„БРИКС пред Европската Унија“. Ваков предлог дојде од дел од владејачката коалиција во Србија.
Двајца пратеници на Социјалистичкото движење поднесоа до парламентот предлог за резолуција за пристапување на Србија во БРИКС.
Групата БРИКС ја сочинуваат Бразил, Русија, Индија, Кина и Јужноафриканската Република, додека Србија е кандидат за членство во Европската унија (ЕУ).
Во нацрт-резолуцијата се наведува дека приклучувањето на Србија во таа група треба да биде една од најважните стратешки и национални цели.
Еден од предлагачите на резолуцијата, пратеникот Ѓорѓе Комленски, за Радио Слободна Европа изјави дека главниот мотив е што сметаат дека ЕУ не е единствената алтернатива за Србија.
Предлогот за влез во БРИКС дојде од партијата чиј претседател до неодамна беше Александар Вулин, директор на Безбедносно-информативната агенција (БИА). Поради изборот за шеф на БИА, Вулин ја замрзна својата позиција во партијата на крајот на ноември 2022 година.
Во меѓувреме, Соединетите Држави го ставија Вулин на списокот со санкции поради наводна корупција и вмешаност во трговија со дрога, како и врски со Русија.
Собранискиот предлог за резолуција за пристапување во БРИКС пристигна неколку дена по самитот на оваа група, кој на крајот на август се одржа во Јоханесбург, Јужна Африка.
Од тој самит беа поканети да се приклучат шест земји - Саудиска Арабија, Иран, Етиопија, Египет, Аргентина и Обединетите Арапски Емирати.
Што вели предлогот за резолуција?
Во предлогот за резолуција за пристапување на Србија во БРИКС пишува дека „т.н. европски пат на Србија има алтернатива во БРИКС како актуелен глобален економско-политички интегративен процес“.
„Ние се залагаме за светски поредок кој би ја ограничил децениската западна хегемонија“, се вели меѓу другото во нацрт-резолуцијата.
Беше констатирано и дека „надворешната политика на колективниот Запад често е во судир со виталните државни и национални интереси на Србија“.
Според предлогот на резолуцијата, конечната одлука за пристапување на Србија во БРИКС треба да ја донесат граѓаните на референдум.
Во предлог-резолуцијата беше наведено и дека оваа иницијатива не значи стопирање на евроинтеграциите.
Ѓорѓе Комленски за РСЕ изјави дека БРИКС, дури и без оглед на влезот во ЕУ, може да биде многу корисен за Србија. Тој оцени дека се отвора многу поголем простор кога станува збор за економијата и трговијата во однос на Европската Унија.
„Втората работа е дека нема никакви предуслови како што има од страна на ЕУ за Косово и Метохија, негово признавање или како што се обидуваат да го наречат усогласување на односите“, рече Комленски.
Заедно со усогласувањето на законодавството со ЕУ, се мери и напредокот во нормализацијата на односите со Косово при пристапниот процес на Србија.
Србија и Косово водат дијалог за нормализација на односите под покровителство на ЕУ од 2011 година, откако Приштина прогласи независност од Белград три години претходно.
На прашањето дали имаат поддршка од нивните коалициски партнери од Српската напредна партија за предлог-резолуцијата, Комленски рече дека тоа ќе се види кога ќе почне редовната седница.
„Ќе видиме кога ќе се предложат измените на дневниот ред, колкава ќе биде поддршката, претходно немало никакви договори“, тврди Комленски.
Што рекоа српските власти?
Министерот за надворешни работи Ивица Дачиќ и претседателот на Србија Александар Вучиќ порачаа дека Србија е на европскиот пат.
Дачиќ изјави дека сè додека Србија е кандидат за членство во ЕУ, не може да биде членка на БРИКС.
„Ако нешто поинаку не се случи во однос на нашиот европски пат, не мислам дека е реално да се приклучиме на БРИКС, но каква соработка можеме да имаме е прашање за дискусија“, рече Дачиќ на 25 август за ТВ Хепи.
Тој додаде дека секоја од земјите на БРИКС е „исклучително пријателска“ со Србија.
Претседателот на Србија, Александар Вучиќ, на 18 јуни на прес-конференција рече дека Србија ќе биде на европскиот пат додека тој е претседател.
Но, тој додаде дека за Србија е добро да ги одржува односите со земјите од БРИКС.
„Очигледно, има голем број земји кои сакаат да се извлечат од чизмите на западната доминација. Тоа ќе биде прашање за некои нови генерации Срби за 15, 20 години“, рече Вучиќ.
Што велат владејачките партии?
Пратеничката група на Српската напредна партија (СНС), која е главната партија на владејачката коалиција, не одговори на прашањето на РСЕ за нивниот став за приклучување кон БРИКС.
РСЕ не можеше да стапи во контакт со шефот на пратеничката група на СНС и коалиционите партнери.
Критики за резолуцијата за приклучување кон БРИКС дојде од помалиот член на владејачката коалиција, Српското движење за обнова (СПО).
Претседателот на СЈО и поранешен шеф на дипломатијата Вук Драшковиќ рече дека овој предлог не треба ни да се разгледува.
На 30 август Драшковиќ за агенцијата Бета изјави дека европскиот пат е единствениот разумен за Србија.
Што вели опозицијата?
Во десничарското опозициско движење, Двери смета дека Србија треба да биде отворена за секаква идна соработка со организацијата БРИКС.
