Претседателите на Соединетите Држави и Кина, Џо Бајден и Си Џинпинг, во среда (15 ноември) ќе ја одржат својата прва средба лице в лице од минатата година.
Аналитичарите велат дека нивната средба може да помогне да се стабилизираат проблематичните односи, но дека најверојатно нема да донесе многу промени на подобро.
Односите меѓу Кина и САД долго време се „заматени“ со несогласувања околу трговијата, технологијата, безбедноста и човековите права, но недовербата значително се зголеми во последните години, а администрацијата на Бајден повторно ги карактеризира односите како конкурентни, пишуваат светските медиуми.
Товарот на конкурентските односи
Средбата меѓу Бајден и Си на маргините на самитот на Азиско-пацифичката економска соработка (АПЕК) во Сан Франциско ќе биде клучна за комплицираните односи меѓу САД и Кина, кои се соочуваат со најголемите предизвици во последните две децении, пишува Си-Ен-Би-Си.
Двете земји се вклучени во долгорочен натпревар за глобална превласт со цел да се обликуваат правилата, нормите и стандардите на меѓународниот поредок во блиска иднина.
Сепак, широк спектар на глобални играчи, вклучувајќи големи и мали земји, инвеститори и корпорации, очекуваат двете големи сили да ги истражат можностите за соработка за низа глобални прашања како што се контролата на нуклеарното оружје, климатските промени и регулирањето на вештачката интелигенција.
Соединетите Држави неодамна спроведоа строги политики насочени кон заштита на нивните национални безбедносни интереси и влијание врз долгорочното однесување на Кина на глобалната сцена.
Примерите вклучуваат зголемен фокус на САД на шпионажа и сајбер-шпионажа од Кина или мерки за зајакнување и проширување на контролите на извозот на полупроводнички чипови.
Надвор од овие спорни точки, средбата меѓу Бајден и Си на маргините на самитот на АПЕК нуди идеална средина за САД и Кина да го обноват духот на соработка, пишува Си-Ен-Би-Си додавајќи и потсетувајќи на рамката за соработка што беше поставена на состанокот на земјите од групата Г-20 на 20-те најмоќни светски економии во Бали, во ноември 2022 година.
Претседателот на Кина не отиде на состанокот на Г-20 во 2023 година, кој се одржа во Индија во првата половина на септември, а американскиот претседател Бајден го изрази своето разочарување поради тоа.
Сепак, имаше знаци на напредок во дипломатските односи меѓу двете сили кога државниот секретар Антони Блинкен, американската министерка за трговија Џина Раимондо и министерката за финансии Џенет Јелен отпатуваа во Кина оваа година за да обезбедат континуирана комуникација меѓу двете земји.
Реални очекувања
Со разговорите меѓу двајцата претседатели најверојатно нема да се постигнат големи промени на подобро во билатералните односи меѓу двете сили, пишува Си-Ен-Ен, наведувајќи дека самиот факт што средбата ќе се случи, е позитивен знак по месеци разијдувања околу повеќе прашања. Американските власти рекоа дека лидерите се надеваат дека ќе постават „работна рамка“ за управување со конкурентните односи за да се расчистат недоразбирањата и да се избегнат изненадувања.
Сепак, официјални лица соопштија дека администрацијата на Бајден гледа кон состанокот со реални очекувања и не очекува голем напредок.
Соочен со ескалацијата на конфликтот на Блискиот исток и долгата војна во Украина, Бајден сака да спречи нова светска криза. Враќањето на одреден степен на стабилност во односите меѓу Вашингтон и Пекинг беше меѓу неговите највисоки надворешнополитички приоритети.
Си-Ен-Ен нагласува дека листата на прашања што ќе ги отворат овие разговори е долга и дека ја вклучува воената комуникација меѓу двете сили, што е и главната цел на Бајден и тој ќе инсистира на тоа.
На маса се и конфликтите во Израел и Украина, областите на потенцијална соработка како што се климатските промени и борбата против трговијата со дрога, како и длабоките несогласувања околу прашањата за човековите права и воената ескалација во Јужното Кинеско Море и околу Тајван.
Нестабилно прашањето за Тајван
Американските власти велат дека се неопходни постојани комуникациски линии за да се помогне во деескалирањето на тензиите околу Јужното Кинеско Море и Тајван каде што војската на двете земји често оперираат една блиску една до друга, пишува НПР.
Оријана Скајлар Мастро, експерт за Кина од Универзитетот Стенфорд, за НПР изјави дека очекува дијалогот да продолжи, но дека не е јасно колку одржлива или корисна ќе биде комуникацијата со оглед на тенденцијата на Кина да ја користи како дипломатска алатка.
„Можете да очекувате дека следниот пат кога Кина ќе биде незадоволна поради нешто, можеби по изборите во Тајван, повторно ќе го прекине дијалогот“, рече Мастро.
Претседателските избори во Тајван се закажани за јануари 2024 година.
Висок претставник на американската администрација рече дека нивото на кое Кина е подготвена да се посвети на стабилизирање на односите останува нејасно.
„Прашањето што навистина е на маса е дали Кина ги бара овие чекори за тактички или краткорочни мерки или дали сака вистински да ги подобри односите со САД и другите сојузници и партнери? И ние внимателно и јасно ќе ги испитаме тие претпоставки“, рече претставникот.
Експертите велат дека Си ќе бара потврда од Бајден дека американската политика кон Тајван, кој Кина го смета за дел од својата територија, останува непроменета.
Тензиите и загриженоста за судбината на Тајван се зголемија во последниве години, делумно поради зголемената воена активност на Кина во морињата и небото над оваа островска самоуправа.
Тешко е да се постигне вистински напредок
Бајден и Си ќе разговараат за прв пат по ноември 2022 година, среде „море од идеолошки разлики“, пишува Ројтерс.
Главниот резултат се очекува да биде поголеми дипломатски ветувања за да се зборува повеќе за клучните прашања од климата, глобалното здравје, економската стабилност, борбата против трговијата со дрога и потенцијалното отворање на некои воени канали и инцидентите со кинескиот „метеоролошки“ балон кој беше соборен во февруари откако прелета над чувствителни воени локации во САД.
Двете страни можат да направат скромни гестови на добра волја за да ги олеснат разговорите, пишува Ројтерс, додавајќи дека вистинскиот напредок ќе биде тежок.
Двете земји се повеќе се наоѓаат заглавени во директната комуникација во напорите да обезбедат воена предност, да ја совладаат економијата на 21 век и да ја добијат наклонетоста на трети земји, велат американските и кинеските власти, пишува Ројтерс.
Си стана најмоќниот претседател на Кина од Мао Це Тунг, откако ја зајакна контролата врз политиката, државните лидери, војската и медиумите и воведе промени во уставот.
Дипломатите во Вашингтон очекуваат Пекинг да ги тестира Соединетите Држави во следните недели, искористувајќи ја предноста на воочената промена на американскиот фокус на Украина и Израел, што наводно на Кина и го олеснува патот кон остварување на своите индо-пацифички амбиции.
Бајден и Си се познаваат повеќе од една деценија и поминаа часови разговарајќи за време на шест состаноци од инаугурацијата на Бајден во 2021 година. Но и двајцата, според Ројтерс, доаѓаат на состанокот во Сан Франциско со сомнежи, поплаки и пригушени впечатоци за тоа што бара другиот.
