Претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел, на Бледскиот стратешки форум во Словенија на 28 август го изнесе својот став за проширувањето на ЕУ:
„Верувам дека мора да бидеме подготвени, од двете страни, до 2030 година за проширување“.
Тој е уверен дека „ е време да се ослободиме од нејаснотиите. Време е да се соочите со предизвиците со јасност и искреност. За да бидеме веродостојни, верувам дека мора да зборуваме за тајмингот и домашната задача“.
Сега, ова е предизвик. Самиот Мишел посочи некои од предизвиците: создавање независно судство, борба против корупцијата и организираниот криминал. Но, исто така, да се биде подготвен економски со напомена дека моментално БДП на идните земји-членки е околу 50-70% од најмалата економија на ЕУ.
И згора на тоа, нешто што станува сè поважно за Брисел: усогласување со надворешно-политичката цел на ЕУ - особено за постојано растечките санкции на ЕУ кон Русија и Белорусија.
Па, кој е неговиот лек? Можеби најинтересното, со поздравување на кандидатите за ЕУ од Западен Балкан, чии лидери беа присутни на неговиот говор, беше следново:
„Треба да се погрижиме минатите конфликти да не се внесуваат во ЕУ. И се користи за блокирање на пристапот на нивните соседи и идните земји-членки. Еден начин може да биде да се додаде таканаречена „клаузула за доверба“ во пристапните договори, за да се осигура дека земјите што штотуку, се приклучија не можат да ги блокираат идните земји-членки“.
Сето тоа е во ред, но, што е со сегашните земји-членки кои го блокираат процесот? Случаите со Грција, Франција и Бугарија, кои во различни фази го блокираа патот на Северна Македонија кон ЕУ поради билатерални прашања и/или внатрешна политика. Имаше некои навестувања. Тој беше против целосно откажување од правилото за едногласност на ЕУ, истакнувајќи дека „укинувањето на едногласноста може да биде исфрлање на бебето со водата за капење“ и дека „единството е сржта на силата на ЕУ“.
Наместо тоа, тој ги спомна концептите за кои веќе се дискутираше во бриселските кругови, како што е „конструктивна апстиненција“, нешто што беше искористено кога ЕУ одлучи да финансира испораки на оружје за Украина и што во суштина подразбира дека една земја-членка не гласа за ова прашање.
Тој ,исто така, спомна дека „постојат различни начини да се прилагоди гласањето со квалификувано мнозинство (правило за гласање во ЕУ што значи дека нешто се усвојува кога 55% од земјите-членки претставуваат 65% од вкупното население на ЕУ), „без разлика дали во бројки или како и кога го применуваме “.
Едногласноста сепак владее во надворешната политика на ЕУ, како и во политиката на проширување, и би било потребно едногласност во некоја форма или форма за да се промени тоа. Со други зборови, нешто што е тешко да се направи.
Сепак, кога се сецира говор како овој, вреди да се запаметат неколку работи. Првото правило во Брисел за прашањето за проширувањето е следното: погодувањето за идните проширувања е „залуден напор“. Тоа е направено и порано и секогаш завршува како преоптимистички.
Сум слушнал како се фрлаат разни години порано; еве еден пример од моето известување за стратегијата на Европската комисија за Западен Балкан од 2018 година во која се наведува дека Црна Гора и Србија треба да бидат подготвени за членство во ЕУ во 2025 година, а Албанија, Босна и Херцеговина, Косово и Северна Македонија треба да бидат добро напреднати на патот кон пристапување во ЕУ дотогаш .
Сега сме на почетокот на есента 2023 година и јасно е дека ниту еден од земјите-членки на ЕУ од Западен Балкан нема да биде членка за две години. Всушност, фер е да се каже, а можеби дури и да се биде малку дарежлив, дека сите тие најмногу направиле мали чекори кон целта, но ниту една земја не е навистина блиску да се приклучи.
Исто така, вреди да се напомене дека најверојатно ќе слушнете повеќе од овие предвидувања во блиска иднина. Зошто? Од две главни причини: прво, затоа што проширувањето на ЕУ повторно „крчка“. Дури и поранешните западни земји-членки на ЕУ кои не сакаат проширување сега се вклучени.
Лидерите на ЕУ ќе разговараат за тоа како може да функционира поголема ЕУ кога ќе се сретнат во Брисел и во октомври и во декември. И тие најверојатно ќе донесат одлуки кои ќе го унапредат процесот на пристапување, како што е давање зелено светло за Украина и Молдавија да започнат пристапни преговори, можеби Грузија да стане земја-кандидат и потенцијално Албанија и Северна Македонија да почнат да отвораат различни поглавја по скрининг процесот кој траеше скоро 18 месеци.
Но, ова е втората точка, тоа е и затоа што се приближуваме до крајниот мандат на некои како што е самиот г-дин Мишел. Следната година во ова време тој повеќе нема да биде претседател на Европскиот совет. И додека тој би можел повторно да се појави како белгиски премиер, шансите се многу големи дека тој нема да има одлучувачки капацитет за проширувањето на ЕУ во пресрет или околу 2030 година.
Со други зборови - тој може да си дозволи да биде амбициозен сега и да каже повеќе работи бидејќи одлуката не е негова да ја донесе. Не би било изненадувачки ако претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен даде слични позитивни сигнали за проширувањето на ЕУ во нејзиниот годишен „говор за состојбата на Европската унија“ пред Европскиот парламент на 13 септември – особено затоа што тоа може да биде нејзиниот последен. Освен ако таа не биде повторно назначена во летото 2024 година.
Но, во целиот скептицизам и сомнеж, вреди да се истакне еден позитивен аспект овде: ако Мишел, кој постојано е во контакт со лидерите на 27-те земји-членки, се чувствуваше доволно сигурен за да одржи таков позитивен говор за проширувањето на ЕУ, тогаш постои вистински моментум на проширување.
Постојано се појавуваат избори, економски падови и други „црни лебеди“, но, можете да очекувате барем некакви мали чекори за проширувањето на ЕУ да се случат во наредните месеци - само не прашувајте за временските рокови. но можете да очекувате барем некакви мали чекори за проширувањето на ЕУ да се случат во наредните месеци - само не прашувајте за временски рокови.
