Откако беше прогласен за победник на претседателските избори во март, резултат кој никогаш не беше доведен во прашање, Владимир Путин го започнува новиот шестгодишен мандат со свечена инаугурација во Кремљ денеска, на 7 мај.
Она што следува е помалку сигурно од изборните резултати, но има силни индикации: повеќе луѓе за војната во Украина, нови даноци за финансирање на војната, нови реконструкции на персоналот во Кремљ, нови закани за НАТО алијансата и ново сузбивање на несогласувањето.
Најјасните индикации се појавија во обраќањето на Путин за состојбата на нацијата во февруари. Најзначајната работа, вели Татјана Становаја, искусен експерт за руската политика, е колку Путин и Кремљ изгледаат сигурни за геополитичката позиција на Русија.
„Тоа не е празна пропаганда, туку одраз на плановите за идеолошка експанзија, извоз на „путинизам“ во западните земји и активна работа со потенцијалните „пријатели“, напиша таа тогаш во анализата за Карнеги фондацијата за меѓународен мир.
„Со други зборови, бојното поле за географска вредност повторно се префрла на територијата на Запад, а Путин е посамоуверен од кога било. Сега се проширија хоризонтите на оваа „света војна“, смета Становаја.
Војната (не) е завршена
Повеќе од две години од почетокот на општата инвазија на Украина, руските сили моментално земаат замав, покажувајќи симболична победа со заземање на индустрискиот град Авдијивка во февруари и напредувајќи понатаму против украинските сили.
Трошоците, во однос на руските војници и опрема, се на ниво невидено од Втората светска војна, со повеќе од 320 000 војници убиени или ранети и уништени илјадници оружја, тенкови, возила и системи за оружје.
Индустриската база на земјата работи забрзано произведувајќи се повеќе и повеќе оружје и опрема.
Попроблематично беше наоѓањето персонал. Путин нареди мобилизација на околу 300 000 луѓе седум месеци по почетокот на инвазијата, што е потврда дека војната нема да биде лесна прошетка. Наредбата одекна низ руското општество, предизвикувајќи егзодус на луѓе кои бегаат во странство.
Воените планери принудија илјадници мажи да волонтираат „со договор“, користејќи натпросечни плати и други профитабилни бенефиции, како што се исплати на вдовици и преживеаниво случај смртни случаи на бојното поле.
Бонусите за потпишување нови договори се до 700 000 рубљи (7.600 долари), според истражувањето на Институтот за економии во развој на Банката на Финска, што е повеќе од годишната просечна плата од 2022 година. Во посиромашните региони на Русија, каде што просечните плати се уште пониски, финансиските стимулации за волонтерство за војна се уште поголеми.
Воените планери ја искористија огромната затворска популација, нудејќи им на затворениците помилување или амнестија за злосторства извршени во замена за воена служба. Според некои проценки, до 100 000 заробеници можеби завршиле борејќи се во руската војска, чии стапки на жртви исто така се верува дека се значително повисоки од оние во редовните единици.
Воените команданти, исто така, ги „украсувале“ и фалсификувале договорните обврски. На некои затворени војници, наводно, им било одбиено ветеното отпуштање по кратката служба и наместо тоа им било кажано дека ќе бидат ослободени само кога ќе заврши војната. Командантите ги намалија отпустите и отпуштањата за некои единици, предизвикувајќи гнев на семејствата на војниците и поттикнато движење наречено „Патот кон дома“, кое ги предизвика официјалните лица да ги ротираат војниците.
Вториот круг на мобилизација, како што велат експертите, не изгледа неизбежен. И покрај огромните загуби, Русија изгуби повеќе војници од февруари 2022 година отколку Советскиот Сојуз во текот на цела деценија борби во Авганистан, а командантите се чини дека имаат намера да продолжат со „расипаниот“ систем за регрутирање.
„Во 2024 година, Кремљ ќе треба да одлучи: ако бројот на загуби остане висок како денес, како што беше во последните неколку месеци... Кремљ ќе мора да најде повеќе војници“, рече Павел Лузин, експерт на рускиот воено-индустриски сектор и научен соработник на Универзитетот Тафтс.
Кремљ или ќе мора да изврши уште една мобилизација „со сила, со принуда“, рече Лузин за време на форумот на 14 март организиран од Центарот за анализа на европската политика, „или ќе мора да испрати повеќе регрути да се борат во Украина“. И двете опции би биле многу непопуларни.
