„Тажна балканска сказна“: Берлин, Софија, Прага и Вархеји во главните улоги

Германија е незаменлива ЕУ нација. Тогаш не чуди што имаше големи надежи дека Европската унија (ЕУ), со многуте предмети, ќе оди напред со својата најсилна локомотива на чело на Советот на Европа во мандатот од шест месеци, почнувајќи од јули. Резултатот? Веројатно повеќе од ОК ако ги прашате самите Германци. Тие, на пример, ќе укажат на договорот за буџетот од 1,8 трилиони евра по сериозното преговарање со Унгарија и Полска и амбициозните договори за климатски цели за 2030 година. Но, ако го прашате Западен Балкан, тогаш одговорот е дека тоа е катастрофална половина година. Не беа отворени и затворени поглавја за проширување со Црна Гора и Србија поради тотален недостаток на напредок, што никогаш не се случило за време на некое неодамнешно претседателство. Но, уште поважно, дека наводно слабиот плод на започнувањето на пристапните преговори со Северна Македонија никогаш не беше набран.

Вака Рикард Јозвијак, ја почнува својата анализа за најновите случувања во политиката за проширување на ЕУ, наречена „Тажната балканска сказна“ и улогите на Берлин, Софија, Прага и унгарскиот комесар во неа, објавена на неговиот „Брисел блог“.

„И додека Германија е обвинета од некои дипломати дека не посветува премногу внимание на регионот и, исто така, премногу сфаќа дека е потребно да се вложат соодветни напори за решавање на некои спорни прашања, има неколку други актери кои заслужуваат да ја споделат вината. Бугарија може да биде главниот виновник, но тука е и самата Северна Македонија, унгарски еврокомесар и два подоцнежни спојлери - Чешка и Словачка“, пишува Јозвијак.

Но, вели тој, „да почнеме со потенцијално отворање на преговорите за пристапување во ЕУ со Северна Македонија“.

„Ова требаше да се случи во декември по една деценија лажни надежи за Скопје. Прво тоа беше години на блокада поради проблемот со името со нејзиниот јужен сосед Грција, што ја поттикна земјата да ги смени името и уставот. Тогаш имаше и 18-месечно блокирање од Франција, главно од домашни причини. Но, на почетокот на 2020 година се чинеше дека сите се на бродот. Во рана есен, Бугарското изразување загриженост, кон крајот на годината се претвори во тотална блокада. Договорот за добрососедство меѓу Софија и Скопје од 2017 година не беше исполнет, според Софија, која исто така побара Северна Македонија да признае дека нејзиниот јазик и идентитет имаат бугарски корени и да ги отфрли тврдењата дека во Бугарија има различно македонско малцинство.

Софија не ја потпиша преговарачката рамка за пристап на Северна Македонија во ЕУ и следеше интензивен дипломатски шатл сообраќај, со големо учество на Германија, продолжува Јозвијак.

„Се чинеше дека постои договор во кој двете земји се согласија да ги решат своите билатерални прашања надвор од рамката за пристапување во ЕУ, но на крајот, тој не успеа. За тоа беа обвинети националистичките чувства од обете страни, а дипломатите на ЕУ лукаво ги нотираа претстојните бугарски избори во март како веројатно објаснување“, пишува Јозвијак.

Во продолжение, авторот на „Тажната балканска сказна“ вели улогата на унгарскиот комесар за проширување Оливер Вархели не треба да се минимизира.

„Според повеќе извори, тој вршел напори за паралелно посредување и ѝ ветувал на Бугарија повеќе отколку Германците. Неговиот слободен стил падна во Берлин и сите напори беа речиси прекинати. Уште еднаш ЕУ надежта на Северна Македонија доби удар“, анализира авторот.

Сепак, имало уште надеж, продолжува тој.

„Сепак, имаше надеж дека Советот барем ќе се согласи за официјалните заклучоци за проширувањето. Оваа се случува на крајот на секоја година и кажува едногласен став за тоа што очекуваат 27-те земји-членки од Западен Балкан. Иако не е правен документ, тој сепак потврдува дека блокот е посветен на проширување на клубот. Дури и тука не беше според планираното. Бугарија инсистираше на тоа дека реченицата „какво било тврдење засновано на погрешно толкување на историјата треба да има ефективен крај“ треба да се стави во ставовите што се однесуваат на Северна Македонија, а не во општите изјави на текстот. Другите беа против ова, пред се Чешка. Кога амбасадорите на ЕУ се состанаа на 16 декември, сите тие се согласија за компромисен јазик што беше наведено во воведниот дел, наместо во секторот за Северна Македонија, дека „Советот потсетува на Договорот од Преспа меѓу Република Северна Македонија и Грција и Договорот за пријателство, Добрососедство и соработка меѓу Република Северна Македонија и Бугарија и ја нагласува важноста за нивно континуирано спроведување. Овие два големи чекори треба да стават ефективен крај на какви било тврдења засновани на погрешно толкување на историјата“. Барем некаков договор кој сите го помислија, особено кога сите 27 членки исто така потврдија дека министрите за животна средина на ЕУ ќе го печатат текстот следниот ден. Тоа никогаш не се случи. Неколку часа претходно, и Словачка и Чешка го блокираа одобрувањето. Прага рече дека текстот ќе имплицира компликации на процесот на проширување понатаму, дека ѝ треба повеќе време да го процени и тврди дека ваквите прашања треба да ги решаваат министрите за надворешни работи во Советот за општи работи и никаде на друго место. Ова најави дека нема да има одобрување оваа година“, вели Јозвијак.

Ненадејната промена на мислењето, продолжува Јозвијак, „го натера Брисел да шпекулира дека Северна Македонија го видела последниот компромис и им се обратила на сојузниците, истакнувајќи дека нејзиниот министер за надворешни работи Бујар Османи бил во Чешка само неколку дена пред тоа“.

„Германија сега може да издаде таканаречени 'заклучоци од претседателството', ако не се најде ненадеен консензус пред Божиќ. И покрај нејзината економска моќ и способноста за дипломатски 'твист' на многу полиња, тоа ќе биде засрамувачки крај на нејзиното претседателствување со Советот. Но, вистинските губитници тука се земјите од Западен Балкан, кои уште еднаш го гледаат клубот во кој се стремат да се зачленат, како им созадава уште повеќе пречки за еден ден да станат дел од семејството“, завршува Јозвијак.