Годината што ги промени кинеско-руските односи

Додека руските тенкови влегуваа во соседна Грузија под закрила на ноќта во август 2008 година, првичната реакција на Пекинг беше тивка иритација.

Тогашниот кинески лидер Ху Џинтао, наводно, бил фрустриран и засрамен што Москва го избрала денот на отворањето на Летните олимписки игри во Пекинг да ја започне својата инвазија, при што Кина дури се насочила да ги блокира руските дипломатски обиди за легитимирање на војната во различни мултилатерални организации и соседни региони, како што е Централна Азија.

Во февруари 2022 година една многу поинаква слика за еволуирачкиот однос Кина - Русија, дефинирана со растечкиот идеолошки афинитет за промена на глобалниот поредок и заедничкото противење на Соединетите Држави на глобалната сцена, почнува да доаѓа во фокус.

Со ударите на тапаните на руската инвазија, како што се приближуваше уште една Олимпијада организирана од Кина, претседателот Владимир Путин отпатува во Пекинг за да се сретне со својот колега, Кси Џинпинг, каде што двајцата лидери одбележаа нова ера во односите меѓу нивните земји, со објавување на почетокот на стратешко партнерство без ограничувања.

Двајцата лидери на 4 февруари годинава, пред церемонијата на отворањето на Олимпијадата, потпишаа заедничка изјава од 5.300 зборови која понуди план за понатамошни политичка, економска и воена соработка, притоа прикажувајќи заеднички фронт против Западот.

Карикатура на украинскиот уметник Јури Зуравел

Но, тоа новопрогласено неограничено партнерство наскоро ќе биде ставено на тест.

На 24 февруари, руските тенкови повторно влегоа во поранешниот советски сосед, овојпат предизвикувајќи ја најголемата војна во Европа од Втората светска војна. Меѓутоа, за разлика од Грузија, инвазијата на Путин на Украина предизвика брз економски и политички одговор од Западот и украинските сили, опремени со постојан прилив на западно оружје, успеаја да ги потиснат руските трупи и да ги попречат воените цели на Кремљ во серија на срамни неуспеси.

Оттогаш, Пекинг тргнува по непријатна линија со Москва: зборува против западните санкции против Русија и често го зајакнува наративот на Кремљ за војната, а во исто време дипломатски се дистанцира од Путин и понекогаш нуди прикриена критика за инвазијата.

• Прва средба меѓу Путин и Џинпинг од почетокот на инвазијата врз Украина
• Путин вели дека Кина е загрижена за Украина, но дека тој го разбира Си
• Какво е руско-кинеското партнерство по состанокот Си-Путин

По една година, која урна многу очекувања и разреши неколку митови за односите меѓу Кина и Русија, што ќе има во 2023?

„Воената неспособност на Русија донекаде ја намали [нејзината позиција], но Кина останува посветена на Русија како стратешки партнер. Русија можеби се покажа помалку вредна, но [Пекинг] продолжува да ги гледа Соединетите Држави како стратешки конкурент и ќе сака да ја има Русија на своја страна“, изјави за РСЕ, Стив Цанг, директор на Кинескиот институт на Универзитетот СОАС во Лондон.

„Кина ја нападна Русија“: Антивоената цртана сатира, хит на интернет

Стратешка награда

И покрај многуте проблеми што ги предизвика руската инвазија на Украина, дома и во странство, кинеските стратези сè уште ја сметаат растечката приврзаност на Москва кон Кина како предност додека Пекинг ја продлабочува својата глобална конкуренција со САД.

„Односите сè уште се сфаќаат како вистинска предност и награда за Си, дури и ако има послаба Русија, каква што ќе излезе од оваа војна“, вели за РСЕ, Ендју Смол, постар соработник во германскиот Маршалов фонд и автор на делото „Без ограничувања: Инсајдерска приказна за кинеската војна со Западот“.

Аналитичарите тврдат дека војната го остави Пекинг вознемирен и, понекогаш, кинеските власти го сигнализираа своето незадоволство, како што е поддршката на изјавата во ноември на самитот на Г20 во Индонезија, со која се насочува кон Москва поради глобалните политички и економски последици предизвикани од нејзината инвазија.

Но, војната, исто така, ја остави Русија повеќе зависна од Кина од кога било досега - и политички и економски, а подготвеноста на Путин отворено да ги предизвика Соединетите Држави сè уште има голема привлечност за Пекинг, додека тој продолжува да се издигнува на глобалната сцена.

„Послабата Русија сè уште е подобар партнер од која било друга опција што Кина ја има, особено во однос на нејзината воена, економска и политичка вредност. Стратешкиот пејзаж е сè уште ист за Си. Пекинг очекува да започне [период на] борба и не е подготвен да се наведнува“, вели Смол и додава дека „посредувањето за ова партнерство е долгорочна цел за кинеските креатори на политики“.

Додека и Пекинг и Москва често наоѓаа преклопувачки интереси во меѓународните тела како Обединетите нации, нивниот однос сè уште беше дефиниран со длабока недоверба, особено на руската страна.

Многу години Москва во суштина го затвори рускиот пазар за кинески инвестиции. Кремљ остана внимателен во врска со договорите за гасоводи кои би можеле да ја зголемат кинеската енергетска безбедност и се воздржа кога станува збор за продажба на оружје вклучена за напредно оружје како што е системот за ракетна одбрана С-400 и борбени авиони Су-35, што руските власти мислеа дека ќе го дозволат Кинеските компании за оружје ќе ги изменат производите.

