Предноста на Гордана Силјановска-Давкова во однос на актуелниот претседател Стево Пендаровски беше очекувана, но изненадување е големата разлика во гласовите, сметаат аналитичари со кои разговаравме по резултатите од првиот круг на претседателските избори на 24 април.
Сиљановска-Давкова како кандидатка поддржана од ВМРО-ДПМНЕ освои над 362 илјади гласови (40,08 отсто), двојно повеќе од кандидатот на СДСМ Стево Пендаровски кој освои над 180 илјади гласови (19,93 отсто), според резултатите на Државната изборна комисија (ДИК) по преброени над 99 отсто од гласовите.
Гласањето - казна за актуелната власт
Марко Трошановски - претседател на Институтот за демократија „Социетас цивилис“, смета дека убедливата победа на Сиљановска пред Пендаровски е многу повисока од очекуваното, но оценува дека граѓаните на овие избори гласале за да ги казнат политиките на актуелната власт.
Тука пред се е незадоволството од високиот степен на корупција и криминал, на што предупредува и меѓународниот фактор. Трошановски најбројува зошто граѓаните ја „казнија“ власта на вчерашните избори.
„Ветувањата во домен на продолжување со партиски вработувања, неказнување на функционерите кои потфрлија во извршувањето на своите работи, скандали без разрешница, нетранспарентни јавни набавки, и на крај Кривичниот законик кој овозможи амнестија и намалување на казните на осудените функционери за злоупотреба на функциите па се до кризата со пасоши и незадоволството од Францускиот предлог усвоен без учество на експерти. На повеќе нивоа се случија потфрлања, но уште повеќе што граѓаните на видоа брза реакција на поправање на овие состојби“, објаснува Трошановски за РСЕ.
Инаку, и претседателот на СДСМ Димитар Ковачевски по вчерашното гласање кажа оти е „јасно дека луѓето нè казнија и тоа го прифаќаме“, но дека не очекувале ваков резултат.
Пендаровски не очекувал ваков резултат, но кажа дека нема да се откаже, додека Сиљановска – Давкова побара поддршка од сите во вториот круг, особено од опозицијата.
Лидерот на ВМРО-ДПМНЕ, Христијан Мицкоски, повика на „целосно народно и седржавно обединување против оваа власт“.
Сиљановска Давкова и Пендаровски одат во вториот круг од претседателските избори, кои на 8 мај кој ќе се одржат заедно со парламентарните.
Ова ќе биде нивно второ соочување, откако пред пет години на претседателските изборите во 2019 година, Пендаровски победи тесно со околу четири илјади гласови предност.
Најголеми добитници - Димитриевски и ЗНАМ
Политичкиот аналитичар Сефер Селими за Радио Слободна Европа коментира дека убедливото водство на Сиљановска го гледа најмногу во тоа што голем број гласови на СДСМ завршиле на контото на кандидатот на партијата ЗНАМ Максим Димитриевски.
„Не дека не беше очекувано Сиљановска - Давкова да има предност, но не во толкава мера. Нејзината големата предност пред Пендаровски може да се бара во гласовите на господинот Максим Димитриевски, кој очигледно е дека има отцепено еден голем дел од гласачкото тело на СДСМ, што на некој начин ја пресликува казната кон СДСМ од страна на нејзините гласачи“, вели Селими.
Со над 83 илјади гласови, односно 9,26 отсто, Максим Димитриевска е на трето место во македонскиот политички блок. Димитриевски беше кадар на социјалдемократите (СДСМ), но се отцепи од нив пред локалните избори 2021, додека партијата ЗНАМ беше формирана во ноември 2023 година.
Трошановски се согласува и додава дека ЗНАМ сега се „позиционира многу подобро на парламентарните избори“, за разлика од партијата Левица за која вели дека смета оти „е наголем губитник на овие избори“ чија кандидатка Билјана Ванковска Цветковска „наспроти очекувањата“ освоила 4,55 отсто или над 41 илјада гласови.
Албанската опозиција го постигна максимумот
Кај кој кандидат ќе одат гласовите на албанските гласачи и дали тие би биле одлучувачки за изборот на претседател во вториот круг избори на 8 мај?
Вчерашниот резултат на кандидатот на албанските опозициски партии Арбен Таравари, кој освои над 83 илјади гласови (9,21 отсто), според Селими е постигнување на максималниот потенцијал на опозицијата.
„Од друга страна во албанскиот блок беше очекувано и дури во неколку наврати беше кажано дека ќе има таква разлика меѓу господинот Османи и господинот Таравари. Мое мислење е дека опозицијата со овие гласови го достигна својот максимален потенцијал и тешко дека ќе може да има зголемување на парламентарните избори. Од друга страна очекувам дека „Европскиот фронт“ предводен од ДУИ ќе се мобилизира уште повеќе за да ја продлабочи оваа разлика меѓу нив“, вели Селими.
Во албанскиот политички камп најмногу гласови освои Бујар Османи како кандидат на Европскиот фронт и ДУИ – најголемата албанска партија која беше во коалициската влада со СДСМ. Со скоро 130 илјади гласови, Османи освои 13.36 проценти, според официјалните податоци на ДИК.
По оббјавувањето на резултатите од гласањето двајцата претседателски кандидати од албанскиот политички блок не открија кого нивните партии би поддржале во вториот изборен круг.
Османи оцени дека тој и коалицијата оствариле „длабока победа“, но и дека резултатите покажуваат дека има етничка поделеност при гласањето.
Кандидатот на здружената албанска опозиција, пак, Таравари изјави дека блокот се уште не одлучил кој кандидат или партија ќе поддржи во вториот круг.
Но лидерот на ВМРО-ДПМНЕ Христијан Мицкоски синоќа изјави се слушнав со албанската опозиција и со господинот Арбен Таравари.
„Му честитав на резултатот и му посакав успешни парламентарни избори и идна влада во Македонија“, кажа Мицкоски на прес-конференцијата во партискиот штаб.
Проодлжува двојната кампања за претседателските и за парламентарните избори, сега со двајцата кандидати за претседател Сиљановска и Пендаровски. Трошановски смета дека клучна ќе биде убедливата предност на кандидатката на ВМРО-ДПМНЕ.
„Тоа секако дека ќе создаде психолошки момент за вториот круг на претседателските и парламентарни избори, каде што гласачите генерално се наклонети кон кандидатот што ја предводи победата и е поизгледно дека ќе победи. Така што очекувам и понатаму поголемо прелевање на гласовите на сметката на Гордана Сиљановска Давкова“, вели Трошановски.
Според податоците на Државната изборна комисија (ДИК) излезноста на првиот круг од претседателските избори е 49,95 отсто од вкупно 1.814.317 гласачи кои имаа право на глас.
Овие претседателски избори се седми по ред на кои граѓани непосредно го бираат шефот на државата.
Според македонскиот изборен систем, претседателот на Републиката се избира на општи и непосредни избори, со тајно гласање за мандат од 5 години, со право на најмногу два мандати.
