До неодамна потсетуваше само на херојот Зоро. Денес, знакот Z е веќе симбол на руската војна во Украина. Сепак, тоа не се случи одеднаш. Прв пат го видовме на руски тенкови. Потоа тие тенкови влегоа во Украина.
Сега симболот Z е насекаде - на билборди, маици, прозорци на автомобили, на спортска облека. Неговата цел е да покаже поддршка за руската воена агресија против Украина. За оние кои не се согласуваат со војната во Русија, тоа е закана. Тие што го исмеваат добиваат казни, објави СвободнаЕвропа.бг.
Сè повеќе луѓе го споредуваат знакот Z со употребата на свастиката како нацистички симбол. Украинскиот министер за одбрана Олексеј Резников објави слика со две вкрстени букви З, кои го формираат нацистичкиот симбол, а Олга Руденко, главната уредничка на украинското издание на Киев Индипендент рече: „Навистина не разбирам зошто не ја избраа целата свастика“.
Од каде потекнува симболот Z, што значи и како стана симбол за поддршка на војната? Одговорите се во следните редови.
Од каде потекнува и што значи?
Знакот Z првпат беше забележан на руската воена опрема кон крајот на февруари, неколку дена пред почетокот на војната. Неколку дена пред инвазијата, рускиот тим за разузнавање конфликти (CIT) објави видео од руската воена опрема која се движи во близина на границата со Украина, на која се гледа знакот Z на тенковите. Во тоа време, Москва сè уште велеше дека не планира да започне војна против Киев.
Откако Русија ја започна војната против Украина на 24 февруари, знакот Z беше забележан на руските тенкови и камиони на украинска територија. Фотографиите на фотографот на Ројтерс, Александар Ермоченко, го покажуваат знакот што се појавува на руската воена опрема во голем број градови во Доњецк. Украинските власти најавија и уште еден знак на руските тенкови - знакот V.
Од каде потекнуваат овие знаци и што значат на руската воена опрема? Постојат неколку верзии.
Првата е дека ова се букви кои укажуваат на припадност на воената опрема на одредена воена област. Оваа верзија ја брани основачот на CIT, Руслан Левиев.
„Во Русија има неколку воени области. На пример, тука е Западниот воен округ. Односно, неговата кратенка на латиница е ZVO. Првата буква е Z, соодветно, опремата на Западниот воен округ е означена со Z. Постои Источен воен округ, со ознака на латиница VVO. Значи, опремата на Источниот воен округ е означена со V“, изјави тој за телевизијата Current Time.
Има и друго објаснување - дека знакот Z го користела руската армија за да овозможи руската воена опрема да се препознава оддалеку, за да се избегне пријателски оган. Еден од експертите кој ја поддржува оваа теза е потполковник Тајсон Вецел од Атлантскиот совет од Вашингтон.
Ветеранот на руските специјални сили Сергеј Кувикин изјави за руска веб-страница цитирана од Би-Би-Си дека различни симболи означуваат различни воени единици.
„Се користат симболи како овие - Z во квадрат, Z во круг, Z со ѕвезда или само Z“, беше цитиран тој. Целта е да се осигура дека дури и ако изгубат контакт со нивната команда, руските трупи се таму каде што се испраќаат“.
Имаше и објаснување дека буквата Z ја симболизира „целта број еден“ на руските сили во Украина - украинскиот претседател Володимир Зеленски. Но ова објаснување не го споделуваат многу воени експерти.
Како Z стана симбол на војната
Руското Министерство за одбрана не кажува од каде доаѓа и што значи знакот Z, но го направи симбол на војната. На својата страница на Инстаграм, министерството започна кампања со симболите Z и V и зборовите „За победа“ (#ZаПобеду) и „Моќта на вистината“ (#СилаVПравде). Тоа се случи во втората недела од војната.
Сега знакот Z може да се види насекаде во големите градови во Русија - на хаубата на автомобилите, на автобуските постојки, на билборди и постери. Руската државна телевизија RT, чие емитување е запрено во ЕУ, во својата онлајн продавница објави објави маици со симболот.
Кампањата на руското Министерство за одбрана ја отсликува буквата Z со ленти во црна и портокалова боја - референца на народски наречената георгиевска лента, која се носи по повод Денот на победата над нацистичка Германија во Втората светска војна.
Русија ја припишува војната против Украина на нејзината желба за „денацификација“ на земјата и ја обвинува владата во Киев дека се „неонацисти“ и „наркомани“. Москва не обезбеди докази за овие наводи.
„Тие им дадоа значење на симболите многу повеќе од она за што се создадени. Ова е дел од традицијата на најдобрите техники на советската пропаганда за присвојување и прифаќање на симболите“, изјави професорот од Универзитетот во Тексас, Кирил Аврамов, за магазинот „Тајм“.
Според Аврамов, целта на руската пропаганда е „да се изедначат акциите на руската армија против Украина сега, со оние на советската армија во Втората светска војна“.