Но, голем дел од тоа се промени по руската насилна анексија на украинскиот полуостров Крим во 2014 година и избувнувањето на борбите во источниот дел на земјата. Москва се соочи со западните санкции, вклучително и од Европската унија - нејзиниот најголем енергетски клиент - и, во мај истата година, Путин замина за Шангај, каде се обиде да го започне свртувањето на Москва кон исток, со огромен договор за гас од 400 милијарди долари, во форма на долго закочениот гасовод Моќта на Сибир, кој носи енергија во Кина.

• Кина ја надмина Германија, стана најголемиот потрошувач на руски енергенси
• Зголемен увозот на руска нафта во Кина

Понатамошните ограничувања беа укинати во месеците што следеа, бидејќи Русија им продаде напредни борбени авиони и ракетни системи на Кинезите, во исто време менувајќи ја својата мелодија во врска со инвестицискиот проект на Иницијативата за појас и пат (БРИ) на Пекинг, кој претходно се сметаше за начин за навлегување во руското влијание во области како Централна Азија кои Кремљ ги смета за своја сфера на влијание.

„Интересниот дел од оваа војна и нејзините последици за Кина се дали вредат овие ризици. Тоа јасно им покажа колку штетно може да биде ова ако лошо се пресмета“, вели Смол во врска со кинеските амбиции да има право на самоуправен Тајван, кој Пекинг го гледа како непријателска провинција.

Поглед во 2023 година

Гледајќи напред во новата година, останува централното прашање за тоа како Кина ќе се движи по развојот на природата на нејзините врски со Русија, по нејзиниот гамбит во Украина.

И покрај тоа што експертите велат дека останува јасно оти Пекинг нема намера да се откаже од Москва како партнер, јасно е дека има ограничувања до степенот на кој било политички или економски спас што Кина би и го понудила на Русија.

„Се чини дека Кина ќе продолжи да нуди силна реторичка поддршка за Русија, но практичната воена и економска поддршка е помалку веројатна. САД постојано ја предупредуваа Кина дека воената и економската поддршка за Русија ќе ги поттикне американските санкции - ситуација која Кина, со нејзината економија во малку несигурна позиција, сака да ја избегне“, изјави за РСЕ, Чарлс Данст, соработник во Центарот за стратегиски и меѓународни студии и автор на книгата „Победи ги диктаторите“.

Имајќи го тоа на ум, се чини дека Кина ќе продолжи да купува руска енергија со намалена цена и има за цел да врши трансакции во рубљи или кинески ренминби, како дел од пошироките напори да се изолира од санкциите.

Слично на тоа, многу руски региони поставија нови трговски рекорди со соседните кинески провинции, зависност што се чини дека ќе расте во иднина.

„Се чини дека Кина нема да стане главен финансиски поддржувач на Русија во блиска иднина. Русија ќе се обиде да направи се што може за да го зголеми извозот на енергија во Кина“. Тоа не треба да биде тешко со нафтата, но проблем ќе биде гасот, кој е спас на рускиот режим. Речиси сите руски гасоводи се насочени кон Европа, а изградбата на нови е скапа, бара напредна технологија и бара време и пари“, вели Агате Демараис, глобална директорка за прогнозирање за „Економист интелиџенс“ и авторка на делото „Контраефект: Како санкциите го преобликуваат светот против интересите на САД“.

Исто така, постои неизвесност во врска со каква било форма на кинески потези да и помогне на Русија да ги избегне строгите санкции на САД врз нејзината економија.

• САД воведоа санкции за компании кои овозможуваат шверц на иранска нафта
• Ирански министер во Москва, нуклеарниот договор тема на разговори

Пекинг во минатото им помагаше на другите партнери, како Иран, да се снајдат со мултилатерални санкции, каде што имаше за цел да го ублажи финансискиот удар и да купи евтина нафта. Но, Демараис вели дека Кина, исто така, ги разгорела своите врски со Техеран во овој период со премногу силно притискање на Иран за време на преговорите и искористување на економскиот очај на земјата.

Со Русија, Пекинг ќе бара да научи од тоа искуство и ќе најде рамнотежа помеѓу остварувањето на сопствените енергетски и финансиски интереси, а исто така ќе ја држи Русија цврсто во својот агол.

„Кина знае дека ќе може да добие отстапки од очајната и со готовина Русија. Исто така, кинеските фирми не се премногу возбудени за засилување на бизнисот со Русија, бидејќи стравуваат дека може да се применат секундарни санкции и кинеските фирми не сакаат да преземаат ризици. Ова значи дека односите ќе бидат многу неурамнотежени и Кина има предност“, вели Демараис.

Владимир Путин и Си Џинпинг, архивска фотографија

Со оглед на 2023 година, Смол на дебата на германскиот Маршалов фонд рече дека клучната задача за кинеските стратези е да ја држат Москва блиску додека сè уште ги одржуваат врските со Западот непроменети, што се чини дека Пекинг успешно го прави, по новиот бран на достапност до европските лидери како францускиот Претседателот Емануел Макрон и претседателот на Европскиот совет Шарл Мишел.

„Тие знаат дека Русија сака почит и ако и го дадат тоа, тогаш тоа е евтина трговија за Пекинг. Ако ја третираат Русија како рамноправна - дури и ако не мислат дека се (рамноправни) - тогаш ова ќе исплати дивиденди за Кина“, вели Смол.