Од 2006 година, па сѐ до денес, приходите кои дневните весници ги добиваат од рекламирање се во постојан пад на глобално ниво. Во САД, од 2008 до 2018 година, бројот на новинари во весници падна за 47 проценти, а две третини од окрузите денеска немаат дневен весник. Дури и портали кои потекнуваат од интернетот, како Базфид и Хафпост, отпуштија новинари.
Видете и ова: Апатијата кај младите како проблем во општествотоФункцијата на весниците наменета за заштита од нарушувачките ефектите од рекламирањето нема веќе цел. Повеќе нема само реклами за нови продавници, ресторани, промоција на производи и сл. На нивно место, се појави нефункционален информативен екосистем, кој се карактеризира со поларизација, зависност и теории на заговор. Во Европа и во САД, младите учат родови студии на Јутуб. Во Бразил, граѓаните дознаваат дека Зика вирусот се шири со вакцини. Како што вели Центарот за хумана технологија: „Денешните технолошки платформи се тркаат до дното на мозочното стебло за да го извлечат човечкото внимание. Тоа е трка во која сите губиме“.
Постојат два двигатели на оваа криза. Првиот е концентрацијата на приходите од рекламирање преку Интернет во рацете на Гугл и Фејсбук, односно глобалните монополи кои се застанати покрај јавниот дискурс, пренасочувајќи ги парите што порано оделе кај објавувачите на содржини кон себеси. Второто е етичко распаѓање, природна последица од финансирање на услуги за информации (како социјално вмрежување и мапирање) на ист принцип како социјална мрежа или пребарувач - нешто што јас го нарекувам „конфликтна комуникација“.
Примамливо е да се обвини подемот на интернетот за сето ова, но важно е да се признае дека технологијата се обликува преку закони. Рекламирањето, објавувањето и дистрибуцијата на информации работат на јавно структурирани пазари. Во изминатите 40 години, правилата што лежат во основата на овие пазари претрпеа радикална реорганизација.
Од 2004 до 2014 година, Гугл потроши најмалку 23 милијарди долари купувајќи 145 компании, вклучувајќи го и рекламниот гигант ДаблКлик. И од 2004 година, Фејсбук потроши слична сума купувајќи 66 компании, вклучувајќи клучни зделки што овозможија да достигне доминација во мобилното социјално вмрежување.
Податоците сега се клучни во рекламирањето: ако знаете кој гледа реклама, тој простор за реклами има зголемена вредност. Гугл и Фејсбук сега знаат кој ја гледа секоја реклама, а нивните конкуренти - весниците, не ја гледаат. Понатаму, весниците исто така мораа да се потпрат на Гугл и Фејсбук за да стигнат до своите клиенти и да им дадат вредни податоци за претплатници и читатели. Кога Волстрит журнал одби да ги почитува условите за форматирање на Гугл, Гугл го тргна од редовите на пребарување и сообраќајот на весникот се намали за 44 проценти.
Со текот на времето, Гугл и Фејсбук почнаа да контролираат важни услуги за информации, како општо пребарување, социјално вмрежување и мапирање. Нови форми на рекламирање - поткрепени со нерегулирана употреба на податоци продадени преку нетранспарентни и сложени аукции, ја поткопаа моќта за преговарање на објавувачите и овозможија нови форми на измама со користење ботови и фалсификувана содржина.
Резултат на овие промени во политиките е радикална централизација на моќта врз протокот на информации. Технолошките платформи сега ги контролираат приходите од рекламирање преку интернет, што е примарен извор на финансирање на вести на интернет. Но, ова не е проблем само со монополизацијата на една индустрија - овие нови монополисти не се едноставно помоќни медиумски бегемоти кои земаат удел од помалите објавувачи.
Гугл и Фејсбук воопшто не се занимаваат со новинарство; тие се занимаваат со деловна комуникација, водат услуги чии приходи порано оделе во новинарство.
Финансирањето на реклами претставува својствен судир на интереси, бидејќи рекламирањето е трета страна која плаќа за да манипулира со некого. Во традиционалните медиуми, рекламирањето може да влијае на уредничкиот избор. Постојат низа етички структури дизајнирани да инхибираат прекумерна контрола на фирмите за рекламирање во медиумските индустрии. Но, такви етички дебати допрва треба да се случуваат околу информативните услуги. Следствено, искривувачкиот ефект на рекламирањето - зависност, манипулација, измама, кинење на колективно општествено ткиво е проследен со минимален културен имунитет, реакција при создавање нови политики или институционална одбрана.
Пред Гугл да стане огромна компанија за рекламирање, ко-основачите на компанијата Сергеј Брин и Лери Пејџ го забележале овој проблем. Тие го разгледале проблематичниот пазар на пребарувачи од 90-тите години на минатиот век, па сфатиле дека финансирањето на бизнис преку рекламирање онлајн е корумпирачко. Таквите услуги за информации тогаш ќе имаат поттик да ги задржат корисниците на своите платформи за да можат да продолжат да продаваат повеќе реклами. Тие исто така би ставале содржина пред корисниците што е во корист на услугата отколку на крајниот корисник. И тогаш би се појавил поттик да се надгледуваат корисници, за да можат поефикасно да бидат таргетирани.
Брин и Пејџ беа во право за коруптивното влијание на рекламирањето. Овој деловен модел на конфликтни комуникации е од каде потекнува зависноста, надзорот, измамата и кликбејтот. За жал, живееме во светот што го предвидоа.
Комбинацијата на овие две динамики: концентрацијата на моќта и новите етички недоумици создадени од финансирањето на социјалните мрежи преку рекламирање, создаде криза за демократијата. Монополизацијата на приходите од реклами гладува легитимни места за финансирање. Задачата на креаторите на политики сега е да ги ублажат овие конфликти.
Падот на новинарството и демократијата во време на интернетот не е неизбежен. За да ја спасиме демократијата и слободниот печат, мора да ја елиминираме контролата на Гугл и Фејсбук врз заедничките информации. Тоа значи децентрализирање на овие пазари и поделба на услугите за информации, така што пребарувањето, мапирањето, Јутуб и другите подружници на Гугл би станале посебни компании, а Инстаграм, Вацап и Фејсбук повторно би се натпреварувале. Тоа исто така значи забрана или строго ограничување на рекламирањето на која било од овие платформи. Приходите од рекламирање треба да се насочат кон новинарството. И, луѓето треба да плаќаат директно за комуникациските услуги, наместо да плаќаат индиректно со отфрлање на демократијата.
Радио Слободна Европа не секогаш се согласува со ставовите на авторите на колумните. Изнесените ставови на авторот можат, но не мораат да ја рефлектираат уредувачката политика на медиумот.