Младите од земјите во Западен Балкан најмногу користат канабис, се вели во извештајот на Европскиот центар за следење на дрога и зависност од дрога, објавен на крајот на 2022 година.
Во извештајот се нагласува и дека Западен Балкан станал клучен „играч“ на регионалниот и европскиот нарко пазар. Причината за тоа е, делумно, географската положба на крстосницата на главните патишта за шверц на дрога, најмногу балканските патишта на хероин и канабис, но сè повеќе и патиштата на кокаин и синтетички дроги.
Иако достапните податоци покажуваат дека вкупната употреба на дроги во земјите од Западен Балкан е ниска во споредба со меѓународните стандарди, може да се забележат значителни разлики во моделите на употреба, различни возрасни групи и видови на опојни дроги.
Извештајот покажа дека е можно бројките да се пониски од реалните, бидејќи сите земји во регионот се покажаа како помалку подготвени да пријават употреба на дрога, меѓу другото и поради социјална стигма.
Нарко-пазарот се дигитализира
Криминалните мрежи во Западен Балкан, според извештајот, усвоиле шифрирана комуникација и користат онлајн пазари и криптовалути за да се обидат да ја покријат трагата на парите.
Ова сугерира дека пазарот на дрога во регионот станува сè повеќе дигитално овозможен, и дека технологијата и другите поврзани оперативни иновации носат предности за криминалните мрежи вклучени во производство на дрога, трговија и перење пари.
Друг проблем на регионот е корупцијата, која, како што се вели, делува како посредник за консолидација и проширување на криминалната мрежа од Западен Балкан.
Дрогата е лесно достапна во поголемите градови
Експертите објавија дека повеќето недозволени дроги се сметаат за лесно достапни во регионот, особено во големите градови.
Достапни се некои квантитативни податоци во врска со перцепциите за достапноста на супстанцијата во 2019 година кај учениците на возраст од 15 до 16 години во четири земји од Западен Балкан.
Во споредба со просекот пријавен во сите земји-учеснички, поголем дел од учениците во Црна Гора и Србија изјавија дека кокаинот и синтетичките стимуланси се прилично или многу лесно достапни.
Ковид-пандемијата и нарко-бизнисот
Слично на наодите од ЕУ, влијанието на ковид-пандемијата врз употребата на дрога се чини дека е поврзано со лекови кои вообичаено се купуваат и се користат во контекст на „ноќен живот“, кои не биле достапни за време на периоди на физичко растојание и карантин.
Експертското мислење, исто така, сугерира релативна стабилност на делови од нарко пазарот за време на пандемијата, што може да се објасни со постоењето на кратки патишта за канабис и потенцијално големи залихи на кокаин и хероин.
Онлајн пазарите, исто така, станаа поважен извор на снабдување за време на пандемијата COVID-19.
Криминалните мрежи од Западен Балкан и нарко-пазарот во ЕУ
Криминалните мрежи од Западен Балкан се активни во ЕУ, која претставува профитабилен пазар во непосредна географска близина. Активностите во ЕУ, се наведува во извештајот, се поддржани од присуството на дијаспората од регионот.
Криминалните мрежи од Западен Балкан станаа активни во ЕУ во 1990-тите, поради војната и нестабилноста во регионот.
Во извештајот се наведува дека криминалците од Западен Балкан гравитираат на места каде што има значителна дијаспора.
На пример, северномакедонската мрежа е позната како „Франкфуртска мафија“ и е вклучена во трговијата со хероин од Западен Балкан до Франкфурт, но и до Виена.
Канабисот - најконзумирана дрога
Канабисот е најчесто користената недозволена дрога во регионот на Западен Балкан.
Кај младите на возраст од 15 до 34 години, проценките за годишниот број на сите случаи на одредени болести кај одредена популација во одреден период се движат од 1,9 проценти за Босна и Херцеговина (2018), до 12,5 проценти во Северна Македонија (2017 година). Ова е пониско од проценетиот просек на ЕУ - 15,5 проценти од младите во 2020 година.
Како што претходно беше најавено, овие податоци би можеле да бидат различни поради недоволната подготвеност да се зборува за употребата на канабис на Балканот.
Билниот канабис е најчестата форма на канабис што се користи во регионот. Ова го посочуваат резултатите од европското истражување за лекови од 2021 година во пет земји од регионот.
Извештајот покажа дека во просек 87 проценти од оние кои користеле канабис во изминатите 12 месеци користеле хербален канабис, а 24 проценти пријавиле дека користеле смола од канабис.
Меѓу анкетираните, највисоките нивоа на пријавена употреба на смола канабис се пронајдени во Албанија (54 проценти) и Косово (34 проценти), додека најниски во Србија (7 проценти) и Црна Гора (9 проценти). Нафтата или екстрактот беа најпопуларни во Северна Македонија (27 проценти).
Се намалуваат количините на запленета дрога
Периодот 2017 - 2020 година се карактеризира со надолен тренд на запленетите количини хербален канабис во регионот.
Додека повеќе од 84 тони беа запленети на регионално ниво во 2017 година, најмногу во Албанија, количината значително се намали на околу 19,5 тони во 2019 година и 14 тони во 2020 година.
Прегледот на регистрираните заплени на кокаин во регионот помеѓу 2017 и 2020 година покажува драматично зголемување на речиси 700 килограми во 2018 година.
За споредба, ова претставува помалку од еден процент од запленетиот кокаин во ЕУ во истата година, но овој обем на заплени е сè уште исклучителен за регионот, се вели во извештајот.
Хероинот останува главен опоид во регионот
Хероинот и другите опиоиди и понатаму се водечка причина за штети поврзани со дрога во регионот, додека проблемите со употребата на опиоиди се главната причина поради која луѓето влегуваат во програми за рехабилитација.
Предозирање поврзани со хероин или други опиоиди се пријавени од четирите земји за кои се достапни податоци за смртност.
Овие податоци укажуваат на тоа дека хероинот е главниот недозволен опиоид што се користи во целиот регион, освен за Косово, каде што поголемиот дел од учесниците на третман пријавиле дека користат метадон, и Северна Македонија, каде што метадонот се смета за најчесто инјектирана дрога и исто така е поврзан со поголемиот дел од пријавени смртни случаи, предозирање со лекови, често во комбинација со бензодиазепини.
Хероинот обично се инјектира, понекогаш заедно со други супстанци, вклучително и кокаин.
Запленување синтетички дроги
Амфетаминот беше најзапленетата синтетичка дрога во Хрватска во периодот од 2017 до 2020 година, по што следи МДМА или екстази. Заплени на амфетамини во овој период беа главно во Босна и Херцеговина, Северна Македонија и Србија.
Меѓутоа, податоците за употребата на нови психоактивни супстанции во Западен Балкан се крајно ограничени.
Некои показатели за присуството на регионалниот пазар на дрога може да биде извештајот на Европското интернет истражување за дроги (EWSD) од 2021 година, според кое помеѓу девет проценти од испитаниците во Црна Гора и 23 проценти во Северна Македонија пријавиле употреба на некои од овие супстанции во текот на 2020 година.
