Расте загриженоста за можна глобална трговска војна по последното предупредување на новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп дека ќе воведе царини за нејзините најголеми трговски партнери - Мексико, Канада и Кина - се додека не се запре приливот на илегални имигранти во Соединетите Држави од Латинска Америка и дрогата која стигнува од Азија.
„На 20-ти јануари, како една од многуте мои први извршни наредби, ќе ги потпишам сите потребни документи за воведување царини од 25 отсто за Мексико и Канада за СИТЕ производи што доаѓаат во Соединетите Држави и нивните смешни отворени граници“, напиша Трамп на социјалната мрежа „Truth Social“.
Во последователен пост, тој најави дополнителни 10 проценти царини за кинескиот увоз „покрај сите други дополнителни царини“ се додека фентанил и други лекови пристигнуваат во САД. Според американските власти, Кина е доминантен извор на хемикалии што ги користат мексиканските картели за производство на фентанил.
Лидерите на овие три земји истакнаа дека ќе возвратат со реципрочни мерки. Компаниите се плашат од зголемување на деловните трошоци, а потрошувачите од пораст на цените.
Според Заводот за статистика на САД, во 2023 година, стоки во вредност од повеќе од 1,3 билиони биле увезени од овие три земји во САД, или 41,6 отсто од увозот во САД.
За време на предизборната кампања, Трамп рече дека ќе воведе сеопфатна царина од 20 отсто за целиот увоз и најмалку 60 отсто за кинеските производи.
За време на дебатата во септември со демократската кандидатка Камала Харис, која ги нарече предложените царини на Трамп „данок на продажба на американскиот народ“, тој ги опиша како некој вид на отплата.
„Другите земји конечно, по 75 години, ќе ни вратат за се што направивме за светот, а царината ќе биде значителна“, рече тогаш Трамп.
Мексико, најголемиот трговски партнер на САД
Во 2023 година, Мексико беше најголемиот трговски партнер на САД, според Истражувачката служба на Конгресот (ЦРС). САД од оваа земја увезле стоки во вредност од 475 милијарди долари, а извезле 322 милијарди долари.
Во исто време, 80 отсто од мексиканскиот извоз оди во САД.
Според базата на податоци COMTRADE на Обединетите Нации, САД увезуваат најмногу возила и делови за нив од Мексико, што изнесувало 130 милијарди долари минатата година.
Мексиканската претседателка Клаудија Шејнбаум навести дека ќе возврати на царините на Трамп, велејќи дека „една царина ќе биде проследена со друга како одговор, и така натаму додека не ги ставиме на ризик обичните бизниси“.
Мексиканскиот министер за економија Марсело Ебрард истакна дека царините од 25 отсто на Трамп ќе резултираат со губење на 400.000 работни места во САД. Најзагрозени би биле производителите на автомобили, вклучително и Џенерал Моторс (ГМ), кои имаат фабрики во двете земји.
Царините можат да бидат проблем и за многу европски и азиски компании кои склопуваат автомобили и електроника во Мексико од каде пак ги извезуваат во Соединетите Држави.
Канада, вториот најголем трговски партнер на САД
Канада е вториот најголем трговски партнер на Америка со 354 милијарди долари увоз и 418 милијарди долари извоз.
Седумдесет и осум проценти од канадскиот извоз оди во САД. Канада е најголемиот снабдувач на САД со сурова нафта, природен гас и електрична енергија.
Како и со Мексико, многу производители на автомобили имаат фабрики во Канада - вклучувајќи го и Ford Motor Co. (F), GM и Toyota Motor (TM).
Како што објави Ројтерс, заканите на Трамп за нови царини ги прекршуваат одредбите од трговскиот договор САД-Мексико-Канада (USMCA). Договорот потпишан од Трамп стапи на сила во 2020 година и продолжи главно бесцаринска трговија меѓу трите земји. Следната ревизија на договорот е закажана за 2026 година.
Кина ја гледа трговијата како заемно корисна
До воведувањето на царините за време на првиот мандат на Трамп во 2018 година, Кина беше најголемиот трговски партнер на Америка. Според Заводот за статистика, извозот на САД во Кина во 2023 година изнесувал 147 милијарди долари, а увозот 426 милијарди долари.
Сепак, трговијата меѓу двете земји падна за 17 отсто во однос на претходната година поради промените во синџирот на снабдување од Кина и нејзиното економско забавување, наведува американскиот Конгрес за истражување.
Според податоците на COMTRADE, Кина извезува најмногу електроника во САД, како што се телефони, компјутери и полупроводници. Исто така, и играчки, пластика и возила.
„Кина верува дека економската и трговската соработка меѓу Кина и САД е заемно корисна“, изјави во понеделникот портпаролот на кинеската амбасада во Вашингтон, Лиу Пенгју.
„Никој нема да победи во трговска или тарифна војна“, додаде тој.
Во 2018 година, Трамп воведе царини од 10 до 25 отсто на половина од увезената кинеска стока. Американскиот претседател Џо Бајден ги задржа и ги зголеми царините за кинеските електрични автомобили од 25 на 100.
Се проценува дека Трамп ќе земе предвид дека Кина за време на неговиот прв мандат не го исполни договорот за купување дополнителна стока во вредност од 200 милијарди долари од САД.
Како може Кина да возврати?
Кина ќе се обиде да ја забрза транзицијата од извозно ориентирана економија во економија поттикната од домашната побарувачка. Сепак, таа сега е поранлива отколку за време на првиот мандат на Трамп.
