Септември требаше да биде значаен месец за децата и наставниците во градот Приморск во регионот Запорожје во Украина.
Традиционалниот почеток на новата учебна година, во поранешните советски земји обично се одбележува со весела помпа: момчиња и девојчиња облечени во својата најдобра облека и придружувани од нивните родители ги поздравуваат наставниците со цвеќиња.
Но, оваа година за повеќето од нив беше поинаква, пишува редакцијата на Радио Слободна Европа на англиски јазик (РСЕ).
Бидејќи Приморск е под руска контрола, додека Москва ја продолжува својата воена инвазија на Украина, само половина од десетината локални основни училишта ги отворија вратите на 1 септември.
Многу наставници и семејства во Приморско избегаа од руската окупација, додека други одбија да соработуваат со властите наметнати од Москва, и покрај заканите, притисоците и поткупите.
Оваа појава е присутна низ окупираните територии.
Како резултат на тоа, Москва прави напори да ја спроведе својата програма за украинските деца и наставници во тие региони, цел што експертите велат дека е неопходна за надежта за нивно припојување кон Русија.
Очигледен неуспех во наметнувањето на образовниот систем беше евидентен на списокот на наставници кои работат во едно од отворените училишта во градот Приморск. Вклучуваше човек кој беше инволвиран во сомнителен бизнис во последните неколку години и локален свештеник кој мештаните го паметат како не толку добар ученик.
Во рускиот окупиран град Мелитопол во регионот Запорожје, Халина Данилченко, администратор назначена од Москва, призна дека не нашла доволно наставници, особено за часовите по историја, за 21-но училиште што планирала повторно да ги отвори оваа година.
Ваквите исклучувања се случија дури и кога Русија прибегна кон остри мерки за да ги пополни празните места. Неколку директори на училишта и наставници во окупираните региони се приведени или под закани во обид да ги принудат на соработка.
На телевизија под контрола на Кремљ, која емитува програма во окупираните региони, руски „експерт“ рече дека украинските наставници кои одбиле да соработуваат со проруските власти треба да бидат испратени во работни логори на преобразование.
Викторија Зиброва, наставничка по историја во Берештово во регионот Запорожје, за РСЕ изјави дека проруските власти редовно ја малтретирале директорката на училиштето во соседното село и дека во еден момент дури и упаднале во нејзината куќа.
Сакаа да ја исплашат бидејќи се ближи септември и не можат да најдат наставници“, рече Зиброва.
Зиброва рече дека таа и повеќето други наставници во Берештово побегнале откако руските власти ги предупредиле да не зборуваат украински на училиште.
Некои не можеа да одат од лични причини, како што е да се грижат за постарите родители, рече таа. Украина продолжува да им исплаќа на наставниците две третини од нивните плати за да не бидат принудени да соработуваат од економска потреба.
Украински наставници на обука и индоктринација во Русија
Некои украински учители, кои се согласиле или биле принудени да соработуваат со властите, биле одведени во Русија на таканаречени курсеви за обука.
Обуката вклучуваше не само вовед во руската училишна програма натопена во патриотизам, туку и политичка индоктринација.
Руските власти прибегнуваат кон други мерки за да ја пополнат се поголемата празнина во образованието. Тие ги спречија наставниците да преминат на територијата контролирана од Киев и вработија пензионирани наставници или локални жители без наставни квалификации.
Москва им понуди и стимулации на руските учители да ги натераат да се преселат и да работат на окупираните територии.
Москва на руските учители им нуди дополнителни 7.000 до 8.500 рубли (113-138 евра) дневно или повеќе од 140.000 рубли (2.270 евра) месечно за работа на окупираните територии.
Таквата плата е висока според руските стандарди надвор од главните градови Москва и Санкт Петербург. Просечните плати на наставниците во Русија во 2021 година беа околу 43.000 рубли (700 евра) месечно.
Деветгодишната Антонина Сидоренко посетува настава преку Интернет во малото село Покровске во регионот на Миколаев во јужна Украина, блиску до линијата на фронтот.
Деветгодишната Антонина Сидоренко посетува настава преку Интернет во малото село Покровске во регионот на Миколаев во јужна Украина, блиску до линијата на фронтот.
Руските владини претставници тврдат дека околу 600 наставници се согласиле да работат во проруски училишта во окупираните региони.
Сергеј Хорбачов, образовен омбудсман на Украина, изјави за Current Time дека локалното население ќе ги смета руските наставници како дел од окупационите сили и ќе ги третира како такви, навестувајќи дека тие би можеле да бидат цел на насилство.
