24“, што е име на воена вежба во Полска и поединци на share4pay.com.
Врската укажува на ефект на двојна линија каде што специфичната содржина се засилува не само за корисниците на share4pay.com, кои бараат профит од споделување написи, туку и преку платени промоции на фејсбук, кои ги шират истите тие написи до уште поголем број корисници.
Мирослав Кацаров е еден од косопствениците на AdRain, бугарска онлајн платформа за рекламирање која таргетира страници и публика на ист начин како Google AdSense.
Кацаров е исто така косопственик и управител на компанија наречена Info OOD, чија адреса на indexinfo.org беше широко користена во адресите на е-пошта што се користат за регистрирање на друг домен што се појави во истражувањето на DFRLab, themainline.bg.
Веб-страницата Индекс Инфо повеќе не е активна, но архивираната верзија вклучува контакти како Мирослав Кацаров. Истата архивска страница покажува досие од девет веб-страници на Индекс Инфо кои се поврзуваат со најмалку пет други локации. На крајот, пребарувањето покажа повеќе од 40 веб-страници, вклучително и друг кластер од 10 страници со код што укажува на AdRain.
Тодор Галев од Центарот за демократски студии во Софија, тинк-тенк за јавна политика, забележа врска како што е споделениот код помеѓу многу веб-локации на Машината за веб-страниците печурки и AdRain. Други индиции вклучуваат идентични е-пошта што се користат за регистрација на веб-страници чии домени се чини дека ги купил Мирослав Кацаров.
Најдовме телефонски контакт на Кацаров во бугарскиот деловен регистар, кој првично одговори велејќи дека „AdRain не поседува или има каква било сопственост на наведените страници и бизнисот на AdRain е ограничен само на управување со рекламирање“.
Тој нагласи дека управувањето со рекламирањето е „единствената точка на поврзување“.
Откако РСЕ му презентираше листа на страници кои се чини дека имаат врски до него и истражувањето на DFRLab, Крацов негираше дека има некаква врска со тоа. Осврнувајќи се на една од страниците, тој рече дека „тие припаѓаат на други клиенти на AdRain“.
Кацаров призна дека се чини дека написите на некои веб-страници биле „масовно копирани“ од Блиц и други публикации.
„Мое лично мислење е дека страниците што копираат и лепат убави информации од поголеми извори и мрежни машини за ширење информации итн. се фикција и не соодветствуваат со реалноста“.
