Група жени облечени во зимски капути се собраа пред општинската зграда во северозападниот руски град Череповец минатиот месец.
Во видеото објавено на руската платформа за социјални медиуми ВК, една жена гласно чита апел до претседателот Владимир Путин, во кој се жали дека на нивните сопрузи им биле издадени „незаконски наредби“.
Други стојат со плакати на рацете на кои пишува:
„Бараме демобилизација“, „Донесете ги нашите мажи дома“.
„Помогнете им на нашите момци, ве молам“, скандираат жените едногласно.
Апелот на жените беше поттикнат од маките на нивните сопрузи, распоредени да се борат во Украина во 347-от моторизиран пешадиски полк, единица во која служеше Дмитриј Јашников почнувајќи од руската мобилизација во септември 2022 година додека не беше тешко ранет пред околу три месеци.
„Никој не е желен да се бори. Сите сакаат да си одат дома“,вели 41-годишниот маж во интервју за North.Realities на Радио Слободна Европа.
„Веќе една година сме заглавени во овој хаос. Сите се уморни и сакаат да се вратат на мирниот живот“, додава Јашников.
Негодувањата, иако не се широко распространети, веќе предизвикуваат политички главоболки и тие се одраз на проблематичниот круг што руските лидери се борат да го средат: а тоа е дека руската војска има проблем со „работна сила во Украина“.
Наредбата за мобилизација на Путин пред 14 месеци испрати десетици илјади мажи на првите борбени линии за да се обидат да ја поништат руската инвазија која се бори. Но, крвопролевањето продолжува и колку подолго трае, толку повеќе мажи се потребни. И колку повеќе мажи се потребни, толку е поголема веројатноста за втора мобилизација.
А тоа е сценариото што Кремљ сака да го избегне четири месеци пред претседателските избори на кои се очекува Путин повторно да се кандидира.
„Кремљ сè уште се обидува да „купи крв“ наместо мобилизација“, вели Павел Лузин, експерт за руската војска и научник на Факултетот за право и дипломатија Флечер на Универзитетот Тафтс.
„На овој начин, Кремљ е речиси на вилушка: од клучно значење му е потребен прекин на огнот, но исто така се обидува да биде подготвен за најлошото сценарио кога ќе има масовна мобилизација заедно со економската мобилизација“, анализира тој.
„Од нивните постапки е јасно дека Кремљ претпочита да понуди големи суми пари за волонтери, да изврши рација во рускиот затворски систем, ресторани или други собири за работна сила, наместо да направи уште една рунда мобилизација“, вели Дара Масикот, која ја истражува руската војска во Фондацијата Карнеги за меѓународен мир.
Крвавопролевањето и за Русија и за Украина е немилосрдно. Руските жртви убиени и ранети, од февруари 2022 година се проценуваат на околу 302 000, според британските власти. Според неименувани американски официјални лица, украинските жртви се проценуваат на околу 180 000 од ова лето.
Па, како да привлечете повеќе руски мажи во системот без друга мобилизација?
„Сигурен сум дека Путин ја знае ситуацијата доста добро и тоа е алармантно кога станува збор за работната сила во Украина“, рече Пенти Форстром, пензиониран потполковник на финската армија и професор на Националниот одбранбен универзитет во Хелсинки.
Распределба на воениот рок
Во септември 2022 година, во услови на индиции дека Украина нанесува поголеми загуби отколку што предвидувале руските команданти, Кремљ презеде драстичен чекор да нареди мобилизација, повикувајќи околу 300 000 воени резервисти и други подобни мажи, неформално познати како „мобики“.
За широки делови од руското општество, мобилизацијата беше исто така шокантна.
Оттогаш, руските регрутери и регистрациони службеници се занимаваат со застарените системи поставени за да се справат со системот за регрутирање и запишување во земјата.
За време на регрутацијата, сите мажи меѓу 18 и 27 години се обврзани да отслужат една година во вооружените сили, што резултира со вклучување на стотици илјади мажи во текот на секој од двата периода на регрутирање на две години. Тоа е децениски систем познат по својата неефикасност и корупција.
Регрутерите се обидоа да ги модернизираат компјутерските системи за следење на подобните мажи, а законодавците се префрлија на формирање на дигитална база на податоци што го олеснува опслужувањето на нацрт-документите, како за регрутите така и за оние кои се подобни за мобилизација.
Системот се потпира на постоечкиот национален владин веб-портал наречен „Госуслуги“, кој Русите го користат за да вршат работи како што се плаќање даноци или аплицирање за пензиски или инвалидски бенефиции.
Според законот донесен претходно оваа година, едно лице може да биде казнето за игнорирање на нацрт-известувањата, без оглед на тоа дали користи „Госуслуги“. Казните вклучуваат забрана за напуштање на земјата или забрана за возење, добивање дом или регистрирање мал бизнис.
Регрутирање со други средства
Според сегашниот закон, сепак, на регрутите не им е дозволено да служат надвор од границите на Русија, ниту пак да служат во борба.
Сепак, воените планери се обидоа да смислат други начини да го искористат тој „базен од обучени војници“.
Тоа ги вклучува регрутерите кои вршат притисок или ги принудуваат мажите да ја завршат својата службена година веднаш да потпишат договори за волонтери за да се пријават.
Воените планери ги искористија економските стимулации со голем ефект. Мобилизираните регрути и волонтери треба да ги добиваат истите плати и бенефиции како професионалниот персонал во вооружените служби кои потпишале договори. Месечната плата е минимум 195 000 рубли (2115 долари), односно речиси три пати повеќе од просечната месечна плата.
Во посиромашните региони на Русија, тоа е сума што привлекува.
