„Затворник на совеста“ првично важеше главно за советските дисиденти и неистомисленици од источниот блок, но со текот на годините, овој статус на Амнести Интернешнл се прошири и вклучува стотици верски, политички опозиции и медиумски фигури ширум светот.
Времето на рускиот опозициски политичар Алексеј Навални како „затвореник на совеста“ на Амнести Интернешнл траеше кратко. Навални го доби статусот на 17 јануари по апсењето на московскиот аеродром од руските власти кои изјавија дека ги прекршил условите за условна казна што произлегуваа од пресудата за проневера во 2014 година. Навални и приврзаниците велат дека обвинувањето било неосновано и политички мотивирано.
Видете и ова: АИ нема веќе да го нарекува Навални „затвореник на совеста“Последователната конверзија на условната казна во повеќе од 30 месеци затвор укажува дека тоа ќе го задржи критичарот на Кремљ настрана од уличните протести. Но, на 23 февруари, Амнести го повлече статусот, повикувајќи се на, како што соопшти, минатите коментари на 44-годишниот антикорупционер, кои „го достигнуваат прагот на говор на омраза“.
Терминот „затвореник на совеста“ нашироко му се припишува на основачот на Амнести Интернешнл Питер Бененсон, кој го употреби во 1961 година за двајца португалски студенти кои беа осудени на по седум години затвор, едноставно затоа што пуштиле дивеч на слободата под диктаторската влада.
Етикетата првично се применуваше главно на неистомислениците во Советскиот Сојуз и неговите сателити од Источен блок, но со текот на годините се прошири за да опфати стотици верски, политички опозиции и медиумски фигури ширум светот, вклучително и земји од поранешниот Советски сојуз и други во регионот на непосредното покривање на РСЕ.
Според сегашните критериуми на Амнести, „затвореници на совеста“ се луѓе кои „не користеле или заговарале насилство, но се затворени поради тоа што имаат различна сексуална ориентација, етничко, национално или социјално потекло, јазик, раѓање, боја, пол или економски статус“.
Амнести го критикува рускиот предлог за етикетирање на поединци како „странски агенти“
Амнести го избриша од списокот Навални поради коментарите што ги даде во средината на 2000-тите, кога неговата ѕвезда како предизвикувач на претседателот Владимир Путин во Русија се зголемуваше, но исто така и кога тој беше под критика за неговата поврзаност со руски националисти, како и за изјави кои се сметаат за расистички и опасно запаливи.
И додека Амнести призна дека поплавата од барања што ги добила за испитување на изјавите на Навални главно потекнувале од неговите про-Кремљ критичари, оваа организација на крајот сепак утврди дека тој повеќе не одговара на правилата за да го носи тој статус, дури и кога организацијата продолжува да бара непосредно негово ослободување од затвор бидејќи, како што се наведува, се „прогонува од чисто политички причини“.
Во сеќавање на Борис Немцов, Киров, Русија
Преглед на некои од најпознатите имиња на списокот:
РУСИЈА
Политичка опозиција
Борис Немцов, опозициски политичар кој беше застрелан во 2015 година, го доби назначувањето во 2011 година, заедно со активистите Илја Јашин и Едуард Лимонов, откако присуствуваа на митинг во Москва за поддршка на слободни избори.
Големи бизнисмени
Поранешните сопственици на Јукос, Михаил Ходорковски и Платон Лебедев кои станаа критичари на власта во Москва.
„Терористичка мрежа“
Во февруари 2020 година, Амнести го примени назначувањето за седум мажи на кои им се суди во централна Русија за, како што ги нарече, „апсурдни“ обвиненија во врска со членување во „непостоечка терористичка организација“. Неколку дена подоцна, сите беа осудени на затворска казна за припадност на „терористичка ќелија“, означена од властите како „Мрежа“ за која властите тврдеа дека планира да изврши серија експлозии во Русија за време на претседателските избори во 2018 година и на фудбалскиот Мундијал.
Верско прогонување
Александар Габишев - шаман во сибирскиот регион Јакутија, кој направи неколку обиди да маршира пеш кон Москва „за да го избрка претседателот Владимир Путин од Кремљ“ - за кратко беше сместен во психијатриска болница во септември 2019 година, откако го нарече Путин „зло“. „Одговорот на руските власти на постапките на шаманот е гротеска“, оцени Амнести.
Александар Габишев - шаман во сибирскиот регион Јакутија
„Габишев треба да биде слободен да ги искажува своите политички ставови и да ја практикува својата религија и убедувања, како и секој друг“. Во мај 2020 година, полицијата изврши рација во домот на Габишев и го однесе во психијатриска болница затоа што тој, наводно, одбил да биде тестиран за ковид-19. Амнести повика на итно ослободување. Но, во јануари, Габишев повторно беше присилно однесен во психијатриска клиника откако објави дека планира да го продолжи маршот до Москва за да го собори Путин.
УКРАИНА
Истакнатиот украински филмски режисер и активист Олех Сенцов се најде на списокот откако беше уапсен на Крим во мај 2014 година, откако полуостровот беше нелегално припоен кон Русија. Амнести постојано повикуваше на ослободување на Сенцов, откако тој беше осуден на 20 години затвор по пресуда за „тероризам“ според она што надзорниот орган го прогласи за „нефер судење за политички мотивирани обвиненија“. По пет години затвор во Русија, Сенцов беше ослободен во размена на затвореници меѓу Киев и проруските сепаратисти кои се борат на истокот на Украина.