Во моментов, сите Руси на возраст меѓу 18 и 30 години се обврзани со закон да служат 12 месеци во вооружените сили, но тие регрути не смеат да бидат испратени во странство или во борба.
„Повеќе пушки, помалку леб“
Руската економија беше трансформирана и ставена во воен погон. Огромната индустриска база на земјата е способна да го произведе оружјето потребно за да биде во чекор со уништувањето на Украина.
Во првите две години, Кремљ издвои повеќе од 30 трилиони рубљи (325 милијарди долари) за воените напори, а експертите проценуваат дека уделот на бруто домашниот производ во воените и безбедносните трошоци ќе надмине осум проценти оваа година.
Тоа владино трошење и помогна на економијата да им пркоси на западните санкции, со прогноза за раст од 2,6 проценти или повеќе оваа година.
Парите за воените напори доаѓаат главно од владините каси полни со нафтени долари. Министерството за финансии во јануари соопшти дека очекува да донесе 11,5 трилиони рубљи (125 милијарди долари) приход од продажбата на нафта и гас оваа година, а Кина и Индија се главни купувачи.
Но, владата исто така ги потроши заштедите за „црните денови“, а владините бројки покажуваат дека речиси половина од националниот фонд ќе биде потрошен до крајот на 2023 година.
За време на неговото обраќање за состојбата на нацијата во февруари, Путин сигнализираше дека Кремљ сака да го прилагоди даночниот код за да собере повеќе приходи и да го префрли даночното оптоварување на оние кои заработуваат повеќе.
Владата размислува да го зголеми персоналниот данок на доход од 15 отсто за оние кои заработуваат повеќе од пет милиони рубљи на 20 отсто и да ја зголеми стапката на корпоративниот данок од 20 отсто на 25 отсто, пишуваат руските новински сајтови Важни приказни и Блумберг.
Тоа ќе помогне да се затвори јазот од 1,6 трилиони рубљи (17 милијарди долари) што го предвиде Министерството за финансии за 2024 година.
Промена на чуварот
За време на својот говор, Путин го спомена и создавањето на нова национална елита, нагласувајќи дека оние кои се бореле во војната или на друг начин дале целосна поддршка на воените напори треба да добијат привилегирани позиции, во општеството или во самата влада.
Меѓу сегашната „елита“ се советниците на Путин, неговите доверливи од најблискиот круг, моќната претседателска администрација, пошироката влада предводена од премиерот Михаил Мишустин, група која е релативно стабилна во последните години.
Некои од неговите повереници се стари пријатели. Генералот Валери Герасимов, 68-годишниот началник на рускиот Генералштаб и врховен командант на војната во Украина, на пример, е над задолжителната воена возраст за пензионирање. Шефот на моќната Федерална служба за безбедност Александар Бортников има 72 години и е една година постар од Путин, а се шпекулира дека е болен.
„Она што е неизбежно е дека руската војска ќе стане поистакната во руската политика. И секоја војна во Русија, без разлика колку е катастрофална, сепак произведуваше многу популарни генерали кои одиграа навистина значајна улога во руската политика“, рече Андреј Солдатов, автор и експерт за руските безбедносни служби.
Некои од предлозите изнесени од Путин во неговиот говор вклучуваа воспоставување на пет нови „национални проекти“ кои се фокусираат на големите социјални политики кои ќе бараат значително ново финансирање и веројатно нов вицепремиер.
„Путин многу години избегнуваше голема реконструкција меѓу руските највисоки функционери за да спречи какви било шпекулации за транзиција на власта или наследници. Сега, сепак, нема друг избор освен да создаде нов главен политички играч“, напиша политичкиот коментатор Андреј Перцев.
Ако има големи промени, едно име на кое треба да се внимава е Сергеј Кириенко, кој е влијателен играч зад сцената во претседателската администрација, субјектот одговорен за инженерството на сите аспекти на претседателските избори. Тој, исто така, беше главен човек на Кремљ на окупираните украински територии анектирани од Москва.
Кириенко беше „регентот на Донбас“ кој можеше „да продолжи да напредува кон врвот“, изјави еден поранешен владин функционер за рускиот сајт Медуза.
Другиот е Алексеј Дјумин, поранешен телохранител на Путин, кој сега е гувернер на регионот Тула.