Кремљ, исто така, обезбедува значителни бенефиции за преживеаните и за роднините на војниците убиени во акција: повеќе од 140 000 долари, сума што ја намалува доживотната заработка за просечниот Русин. Друга проценка вели дека вкупниот износ на исплати, субвенции и други бенефиции што им се даваат на роднините на војникот е повеќе од 170 000 американски долари.
Не е јасно точно колку мажи доброволно потпишале договори.
Претходно овој месец, Дмитриј Медведев, поранешниот претседател кој сега е заменик-шеф на рускиот Совет за безбедност, рече дека од јануари се пријавиле 410 000 мажи, бројка за која експертите велат дека најверојатно вклучува затвореници и работници мигранти од други земји.
На состанокот со новинарите претходно овој месец, Путин го повтори она што некои пратеници го кажаа претходно: „мобики“ ќе биде обврзан да служат до крајот на „специјалната воена операција“.
Вагнер 2.0
Официјалните лица употребија и други алатки.
Минатата година, Министерството за одбрана се осврна на приватната платеничка компанија „Вагнер“, чии добро платени борци се сметаа за покомпетентни и подобро обучени, за да го предводат нападот на неколку места, вклучувајќи го и градот Бахмут во регионот Доњецк.
Покрај компетентни борци, зелено светло за регрутирање на илјадници затвореници доби и основачот на Вагнер, покојниот Евгениј Пригожин. Тие затворенички единици беа нашироко гледани како топовско месо, слабо обучени и често распоредени во пешадиски бранови за да ги совладаат украинските позиции.
Во пресрет на смртта на Пригожин во август, Вагнер беше повеќе или помалку апсорбиран од Министерството за одбрана и другите паравоени ентитети, како што се Националната гарда или чеченската милиција позната како Ахмат.
Воените планери регрутираа војници и преку други неформални волонтерски единици, под различни системи: едниот колективно познат по рускиот акроним БАРС, а другиот преку ентитет наречен Редут.
Овие единици, од кои многу се организирани преку нејасни ентитети на Министерството за одбрана, се, исто така, навидум приватни платенички групи како што беше Вагнер порано, но помали, поразлични и со различни извори на финансирање.
Патот до дома
Подгревањето на гневот на сопругите и мајките на војниците е уште една алатка на која се потпираа воените команданти: да не се ротираат исцрпените единици со посвежи или да се дозволи продолжено отсуство.
На почетокот на септември, каналот Телеграм со околу 400 претплатници наречен „Патот кон дома“, објави упатства за луѓето да им пишуваат на избраните политичари со цел да побараат ротација на нивните синови или сопрузи.
Каналот стана многу популарен. На 12 ноември објави манифест во кој повикува на „целосна демобилизација, политичка стабилност и пристоен живот за секој граѓанин на Русија“.
Не е јасно кој стои зад каналот, а организаторите не беа контактирани за коментар. Оттогаш почнаа да се појавуваат протести и јавни апели слични на она што се случи во Череповец.
Во Москва претходно овој месец, властите одбија барање за јавни демонстрации. Како одговор, десетици жени, некои држејќи табли на кои пишуваше „Време е мобилизираните да се вратат дома“, организираа спонтан митинг заедно со овластените демонстрации организирани од Комунистичката партија. Полицијата ја опколи групата по околу пет минути.
Една жена идентификувана само како Нина објави видео во кое вели дека ја поддржува војната, велејќи дека Русија се бори против „фашизмот“.
„Лично, јас не сум против специјалната воена операција. Не ја поддржувам идејата за постигнување мир со фашизмот. Но, сосема е неправедно што 14-ти месец војниците неограничено ги извршуваат должностите на професионални воени лица, исто како робови“, вели Нина.
Во Краснојарск и уште еден сибирски град, Кемерово, полициски службеници посетија некои од организаторите на протестот пред собирите, заканувајќи се со можна казна доколку протестираат.
Во Новосибирск, официјални лица одржаа состанок зад затворени врати со сопругите на војниците, наводно, предупредувајќи ги да не одржуваат јавни протести.
На државните медиуми им беше дозволено да присуствуваат на состанокот. Независните новинари не беа.
Мобилизација 2.0?
Практично немаше јавна дискусија за изгледите за нова мобилизација; Државните медиуми никогаш не ги дискутираат бројките за руските жртви. Сепак, можноста навлезе во некои делови од општеството.
Анкетата на анкетната компанија Руски Филд покажа дека 58 отсто од испитаниците се против идејата, додека само 32 отсто биле за. Анкетата анкетираше 1611 Руси по телефон во текот на последната недела од октомври.
Засега, проблемите со човечката сила на Русија значат дека нејзините сили нема да можат да направат значителни движења на бојното поле, заглавени со она што воените експерти го нарекуваат „позициско војување“.
„Тие немаат човечка сила да спроведат какви било големи офанзивни операции. Само мали нешта, баталјон или полк или на ниво на бригада, само за да го задржат контактот со Украинците“, рече Форстром, финскиот аналитичар.
Со оглед на непопуларноста на новата мобилизација, се очекува Кремљ да ја избегне, или какво било спомнување, во пресрет на изборите во март. После тоа, сепак, значително се зголемуваат шансите за втора мобилизација.
„Ќе дојде вториот бран на мобилизација“, предвидува Форстром.
„Тоа ќе дојде веднаш по претседателските избори, пред летото. Тие би можеле да имаат барем неколку недели обука пред да одат на фронтот, а започнува летната кампања, кога сезоната на кал ќе заврши и кога патиштата се возат. Потоа мобилизацијата ќе се случи,“ заклучува Форстром.