украински филмски режисер и активист Олех Сенцов
На Јеховинот сведок, Сергеј Филатов, таткото на четири деца минатата година му беше изречена казна од шест години за членство во екстремистичка група во она што Амнести го нарече „најновиот пример за извоз на големо на руската брутално репресивна политика“.
БЕЛОРУСИЈА
Во Белорусија, некои од најголемите имиња прогласени за „затвореници на совеста“ се меѓу критичарите на Александар Лукашенко, авторитарниот лидер чие тврдење дека го доби шесттиот по ред претседателски мандат во август, доведе до повеќемесечни антивладини протести. Виктор Бабарика, поранешен банкар чиј обид да му се спротивстави на Лукашенко беше запрен со апсењето како дел од, како што Амнести го нарече, „напад врз човековите права“, се појави на судење на 17 февруари под обвинение за перење пари, мито и затајување данок.
Виктор Бабарика, поранешен банкар
Членот на опозицијата Павал Севјаринетс, кој е во притвор од јуни, беше обвинет за учество на митинзи за време на кои демонстрантите се обидоа да соберат потписи потребни за регистрација на претседателски кандидати.
Две години затвор за белоруски новинарки за снимање протест
Популарниот блогер Сергеј Цихануски беше затворен откако изрази интерес да се кандидира против Лукашенко и останува во затвор. На тројца негови соработници им се судеше во јануари под обвинение за организирање на масовните протести што избија по изборите. Сопругата на Цихануски, Свјатлана Циханускаја, го зазеде неговото место како кандидат и се смета себе си за вистински победник на изборите
КАЗАХСТАН
Аигул Отепова, казахстанска блогерка и новинарка обвинета за вмешаност во забранета организација, беше присилно сместена од судот во психијатриска клиника во ноември, поради што Амнести ја прогласи за „затвореник на совеста кој се гони само за мирно изразување на нејзините ставови “.
Аигул Отепова, казахстанска блогерка и новинарка
Отепова негираше каква било поврзаност со опозициското движење „Демократски избор на Казахстан“ кое од страна на властите во Казахстан е означено како екстремистичка група, а ќерката на Отепова за РСЕ изјави дека властите се обидуваат да ја замолчат пред парламентарните избори.
Отепова беше ослободена од клиниката во декември.
ИРАН
Иранската адвокатка за човекови права Насрин Сотоудех, која застапуваше активисти од опозицијата, вклучително и жени гонети за неносење на задолжителната шамија на главата, беше уапсена во 2018 година и обвинета за шпионирање, ширење пропаганда и навреда на иранскиот врховен лидер.
Насрин Сотоудех
Таа се најде повторно во затвор во декември, помалку од еден месец откако доби привремено ослободување и е осудена на вкупно 38 години затвор и 148 удари со камшик. Амнести го нарече случајот на Сотоуде „шокантен“ и ја смета за „затвореник на совеста“. Во својата најнова акција во врска со Сотоуде, Амнести побара таа да биде ослободена „веднаш и безусловно“.
КИРГИЗСТАН
Амнести Интернешнл во август 2019 година ја нарече доживотната казна затвор изречена на бранителот на киргистанските права Азимјан Аскаров „триумф на неправдата“. Етничкиот узбекистанец Аскаров беше осуден за вмешаност во убиство на полицаец за време на смртоносните меѓуетнички судири меѓу локалните Узбекистанци и Киргистанците во јуни 2010 година кога беа убиени повеќе од 450 лица, главно Узбекистанци, а уште десетици илјади беа раселени.
Азимјан Аскаров
Аскаров рече дека обвиненијата против него се политички мотивирани и Организацијата за човекови права на ОН утврди дека на Аскаров не му било дадено фер судење и оти бил мачен.
ПАКИСТАН
Амнести ги повика властите на Пакистан веднаш и безусловно да го ослободат Jунаид Хафиз универзитетски предавач обвинет за богохулење во постови објавени на Фејсбук.
Jунаид Хафиз
Хафиз беше обвинет според контроверзните закони за богохулење во земјата, кои Амнести ги оцени како „премногу нејасни и присилни“, велејќи дека тие биле „користени за таргетирање на верски малцинства, за извршување лични одмазда и вршење насилство“. Хафиз е во самица од јуни 2014 година.
АЗЕРБЕЈЏАН
Активистите за човекови права Лејла Јунус и Ариф Јунус беа уапсени одделно во 2014 година и беа осудени за економски криминал во август 2015 година по судењето кое Амнести го осуди како „шокантно неправедно“.
Откако Лејла Јунус беше осудена на осум и ипол години затвор, а нејзиниот сопруг на седум години, Амнести соопшти дека пресудите покажуваат „континуирана криминализација на бранителите на човековите права во Азербејџан“.
Лејла Јунус и Ариф Јунус
Откако двајцата беа ослободени од здравствени причини на крајот на 2015 година и затворските казни им беа намалени на условни, Европскиот суд за човекови права му нареди на Азербејџан да им исплати приближно 45.660 УСД за кршење на нивните основни права. Во април 2016 година им беше дозволено да ја напуштат земјата и се населија во Холандија.
УЗБЕКИСТАН
Во 2009 година, Амнести повика на итно ослободување на активистите за права Азам Фармонов и Алишер Караматов, кои беа приведени во 2006 година, додека ги бранеа правата на земјоделците во Узбекистан, кои ги обвинија локалните власти за изнуда и корупција. Амнести соопшти дека двајцата биле наводно измачувани и ги прогласи за „затвореници на совеста“. Во 2012 година, Караматов беше ослободен откако издржа скоро две третини од деветгодишната затворска казна. Фармонов одлежа 10 години пред неговото ослободување во 2017 година.