„Буквата Z не постои во словенските јазици, но таа е силен и лесно препознатлив симбол. Често наједноставните работи најдобро функционираат во пропагандата. [Симболот Z] изгледа застрашувачки и прилично остар. Од естетска гледна точка, тоа е многу силен симбол“, коментира Емили Ферис од британскиот Royal United Services Institute (RUSI).
Толкувања на симболот во Украина
Споредбите со Втората светска војна се појавија и во Украина, но во спротивна насока. Украинскиот министер за одбрана Олексеј Резников го спореди симболот Z со нацистичката свастика во објава на Твитер од 7 март. Тој објави слика со две вкрстени букви Z, кои го формираат нацистичкиот симбол.
Два дена претходно, главниот уредник на „Киев индипендент“, Олга Руденко, ја направи истата споредба.
„Русите ја избраа буквата Z како симбол на нивната инвазија на Украина. Тоа ги означува руските воени машини и е широко користен од поддржувачите на војната во Русија. Не ми е јасно зошто не ја избраа цела свастика“, напиша Руденко.
На состанокот на Советот за безбедност на ОН, украинскиот амбасадор Серхиј Кислица рече дека буквата Z всушност значи ѕверови (на руски - зверови). Ова предизвика забелешка од рускиот амбасадор Василиј Небезња, кој рече дека Москва има „свое мислење“ за тоа кои се ѕверови.
Пратеници и деца-пациенти
Од почетокот на војната против Украина, руските власти организираа десетици акции за нејзина поддршка, меѓу кои и за буквата Z.
Во војната се вклучи и руската пратеничка Марија Бутина, која беше осудена во САД за дејствување како агент на странска влада без да се регистрира. Таа на својот профил на „Телеграм“ објави обраќање до руските војници, при што на реверот од јакната носеше значка „Z“.
„Продолжете да работите, браќа. Ние сме со вас“, рече таа.
На Светскиот куп во гимнастика во Доха, Катар, рускиот гимнастичар Иван Куљак се појави со знакот Z на дресот што го носеше за време на доделувањето на медалите. Кулјак освои бронза, а Украинецот Илија Ковтун освои злато. Меѓународната гимнастичка федерација го осуди „шокантното однесување“ на Куљак. Против него е покрената истрага и му се заканува забрана да се натпреварува.
Локалните власти во голем број руски региони исто така наоѓаат начин да го прикажат симболот Z. Во Архангелск, локалниот парламент со светла го наслика Z на ѕидот на својата зграда.
„Ова ја симболизира поддршката за нашите вооружени сили, поддршката за одлуките на претседателот и има за цел да не обедини во тешка ситуација“, изјави портпаролот на локалната власт Иван Жерканов за руските медиуми, цитиран од Ројтерс. Регионот Кузбас го вклучи симболот во своето име на иницијатива на локалните власти и сега ќе се пишува КуZбас.
Употребата на симболот не остана незабележана ниту од училиштата - голем број образовни институции објавија фотографии од ученици наредени да го формираат симболот Z. Персоналот во детската болница во Казан ги изнесе своите пациенти надвор и ги распореди во формација З.
„Се вклучија нашите пациенти и целиот тим, вкупно 60 луѓе“, рече Владимир Вавилов, раководител на добротворната организација што го води диспанзерот.
Знакот Z се појави и надвор од Русија. На протестот во главниот град на Србија, Белград, за поддршка на руската агресија врз Украина, симболот се појави на стаклата на автомобилите и на облеката на учесниците.
Закани, протести и казни
За некои Руси, сепак, Z стана симбол на закана. Луѓето кои јавно се изјаснија против руската агресија во Украина велат дека на вратите од нивните домови и канцеларии пронашле исцртан знак Z.
Меѓу вандализираните канцеларии беше и онаа на групата за човекови права Меморијал, која беше забранета во Русија. Според организацијата, по полицискиот претрес во нејзиното седиште на 4 март, внатре бил оставен натписот Z.
Руското издание на Инсајдер објави дека на вратата од станот на Рита Флорес од Пуси рајот во Москва бил изрежан симболот Z. Истото се случило и со домот на филмскиот критичар Антон Долин, кој претходно на социјалните мрежи објави дека заминува од Русија во знак на несогласување со, како што рече, „криминалната војна во Украина“.
Некои Руси го вклучија симболот во протестите против руската инвазија на Украина. Натписи „Зошто“ се појавија на постери за време на антивоените демонстрации во некои руски градови. Жител на рускиот град Сургут е казнет со 40.000 рубли поради коментар на социјалната мрежа ВКонтакте дека Z oзначува Zадници.
Русија започна војна против Украина на 24 февруари. Руската армија влезе во земјата од север, исток и запад и ги бомбардираше клучните градови - главниот град Киев, Харков, Николаев, Мариупол. Од почетокот на војната, повеќе од 3 милиони Украинци станаа бегалци, а илјадници загинаа.
