Ескалацијата во Израел не е ничиј интерес, но донекаде е неизбежна. Затоа е најважно да се постигне договор за размена на заробеници и заложници кои ги држи Хамас. Во спротивно, тоа би било катастрофа за Палестинците, Израелците и целиот регион, изјави за Радио Слободна Европа (РСЕ) Номи Бар Јаков, аналитичарка во програмата за меѓународна безбедност во лондонската организација „Чатам Хаус“.
„Тоа на крајот би имало негативни ефекти врз целиот свет“, нагласува Јаков.
Според неа, во Израел има консензус за копнените операции во Газа.
„Израелските власти би сакале да го уништат Изадин ал-Касам, военото крило на Хамас, сите негови воени способности, како и неговата способност да управува. Значи, Израел дефинитивно нема намера да ја окупира Газа. Последното нешто што Израел сака е да владее со 2,2 милиони Палестинци“, нагласува Јаков.
Таа укажува дека Соединетите Држави, Кина, Русија и многу арапски земји треба да се залагаат за сеопфатно решение.
„Тоа би вклучило независна, демократска, мирно ориентирана палестинска држава веднаш до израелската држава. Тоа, се надевам, ќе биде исходот од оваа страшна трагедија, ужасен масакр и војна“, смета Јаков.
Според нејзината проценка, Хамас сакал со ненадејниот напад да покаже дека за разлика од Фатах „ги брани интересите на Палестинците“.
Таа, исто така, укажува на провокациите на актуелната израелска влада, како што е заминувањето на пет илјади Евреи минатата недела на планината на храмот, Харам ал-Шариф, свето место и за Израелците и за Палестинците.
„Јордан предупреди да не го прави тоа, дека ја преминува црвената линија, но никој не послуша. Хамас рече дека тоа е последната капка. Но, има долг список на провокации против Палестинците откако оваа влада ја презеде функцијата“, вели Јаков.
Во продолжение целото интервјуто со Номи Бар Јаков
Консензус во Израел за копнена офанзива во Газа
Што може да се очекува следно, дали израелските сили ќе започнат копнена офанзива на Газа или ќе се двоумат поради заложниците кои ги држи Хамас?
Во Израел има консензус дека треба да се изврши копнена офанзива. Израел е во процес на формирање итна влада за единство. Првично беше повикан од Јаир Лапид, кој ја предводи опозицијата. И премиерот Нетанјаху и неговиот министер за правда Јарив Левин, кој е многу моќен и е задолжен за реформите во судството, се согласија да формираат влада на национално единство. Во моментов се преговара. Значи дефинитивно има консензус за копнена офанзива.
Но, што е со ризикот за заложниците што ги држи Хамас? Дали може да ги изврши како одмазда?
Постои многу сериозен ризик за заложниците. Хамас најави дека ќе ги погуби во зависност од штетата врз цивилите во Газа. Верувам дека тоа ќе го направи.
Претпоставувам дека има голем меѓународен притисок врз Израел да не изврши инвазија поради овој ризик, со оглед на бројот на странски државјани кои се држат како заложници во Газа.
Израел очигледно е загрижен за нив и затоа е неопходно веднаш да се воспостави хуманитарен коридор и да се преговара за ослободување на заложниците во замена за некои од палестинските затвореници Хамас и Исламски џихад во израелските затвори.
А, ако Хамас не се согласи со тоа?
Па, мислам дека за ова има големо искуство во дипломатијата. За ова мора да преговара трета страна. Клучното прашање е колкав притисок се врши врз Хамас од страна на САД, европските и другите арапски земји кои имаат силни односи со оваа организација.
Кога Израел ќе започне офанзива против Појасот Газа тоа ќе биде упад без преседан во однос на силата што ќе биде ангажирана и употребена.
Ќе има многу поголема штета, вклучително и колатерална штета. Така ќе има повеќе мртви, вклучително и цивили. Ќе биде апсолутно страшно. Затоа мислам дека итно треба да се преговара за хуманитарниот коридор.
Хамас ги користи палестинските цивили како штит
Дали Израел ќе се двоуми со копнена инвазија, поради ризикот од зголемување на бројот на цивилни жртви на палестинска страна, што би ги отуѓило Саудиска Арабија и другите арапски земји со кои е во процес на нормализирање на односите?
Израел во моментов е во шок, откако изгуби повеќе од 900 цивили. Многу тела не се идентификувани. Во Израел не знаат кој е исчезнат, а кој е мртов. Состојбата на некои тела е таква што ќе биде потребно извесно време да се идентификуваат со помош на ДНК тестови. Како што споменав, постои консензус дека единствениот пат напред, што се однесува до Израел, е да се нападне Хамас во Газа.
Но, Израел е многу загрижен за цивилите во Газа. Тој би сакал да цели само на воени цели. Израелските сили ги повикаа сите палестински цивили да ги напуштат своите домови во одредени области кои планираат да ги бомбардираат. Но, знаеме од претходната историја на напади во Израел, во Газа, дека многу цивилни жртви и колатерална штета се неизбежни.