„Тоа не е прашање на легитимитет. Тоа е прашање на демонстрација на контрола врз системот, доволна лојалност меѓу елитата за да се произведе резултатот што го сака Кремљ“, рече Томас Греам, кој беше шеф на руската служба во Националниот совет за безбедност во Белата куќа од 2004 до 2007 година.
„Покрај тоа, мислам дека Кремљ не размислува во смисла на демократски легитимитет како што тоа го правиме ние на Запад, тоа не е нешто што им е на ум“, рече тој во март.
„Уништување на цивилизацијата“
Популарноста на Путин во Русија беше зголемена со просперитетот што го уживаше растечката средна класа во раните 2000-ти, како и имиџот на стабилен лидер по турбулентната деценија на неговиот претходник Борис Елцин.
Популарноста доаѓа од личноста на силен човек, посветен на враќањето на глобалната моќ што многу Руси ја паметат од советската ера. Тие вклучуваат спротивставување со Западот, НАТО, а особено воинствената реторика на Путин, барем од 2007 година, кога тој почна да ги споредува Соединетите Држави со нацистичкиот Трет Рајх, кој се интензивираше од неговите последни избори во 2018 година и понатаму во пресрет на февруарската инвазија на Украина во 2022 година
За време на говорот во парламентот, Путин се пофали со рускиот нуклеарен арсенал и се закани дека ќе го искористи против западните земји доколку тие подиректно се вмешаат во украинската војна.
Тоа би резултирало со „конфликт во кој би се користело нуклеарно оружје, што би довело до уништување на цивилизацијата. Тие на крајот треба да разберат дека ние имаме и оружје што може да погоди цели на нивната територија“, рече Путин.
Во сигналот пред инаугурацијата на Путин, Министерството за одбрана објави планови за вежби за симулирање на употреба на тактичко нуклеарно оружје, нарекувајќи ги вежбите одговор на, како што рече, „провокативните изјави и закани“ од западните официјални лица.
Наследството на Путин е исцрпено од исходот на рускиот конфликт со Украина, велат аналитичарите: ако не целосна победа, тој сака некој друг резултат што ќе му овозможи да постигне победа. Тоа, плус западните напори да го спречи потчинувањето на Украина, значи дека воинствената реторика ќе продолжи.
Покрај тоа, предупредуваат други експерти, Кремљ и воените команданти може да бидат охрабрени да ги предизвикаат НАТО и Соединетите Држави на друго место или на други начини, во зависност од текот на војната и како западните нации се колебаат во нивната поддршка за Украина.
Некои европски лидери сугерираат дека Кремљ можеби е доволно уверен за директно да го тестира НАТО, за да види како и дали алијансата навистина ќе одговори на конфронтациите од руска страна.
Непослушноста нема да се толерира
Најмалку од 2012 година, кога Путин се врати на претседателската функција по четиригодишен мандат како премиер, владата го притисна граѓанското општество, невладините организации, групите за човекови права, независните медиуми и други. Голем број луѓе и организации се на црната листа, им се заканува кривично гонење, стечај или протерани од државата.
Војната во Украина дополнително го забрза движењето кон полициска држава, при што законот го криминализира секој што ја доведува во прашање или се противи на војната.
Поранешниот пратеник Борис Надеждин, кој имаше антивоен став, беше прифатен од многу Руси кои се противат на Путин и конфликтот. Но, властите го спречија да се кандидира на претседателските избори од технички причини.
Во февруари, осакатената опозиција доживеа уште еден удар кога Алексеј Навални, борец за борба против корупцијата сè повеќе поздравен како водечка фигура, почина во затвор на Арктикот. Некои од оние кои се осмелиле да му оддадат почит на Навални на погребот биле нападнати од полицијата.
Според сите проценки, репресијата со неистомислениците само ќе се зголеми во петтиот мандат на Путин. Кремљ се надева дека општеството ќе биде заплашено во прифаќање или апатија.
„Точно е дека Кремљ не сака масовни јавни немири. Тие се загрижени за тоа што значи тоа за стабилноста на режимот. До одреден степен тие се параноични за тоа, бидејќи мислам дека го преувеличуваат дестабилизирачкиот аспект на јавните протести. Тие се загрижени за сè што покажува иницијатива или спонтаност кај населението и тие многу претпочитаат политичка апатија и луѓе кои не се вклучени во политиката. Стабилноста на системот всушност се заснова на апатија“, заклучува Греам.
