Излезните анкети на претседателските избори во Романија му даваат предност на Марсел Чиолаку, премиер и шеф на Социјалдемократската партија со околу 25 отсто во првиот круг, но се чини дека тој ќе биде принуден да се соочи со вториот круг, веројатно против Елена Ласкони од Зачувај ја Унијата на Романија, партија од десниот центар.
Како што заврши гласањето во 21 часот на 24 ноември, две излезни анкети му дадоа на Чиолаку 25 отсто од гласовите, додека Ласкони беше втора со околу 18 отсто.
Независниот Каилин Георгеску и Џорџ Симион, водачот на екстремно десничарската, ултранационалистичка Алијанса за единство на Романците (АУР), заостанаа со 14-16 отсто во полето од 13 кандидати.
Некои избирачки места на дијаспората сè уште беа отворени по затворањето на гласањето во Романија. И Ласкони и Симион се популарни кај Романците во странство.
Доколку ниту еден кандидат не добие над 50 отсто од гласовите, на 8 декември ќе се одржи вториот круг на кој ќе учествуваат двајцата најдобри.
По објавувањето на излезните анкети, Ласкони им рече на новинарите дека резултатите остануваат тесни и дека ќе почека додека не бидат јасни официјалните резултати пред да се „радува“ на нејзиниот потенцијален пласман во вториот круг.
Во Романија ќе се одржат и парламентарни избори на 8 декември.
Чиолаку беше фаворизиран да добие најмногу гласови во преполното поле, а анкетите пред гласањето покажаа дека пет кандидати имале можност да напредуваат во вториот круг за да го наследат актуелниот централно-десничар во заминување, Клаус Јоханис, кој го завршува својот втор мандат и една деценија на функцијата.
Во трката официјално се пријавија 14 кандидати, но Лудовик Орбан објави дека се повлекува од натпреварот.
Непосредно пред 21 часот, на затворање на гласачките места, претставниците на Изборната комисија изјавија дека излезноста е 52,4 отсто, или околу 9 милиони гласачи го дадоа својот глас. Долги редици беа пријавени на избирачките места во главниот град Букурешт.
Во 2019 година, вкупниот одѕив во првиот круг беше 51,18 отсто. Во вториот круг се искачи на 55,1 отсто.
На три избирачки места излезеноста била 150-300 проценти. Официјалните лица рекоа дека високата бројка се должи на дополнителните списоци со повеќе имиња од постојаните списоци и од луѓето кои гласаа во областите кои првично не беа доделени.
Ласкони беше единствениот претседателски кандидат кој се спротивстави на идејата Украина да и отстапи земја на Русија во мировен договор, велејќи дека тоа ќе го охрабри рускиот претседател Владимир Путин.
„Ако Украина отстапи територија, Путин нема да запре“, рече таа. „Треба да и помогнеме на Украина да победи во оваа војна.
Таа, исто така, беше најнапредната меѓу главните кандидати за НАТО, повикувајќи на воената алијанса да има поголемо присуство во Романија.
Чолаку изрази проевропско расположение пред изборите.
„Ќе го поддржиме продлабочувањето на проектот за европска интеграција за доброто на граѓаните и ќе имаме поактивен глас во процесот на донесување одлуки на европско ниво“, рече тој.
Критичарите го обвинија Симион дека е премногу пријателски настроен кон Русија и, иако тој сака Романија да остане во НАТО, рече дека Букурешт треба да биде „неутрален“.
Романија стана клучен сојузник на Украина, не само што обезбедува обука и воена опрема, туку игра клучна улога во транспортот на украинското жито и другите земјоделски стоки на глобалните пазари. Голем дел од заслугата за проукраинскиот став на Букурешт оди кај актуелниот претседател Јоханис.
Рима, гласач на избирачко место во Букурешт, за РСЕ изјави дека „треба да има повеќе можности за младите луѓе, за да не мора да ја напуштаме земјата откако ќе завршиме средно училиште или колеџ“.
„Претседателот треба да биде поотворен за некои теми, особено за меѓународните. Тоа е она што го сакам: да живеам во слободна земја каде што ние како млади имаме глас“, рече таа, не прецизирајќи го нејзиниот кандидат.
Гласањето на дијаспората започна на 23 ноември, при што првичните бројки укажуваат на поголема излезност од 2019 година кај оние во странство, со околу 675.000 такви гласови дадени до 18 часот. на 24 ноември, за околу 90.000 повеќе од изборите во 2019 година.