Многу е тешко да се бомбардираат воените постројки на Хамас без да се убиваат цивили, бидејќи Хамас ги користи како воен штит.
Договорот меѓу Израел и Саудиска Арабија во мирување
Во тој случај, како оваа операција би можела да влијае на процесот на нормализација на односите со Саудиска Арабија?
Мировниот процес со Саудиска Арабија во моментов не е актуелен, се чека. Ќе биде во мирување уште долго. Кога ќе се врати на преговарачка маса, а никој не знае кога ќе биде тоа, тогаш ќе мора да ги вклучи и Палестинците. Ќе мора да вклучи и преговарачко решение за Саудиска Арабија и за палестинската државност во исто време.
Израел не сака да ја окупира Газа
Што точно ќе се обидат да постигнат израелските сили во Газа? Израелските власти велат дека сакаат да го уништат Хамас. Што точно значи тоа?
Па, всушност, не рекоа дека ќе го уништат Хамас. Израелските власти би сакале да го уништат Изадин ал-Касам, военото крило на Хамас, сите негови воени способности, како и неговата способност да владее. Значи, Израел дефинитивно нема намера да ја окупира Газа. Последното нешто што Израел го сака е да владее со 2,2 милиони Палестинци. Тоа дефинитивно не е целта. Израелците многу јасно ставија до знаење дека немаат намера да останат во Газа.
Дали е тоа можно?
Многу, многу е комплицирано.
Израел сака палестинска влада без милитанти
Ако израелските сили ги уништат воените капацитети на Хамас, неговото воено крило, што ќе се случи следно? Што би очекувал Израел да добие после тоа?
Израел се надева дека ќе се формира влада на Фатах која ќе управува со палестинскиот народ. За да има демократска влада во Палестина, во која нема да бидат вклучени милитанти кои масакрираат израелски цивили.
Неопходноста од меѓународна мировна конференција
Палестинците и владејачката Фатах на Западниот Брег во моментов молчат, не се приклучуваат на овие конфликти. Дали Фатах ќе биде подготвен да преговара со Израел по завршувањето на воените операции во Газа, вклучително и можна копнена инвазија?
Мислам дека ќе има меѓународен притисок. Единствениот пат напред е меѓународна мировна конференција. Притисокот да се стави крај на војната и да се преговара за мир ќе дојде од надворешни сили и арапски и западни.
Рековте меѓународен притисок, но дали постои некаков консензус меѓу западните актери, првенствено САД и арапските земји во регионот за ова прашање, имајќи предвид дека во последните години односите на Вашингтон со Египет и Саудиска Арабија не се такви блиску како во минатото?
Мислам дека е во интерес на сите земји во светот да нема ескалација и да заврши конфликтот.
Решение за создавање на палестинска држава
Велите сите земји, но има различни интереси меѓу Русија и САД, и Кина и САД. Дали мислите дека имаат сличен став кога е во прашање решението на израелско-палестинскиот конфликт?
Мислам дека Кина, Русија и многу арапски земји, иако не би ги ставил сите арапски земји во една категорија, како и САД - сите тие треба да се залагаат за сеопфатно решение кое ќе вклучува независна, демократска, мировно ориентирана Палестинската држава заедно со израелската држава. Тоа, се надевам, ќе биде исходот од оваа страшна трагедија, ужасен масакр и војна.
Но, како што знаете, овој конфликт трае околу 75 години и имаше многу обиди, вклучувајќи го и договорот од Осло. За жал, повеќето од тие напори досега не успеаја. Дали мислите дека овие конфликти ќе бидат некаква пресвртница?
Мислам дека овие конфликти се многу сериозна пресвртница, дека ќе ја променат архитектурата на Блискиот Исток, а долгорочно единствено решение е мирот.
Тоа подразбира создавање на две држави. Но, Израел, особено владата на Нетанјаху, не е толку ентузијаст за формирањето на палестинска држава, или се обидува да избегне да зборува за две држави или го поставува прашањето за границите на овие две држави.
Границите на овие две земји се Зелената линија од 1967 година, значи, линијата за примирје и резолуцијата 242 на ОН и на тоа мора да се засноваат преговорите како основа. Малку е веројатно дека Нетанјаху ќе биде премиерот кој ќе ги води Израелците во мировни преговори со Палестина.
Мислите по овие неуспеси и пропусти?
Не само по овие неуспеси.
Дали ова значи дека решението за две држави не е целосно отпишано, иако долго време не доаѓа предвид?
