И покрај предлогот на Европската Комисија, ништо не е одлучено и Будимпешта можеби ќе ги види парите. Европската комисија ја остави широко отворена вратата за компромис.
Комисијата призна дека владата предводена од десничарската партија Фидес вети сериозни реформи и, во некои случаи, подготви законодавство во текот на летните месеци за да одговори на некои од грижите на ЕУ за корупција и недостатоци во унгарскиот систем за јавни набавки.
Доколку се постигне поголем напредок во тие области до крајот на оваа година, парите сепак би можеле да пристигнат Сите три главни аспекти на оваа сага се меѓусебно поврзани.
Унгарската влада достави предлози со цел да избегне губење на ЕУ фондовите
Прво, да се закани дека ќе и наштети на Унгарија каде што е најболно -- финансиски -- може да биде најефикасниот начин за ЕУ да поттикне промена од Будимпешта.
Второ, Унгарија, која веќе ги чувствува економските ефекти од она што веројатно ќе биде долга, студена зима, можеби се обидува повторно да се приближи до ЕУ, и трето, додека Унгарија во моментов може да биде ставена во ќош, сè уште постои шанса дека владата ќе успее да ја искористи.
„Регулативата за условеност“, механизам кој се применува од 2021 година, ѝ дозволува на Европската комисија да предложи кратења на буџетите на членките на ЕУ доколку смета дека постои системски ризик за тоа како се трошат парите.
Не сите земји-членки на ЕУ беа задоволни од овој нов механизам кога беше разговарано и договорено во летото 2020 година за време на преговорите за тоа како треба да се подели буџетот на ЕУ од 1,8 трилиони евра за 2021-2027 година. Унгарија и Полска дури ја оспорија нејзината законитост пред Европскиот суд на правдата со седиште во Луксембург - и загубија.
Тие породилни болки значеа дека механизмот е донекаде ограничен. Европската комисија не може едноставно да ги насочи средствата наменети за една земја и да укаже на, според неа, децениското поткопување на владеењето на правото. Требаше конкретно да докаже дека недостатоците директно влијаеле на тоа како се трошат конкретните средства на ЕУ.
Да се погледне подетално во унгарскиот систем за јавни набавки, обично преку ревизии, беше очигледен прв чекор, особено со широко распространетите извештаи за злоупотреба на јавните средства за збогатување на личности блиски до десничарскиот националистички премиер Виктор Орбан.
Европратеници: Унгарија е изборна автократија, а не демократија
Една запрепастувачка статистика што ја означи Брисел беше дека 50 отсто од сите договори за јавни набавки кои вклучуваат пари од ЕУ имаа само еден понудувач во Унгарија.
Во сите други 26 земји-членки на ЕУ таа бројка беше 15 проценти или пониска. Затоа, не беше изненадување кога, за прв пат, комисијата го активираше механизмот во април со Унгарија.
И додека имаше бројни размени меѓу Брисел и Будимпешта, таа не можеше да стори доволно за да ги смири стравувањата на Европската комисија. Она што Европската комисија го предложи на 18 септември беше суспензија на 65 отсто од буџетските обврски за три оперативни програми во рамките на политиката на ЕУ.
Средствата од програмите кои се занимаваа со еколошка и енергетска ефикасност, интегриран транспорт и регионален развој изнесуваат 7,5 милијарди евра. Можеби звучи како многу, но ако земете во предвид дека Будимпешта сепак би можела да добие до 50 милијарди евра од ЕУ во следните седум години, тоа не изгледа толку многу.
Тоа што Унгарија изгледа подготвена да ризикува да изгуби околу една петтина од нејзините фондови на ЕУ ќе им изгледа смешно на многумина, особено на Европскиот парламент, кој минатата недела со големо мнозинство усвои резолуција во која земјата ја нарекува „хибриден режим на изборна автократија“, критикувајќи ја независноста на нејзиниот судството и слободата на неговите медиуми.
Сепак, резолуцијата беше необврзувачка, а парламентарниот дом нема право на глас за фондовите на ЕУ. Но, постои алтернативно читање на ова, она во кое Унгарија не мора да оди по својот пат.
Се чини дека нешто се случува во Будимпешта. Европската комисија предложи Унгарија да преземе 17 конкретни мерки со цел да ги обезбеди средствата на ЕУ, вклучително и формирање работна група за борба против корупцијата, примена на систематско користење на податоци во јавните набавки, подобрување на изјавите за имот, измена на Кривичниот законик за да дозволи судска ревизија на обвинителските одлуки и, што е најважно, формирање на независен орган со широки овластувања кој ќе ги надгледува сите овие чекори.
Трета ноќ блокада на мост во Будимпешта поради амандман на даночниот закон на Орбан
Досега Унгарија или почна да работи на или вети дека ќе ги спроведе сите овие мерки, нешто што би било незамисливо на почетокот на 2022 година. Дури и Европската комисија ја призна зголемената добра волја од Будимпешта во последните неколку месеци.
Без оглед на вистинската намера на Будимпешта, еден од клучните аспекти на регулативата за условеност е тоа што не може да се одолговлекува засекогаш. Откако ќе се активира, мора да има конечна одлука во рок од девет месеци и, доколку е потребно, механизмот може да се активира одново и одново.
Клучниот датум сега е 19 ноември, кога Европската комисија ќе процени колкав напредок има постигнато Унгарија. Потоа останува на Советот на Европската унија, кој има овластување да ги измени, одобри или да стави вето предлозите на комисијата, а 26-те други земји-членки на ЕУ да донесат одлука преку гласање со квалификувано мнозинство. Како и многу други работи во Брисел, сè ќе дојде до крај пред Божиќ.
На кој начин ќе се приклони Унгарија во голема мера зависи од две работи: како се одвива економијата и како оди војната во Украина. Со галопирачка инфлација, нестабилна форинта и натрупување на огромни сметки за енергија, владата секако го чувствува притисокот. На Орбан му треба секој евроцент што може да го добие.
И додека Русија е погодена по ударот во нејзината промашена војна со Украина и ЕУ станува сè посомнителна за кинеското економско присуство во Европа, просторот за маневрирање на Орбан би можел да се намалува.
Како што еден дипломат на ЕУ, кој сакаше да остане анонимен, неодамна изјави: „Можеби ова е почеток на прошетката на Орбан до Каноса“, мислејќи на понижувачкото признание на кралот Анри IV до папата Григориј VII во 1077 година. За да ја смени својата екскомуникација од црквата, тој мораше да патува низ Алпите, а потоа да клечи три дена во снежна бура пред портата на италијанскиот замок Каноса.