До 16 часот. во Молдавија, повеќе од 65.000 гласале на 59 избирачки места, а официјалните лица го нарекоа рекордно високо ниво. Во првиот круг од романските претседателски избори во 2019 година, во Молдавија гласаа 43.307 луѓе.
Поголемиот дел од Молдавија беше дел од Романија до крајот на Втората светска војна и многу Молдавци имаат и романско државјанство.
Изјавено е дека гласањето е високо и во Лондон, каде што речиси 8.900 Романци излегоа на гласање.
Што е во прашање?
Влогот во изборите е голем, според Оана Попеску-Замфир, директорка на Центарот Глобал Фокус, тинк-тенк со седиште во Букурешт.
Прво, таа вели дека „Романија се соочува со две важни реалности следната година: закана од понатамошна нестабилност и конфликт во регионот и на глобално ниво, особено во контекст на Белата куќа и на [новоизбраниот претседател Доналд] Трамп“.
И второ, „ризиците од продлабочување на економската и финансиската криза, имајќи предвид дека [Романија] моментално има еден од највисоките двојни буџетски дефицити и стапки на инфлација во ЕУ, а цената на стоките продолжи да се зголемува, додека државните расходи останаа високи. (во голема мера поради преголемиот државен апарат)“, изјави Попеску-Замфир за РСЕ во забелешки испратени по е-пошта.
За што се грижат гласачите?
Се чини дека економијата и корупцијата се на врвот на листата на она за што повеќето гласачи силно се загрижени.
„Гласачите се грижат за трошоците за живот, за намалување на инфлацијата и за буџетскиот дефицит, кои се меѓу највисоките во ЕУ“, рече Попеску-Замфир.
Тие, исто така, се грижат за „фискалната предвидливост и избегнување на потенцијално многу строги мерки за штедење“, додаде таа.
Романија е потресена од висока инфлација во последниве години. Во 2022 година стапката беше 13,8 отсто, а во 2023 година бројката падна на 10,4 отсто, покажуваат податоците на романскиот институт за статистика. Во 2024 година, стапката, досега е нешто повеќе од 5 проценти, што е поголем пад, но сепак меѓу највисоките и барем во август највисока во ЕУ.
Корупцијата, во јавната или во приватната сфера, долго време ја измачува Романија. Во државниот здравствен сектор, во болниците и клиниките ширум земјата сè уште нашироко се тврди дека е потребен поткуп, или за пацентите да стигнат до лекар или за да се лекуваат, и покрај одреден напредок во ограничувањето на оваа практика.
Што е со надворешната политика?
Додека домашната загриженост доминира, гласачите се исто така загрижени за надворешните работи, особено за тековната војна на Русија против романскиот сосед, Украина, и како тој конфликт би можел да се промени со промената во Вашингтон, од американскиот претседател Џо Бајден, кој постојано го поддржуваше Киев, на новоизбраниот претседател Доналд Трамп, кој сугерираше дека поддршката може да се ограничи.
„Заканата од регионална нестабилност и војна, исто така, предизвикува загриженост. Гласачите се грижат за позициите на кандидатите за Украина, Русија, Трамп, степенот на нивната евроатлантска ориентација“, рече Попеску-Замфир, додавајќи дека гласачите биле фокусирани и на „способноста на претседателските кандидати да ја водат земјата во случај на ескалација на тензиите со Русија“.
Романија стана клучен сојузник на Украина и не само што обезбедува обука и воена опрема, вклучувајќи го и ракетниот одбранбен систем Патриот, туку игра клучна улога во транспортот на украинското жито и другите земјоделски стоки на глобалните пазари. Голем дел од заслугата за проукраинскиот став на Букурешт оди кај актуелниот претседател Јоханис.
За НАТО, Романија е клучен сојузник на нејзиното источно крило, а Алијансата таму ја гради својата најголема воена база. Иако нема извршна улога, романскиот претседател има значителни овластувања за одлучување, вклучително и за прашања од националната безбедност и надворешната политика. Избран за петгодишен мандат, претседателот може да ги отфрли и партиските кандидати за премиер и владините кандидати за назначувања во судството.
Интересно е, според претставниците на Изборната комисија што се очекува најмалку 50 Романци на возраст над 100 години да гласаат на претседателските избори. Најстариот е маж на возраст од 113 години, додека најстарата жена има 108 години, соопштија властите.