Потпретседателката на Двери, Тамара Миленковиќ-Керковиќ за РСЕ изјави дека БРИКС е симбол и реалност за создавање „нов, поправеден поредок, во која водечка улога ќе имаат Русија, Кина и Индија, земји кои не ја признаа независноста на Косово“, рече Миленковиќ-Керковиќ.
Таа додаде дека Србија треба да ја задржи соработката со Европската економска област.
Србија одржува добри односи со две членки на БРИКС, Русија и Кина.
Белград смета на поддршката од овие две земји во Советот за безбедност на Обединетите Нации за статусот на Косово.
Откако Русија започна инвазија на соседна Украина во февруари 2022 година, Србија го поддржа територијалниот интегритет на Украина.
Таа, исто така, ги поддржа резолуциите на ОН за осуда на руската агресија, но одбива да се приклучи на западните санкции против Русија.
Србија е зависна од рускиот гас, но во последните години почна да ги диверзифицира своите извори на снабдување.
Кога станува збор за Кина, компаниите од таа земја работат на инфраструктурни проекти во Србија, а Белград зема и кинески кредити.
Проевропската опозиција во српскиот парламент го отфрла предлогот за приклучување кон БРИКС. Ѓорѓе Павиќевиќ од Зелено-левиот фронт за РСЕ оцени дека овој предлог е „бесмислен“.
Тој смета дека е чудно што иницијатива спротивна на надворешно-политичките ориентации на Србија доаѓа од дел од владејачката коалиција.
„И веројатно има за цел да му се обрати на дел од политичкото тело, пред се на десницата, која треба да мисли дека владејачката коалиција не ја исклучува таа опција, туку дека сака и така да оди“, изјави тој.
Сличен став имаат и во Демократската партија (ДС).
Пратеничката од ДС Драгана Ракиќ за РСЕ изјави дека иницијативата за приклучување кон БРИКС е „несериозен разговор“ и одговор на ставањето на црната листа на Александар Вулин од САД.
„Тоа е обид да се претстави пред Европската Унија дека Србија наводно има алтернатива“, смета таа.
Што е БРИКС?
БРИКС не е формална мултилатерална организација, туку лабава групација.
Блокот е основан во неформален клуб во 2009 година.
Сите земји од БРИКС се дел од Групата 20 (Г20) големи економии.
Освен геополитиката, фокусот на групата вклучува и економска соработка и зголемување на мултилатералната трговија и развој, објави Ројтерс.
Земјите од БРИКС сочинуваат 40 отсто од светското население и четвртина од светската економија. Членовите на БРИКС сочинуваат 18 отсто од светската трговија.
Кога ќе им се придружат новите шест членки, тие ќе имаат 46 отсто од светското население и 29 отсто од бруто домашниот производ.
Повеќе од 40 земји се заинтересирани за членство, кои бараат поголема застапеност во меѓународните институции. Досега шестмина се поканети да се приклучат.
Тие го гледаат БРИКС како алтернатива на глобалните тела во кои доминираат традиционалните западни сили и се надеваат дека членството ќе овозможи развојно финансирање и зголемена трговија и инвестиции, посочи Ројтерс.
Целта на БРИКС е да го зајакне гласот на глобалниот југ, земјите од Африка, Блискиот Исток, Латинска Америка и Азија.
Продлабочувањето на геополитичката поларизација по руската инвазија на Украина и сè позатегнатите односи меѓу Кина и САД ги интензивираа напорите на Пекинг и Москва да го зајакнат БРИКС како одржлива противтежа на Западот.
БРИКС и Србија
Истражувањето на невладината организација „Ново трето време“ покажа дека доколку граѓаните треба да избираат помеѓу влез во ЕУ или БРИКС, ќе дадат поголема поддршка на втората понуда.
Имено, истражувањето објавено во јули покажало дека 35 отсто од испитаниците би ја избрале Европската унија, а 46,9 отсто од испитаниците би се приклучиле кон БРИКС.
Димитрије Милиќ, програмскиот директор на оваа организација, за РСЕ изјави дека пред истражувањето детектирале дека прашањето за БРИКС често се појавува во проруските медиуми како важна тема во последните месеци и дека сакале да „мерат“ дали тоа имало влијание врз гласачите.
Како причина за поддршката на граѓаните за БРИКС, тој ја наведе комбинацијата на антизападно расположение и желбата да има некоја алтернатива на Западот за Србија.
За предлогот за резолуција за пристапување на Србија во БРИКС, што го поднесоа пратениците на Движењето на социјалистите, Милиќ оцени дека станува збор за популистичка иницијатива која има за цел „да ја подигне видливоста и препознатливоста“ на партијата што го дала предлогот.
Претпоставувам дека постои желба некако да се диференцира од владејачката коалиција преку поантиглобалистички пристап и реторика“, рече Милиќ.
Сепак, тој смета дека влијанието на таа иницијатива е веројатно блиску до нула.
Според неговото мислење, доколку Србија се стреми кон номинално членство во БРИКС, тоа повеќе би имало негативна порака кон Западот отколку што би имало некаков позитивен ефект врз Србија.
„Минатата година Србија извезла повеќе само во Германија отколку во целиот БРИКС. Во Германија извезла стоки и услуги во вредност од околу четири милијарди евра, а во земјите од БРИКС нешто над две милијарди“, изјави Милиќ.
Од март 2012 година Србија е кандидат за членство во Европската Унија.
Ги започна пристапните преговори во јануари 2014 година. Го отвори последниот кластер во пристапните преговори во декември 2021 година.