Не, мислам дека решението за две држави не е отпишано. Напротив, тоа ќе биде уште поактуелно иако долго време е надвор од преговарачка маса. Меѓутоа, она што се случи во последните неколку дена го наметнува прашањето, што ќе направите за да го надминете? А она што треба да се направи е да се ослободиме од милитантите и да се создаде палестинска влада која ќе може да преговара за мир со Израел. Тоа е одамна задоцнето, но се надеваме дека ќе биде долгорочна последица на овие конфликти. Затоа, ќе има вистински одржлив мировен процес и ќе се преговара за решение со две држави.
Хезболах засега нема да се меша во конфликтот
Ќе се приклучи ли Хезболах во нападите врз либански Израел? Дали Иран може директно да се вклучи во овие конфликти во одреден момент?
Може да се третира и како долгорочно прашање. Ќе одговорам на краток рок. Мислам дека првично, во овој момент, малку е веројатно дека Иран и Хезболах ќе се вмешаат. Мислам дека тие многу внимателно ќе следат што се случува во Газа пред да одлучат дали да се вклучат или не.
Се разбира, долгорочно или среднорочно, во зависност од тоа што се случува во Газа, во зависност од бројот на повредени и загинати во Газа, во зависност од хуманитарната ситуација, Хезболах може да одлучи дека мора да се вклучи. Ќе се ангажира како во последните денови. Ќе се испукаат неколку ракети ваму-таму, но тоа е многу одмерен одговор, за да не бидеме изложени на локални критики дека не се прави ништо. Хезболах има капацитет да го гаѓа Тел Авив со ракети.
Мислам дека тоа нема да се случи во блиска иднина, бидејќи никој не знае кога и дали Израел ќе ја нападне Газа, бидејќи постои мала можност американските, арапските и европските земји да успеат да ја убедат да се откаже, со оглед на можност за договор за заложниците.
Мислам дека е малку веројатно, но многу е важно да се инсистира на тоа. На крајот на краиштата, мислам дека е неизбежно дека ќе има некаков ангажман на Хезболах.
А кога станува збор за Палестинците на Западниот Брег?
Па, ситуацијата на Западниот Брег многу брзо ескалира. Целата ситуација, картата на Блискиот Исток и светот, во тој случај може да се промени како резултат на ова. Има кумулативен ефект и Палестинците на Западниот Брег нема да молчат ако цивилите во Газа бидат подложени на големо страдање. Не гледам како може да се избегне. Така да, веројатно ќе се вклучат.
Провокации на израелската влада кон Палестинците
Дали неуспехот на израелските сили да го спречат нападот на Хамас може да се припише на внатрешно-политичките поделби предизвикани од обидот на израелската влада да спроведе судски реформи, и покрај масовните протести, дури и од членовите на безбедносните сили?
Тоа е тешко прашање за одговор. Истрагите за неуспехот на разузнавачките служби се во тек. И мислам дека треба да почекаме и да видиме кои се официјалните резултати од истрагите.
Дали и овие политички поделби што ги споменав придонесоа за тој неуспех?
Да, несомнено. Не толку поделеност колку степенот на провокација од оваа екстремистичка израелска влада. Повеќе од пет илјади Евреи се искачија на планината на храмот, Харам ал-Шариф, свето место и за Израелците и за Палестинците, минатата недела. Јордан предупреди да не го прави тоа, дека преминува црвена линија, но никој не слушаше. Хамас рече дека тоа е последната капка. Но, долг е списокот на провокации против Палестинците откако оваа влада стапи на функција. Затоа, не станува збор толку за политички поделби колку за потезите на израелската теократска влада.
Хамас сакаше да покаже дека нема договор без Палестинците
Што се обиде Хамас да постигне со овој напад? Да се покаже дека Израел е ранлив? Можеби за да се наруши израелско-саудиското зближување?
Мислам дека и двете. Фатах не беше видлив, активен како палестинската влада. Верувам дека Хамас сакаше да покаже дека, за разлика од Фатах, ги брани интересите на Палестинците. Да се изврши масакр секако не е одбрана.
Но, Хамас сакаше да покаже дека е присутен дека не е задоволен од ескалацијата на насилството врз Палестинците од страна на израелската влада.
Исто така, да им покажеме на Саудијците дека не може да се постигне договор без палестинскиот народ. Мислам дека сите три се важни компоненти.
Негативни ефекти насекаде низ светот
Поддршката на САД за Израел е непоколеблива, додека реакцијата на Русија засега е релативно внимателна. Колку конфликтите во Израел би можеле да го одвлечат вниманието на меѓународната јавност од војната во Украина и да ја фаворизираат Русија, бидејќи сега САД треба да го поддржат и Израел, а не само Украина?
Во голема мера зависи како ќе се одвива војната. Ескалацијата не е во ничиј интерес, но донекаде е неизбежна. Затоа на почетокот нагласив дека најважно е да се обидеме да постигнеме договор за размена на затвореници и заложници. Во спротивно, тоа може да биде катастрофа за Палестинците, Израелците и целиот регион. Тоа на крајот би имало негативни ефекти врз целиот свет.