Плаќања или поткуп?
Според владата во Киев, има меѓу 100.000 и 120.000 украински деца во окупираните региони.
Непосредно пред почетокот на учебната година, рускиот претседател Владимир Путин објави дека неговата влада ќе плати еднократна паушална сума од 10.000 рубли (163 евра) на сите семејства во окупираните региони кои ќе ги запишат своите деца во училишта под контрола на Москва, каде новата наставна програма го негира постоењето на Украина, нејзината историја и култура одвоена од руската.
Сепак, многу украински семејства се откажуваат од таа сума наместо да ги подложат своите деца на индоктринација на Кремљ, изјавија неколку родители за РСЕ под услов да останат анонимни.
Украинските деца кои одат на училиште во окупираните региони се учат дека се Руси и дека нивниот регион наскоро ќе стане дел од Русија.
Тие ќе бидат изложени и на неделното предавање наречено „Важни разговори“ кое ќе ги промовира лажните наративи на Кремљ за војната во Украина и за културите и историјата на двата народи.
Целта на Русија е „да ја уништи украинската култура и украинското образование во регионот и целосно да ја преработи историјата“, изјави за РСЕ Јуриј Соболевски, висок функционер на Регионалниот совет на Керсон.
Оние украински семејства кои не можат да избегаат, избираат да ги едуцираат своите деца преку онлајн часови понудени од украинските училишта. Други ги школуваат своите деца дома.
Халина, жителка на Херсон, која е под руска контрола, која побара нејзиното целосно име да не се користи поради страв од одмазда против нејзиното семејство, за РСЕ изјави дека неодамна побегнала на територијата контролирана од Киев со нејзиниот училишен син, делумно за да избега за да го испрати во училиште под руска контрола.
Нејзината сестра, која остана во Керсон, ќе се грижи за нивните постари родители додека ги школува своите две деца дома, рече Халина. Онлајн образованието во Керсон е тешко поради нарушените интернет врски, рече таа.
Некои високообразовни институции во окупираните региони, како што е таканаречениот медицински колеџ Керсон, нудат бесплатна школарина и стипендии за привлекување украински студенти.
Сепак, дипломите од институциите во регионите под контрола на Кремљ не се признаваат надвор од тие региони и Русија.
Доколку таквите стимулации не се доволни, окупаторските власти исто така прибегнуваат кон поткуп и закани.
Во Мелитопол, каде четири стручни училишта се споени во едно, поради недостиг на ученици и наставници, руските власти наводно предупредиле дека младите кои одбиваат да одат на настава ќе бидат регрутирани, изјави градоначалникот на Киев, Иван Федоров.
Во некои окупирани региони кружеа гласини дека родителите би можеле да се соочат со парични казни или да го изгубат старателството над своите деца доколку не ги испратат на училиште, што поттикна некои родители да се согласат.
За јавноста во Русија, Кремљ се обидува да направи позитивен спин на ситуацијата. Медиумите кои го поддржуваат Кремљ опширно известуваат за обновата и повторното отворање на училиштата кои беа уништени како резултат на неиспровоцираната инвазија на Москва врз Украина во февруари.
Украинските родители и воспитувачи велат дека сликите на среќни украински деца кои влегуваат во училиштата се во спротивност со реалноста. На некои локации, како што велат, децата немаат учебници. Учебниците на украински јазик се уништени од властите инсталирани од Русија, но замените на руски јазик допрва треба да пристигнат.
Дури и таму каде што има книги, не сите наставници се запознаени со новата наставна програма што ја спроведува Русија.
Една жителка на Мелитопол за РСЕ изјави дека училиштето кое претходно го посетувало нејзиното дете имало само четворица наставници, а еден од нив ги предава речиси сите предмети.
Работите да бидат уште полоши, војниците на руската национална гарда патролираат низ училишните згради, а родителите не смеат секогаш да влезат внатре.
Александар Спиваковски, ректор на Државниот универзитет во Керсон, ги опиша училиштата како „Селото на Потемкин“ - празна фасада наменета да ги измами руските граѓани.
Тој за РСЕ изјави дека Кремљ треба да го покаже својот успех во војната и да ги храни своите граѓани со слики од училиштата кои се поправаат и наставниците што ги учат учениците според новата руска наставна програма, додека реалноста е дека украинските локални жители во голема мера го свртеле грбот на училишта наокупациските власти.
„Сепак, на руски државјанин му изгледа добро“, рече тој.