Кина се соочува со пад на пазарот на недвижности, намалување на домашната потрошувачка и побарувачката на нејзините стоки во светот, зголемување на долгот и невработеност кај младите. Властите во Пекинг се обидуваат да го стимулираат економскиот раст со финансиски инјекции.
Кина може дополнително да го ослабне јуанот. Азиската финансиска криза од 1997 година беше поттикната и од ненадејните девалвации на валутата. Исто така, Пекинг може да го ограничи извозот на ретки материјали во САД, како што е графитот.
Сепак, Кина има помалку мерки на располагање за одмазда од САД. Сепак, може да ги таргетира чувствителните области како храната во САД со царини. Исто така, да купува соја на друго место, на пример, во Бразил.
Но, Кина е многу зависна од американските компјутерски чипови.
Експертите проценуваат дека царините на Трамп ќе го намалат економскиот раст на Кина за најмалку еден процент.
Кина сочинува 30 отсто од глобалното производство, но само 18 отсто од потрошувачката, и покрај обидите на властите да го поттикнат. Постои ризик Кина да западне во повеќедецениска стагнација, посочува Стивен Роуч, поранешен шеф на Морган Стенли за Азија.
Враќањето на Трамп на власт може да забрза некои од овие процеси, пишува „Foreign Policy“.
„Но, Пекинг го смета Трамп повеќе за симптом на хаотичен светски поредок отколку за негова причина, што само го зајакнува долгогодишното верување на кинескиот претседател Си Џинпинг во зајакнувањето на кинеската самодоволност“, пишува „Foreign Policy“.
Дали потрошувачите ќе ја платат највисоката цена?
Инвестициската банка Голдман Сакс проценува дека најновите мерки на Трамп ќе донесат приходи од нешто помалку од 300 милијарди долари, а истовремено ќе ги зголемат трошоците за лична потрошувачка (ПЦЕ) за 0,9 проценти.
Се стравува дека товарот на царините ќе падне на американските потрошувачи. Според Здружението за потрошувачки технологии, цената на увезените лаптопи ќе скокне за 46 отсто.
Според податоците на Бирото за економски анализи на САД во 2017 година, САД увезле 90 отсто од видео и аудио опрема и играчки, 88 отсто од компјутерите, 80 отсто од облеката.
Економистите и трговските синџири проценуваат дека царините за стоките што влегуваат во САД би можеле да ги чинат потрошувачите 78 милијарди долари годишно. На пример, еден пар чевли од 50 долари може да достигне до скоро 65 долари, проценува Националната федерација за малопродажба.
Институтот за меѓународна економија Петерсон проценува дека наведените тарифи ќе ги зголемат трошоците на просечното американско домаќинство за повеќе од 2600 долари годишно.
Царините во првиот мандат на Трамп ги чинат американските потрошувачи 221 милијарда долари, смета Тифани Смит, потпретседателка на Националниот совет за надворешна трговија со седиште во Вашингтон.
„Евтините кинески производи ги задржаа цените на американските потрошувачи и им помогнаа на компаниите како Apple да отворат работни места во САД“, рече Мери Лавли, виша соработничка во Институтот за меѓународна економија Петерсон.
ММФ проценува дека трговската војна би резултирала со намалување на глобалниот БДП за 7 отсто.
Трамп верува дека царините ќе ја зајакнат американската економија
Транзицискиот тим на Трамп ги отфрла тврдењата дека царините ќе предизвикаат негативни ефекти.
„Во својот прв мандат, претседателот Трамп воведе царини против Кина што создаде работни места, ги поттикнаа инвестициите и доведоа до отсуство на инфлација“, рече портпаролката на неговиот тим Каролин Левит во одговорот за ABC News.
„Претседателот Трамп ќе работи брзо за да ја поправи и обнови економијата што ги става американските работници на прво место со обновување на американските работни места, намалување на инфлацијата, зголемување на реалните плати, намалување на даноците и регулативите и ослободување на американската енергија“, рече Ливит.
Посилниот долар би го намалил инфлаторното влијание на царините во САД, со намалување на ефективната цена на увозот на стоки и услуги чија цена е индексирана во евра или фунти, истакнува Мариек Блом, главниот економист на Холандската меѓународна група.
Нејасно е дали Трамп, кој ги опиша „царините“ како „најубавиот збор во речникот“, ќе ја исполни својата намера.
Како што забележаа аналитичарите на Голдман Сакс, објавата на Трамп потсетува на неговата прва администрација, кога тој постојано ја користеше заканата од царини како преговарачка тактика.
Во последното соопштение тој не се фокусираше на економските придобивки од воведувањето царини, туку како причини ги наведе илегалните мигранти и дрогата.
„Трамп јасно ги гледа тарифите како алатка за широка употреба во борбата против разни малигни надворешни фактори кои имаат негативни ефекти врз американската економија, општество и национална безбедност“, изјави за Гардијан, Есвар Прасад, поранешен шеф на одделот на ММФ за Кина.
Трговската војна на суперсилите не завршува со потчинување на една од страните, ниту „Кина ќе исчезне како Советскиот Сојуз“, посочува Ури Дадуш, автор на книгата „Геополитика, трговски блокови и фрагментација на светската трговија“.
Тој верува дека остануваат две опции: компромис или ескалација што ќе резултира со економско раздвојување.
