Повеќе од 60 отсто од електоратот во Иран не гласаше на претседателските избори на 28 јуни, иако тие се сметаат за важни со оглед на улогата што следниот претседател би можел да ја има во наследувањето на врховниот лидер ајатолахот Али Хамнеи, пишува Радио Слободна Европа (РСЕ) на аглиски јазик.
Бидејќи ниту еден кандидат не може да собере доволно гласови за целосно да победи на изборите, на 5 јули ќе се одржи вториот круг на кои ќе се спротистават кандидатот за реформисти Масуд Пезешкијан и тврдиот конзервативец и поранешен преговарач за нуклеарната програма Саид Џалили.
Рекордно нискиот одѕив дојде по широките повици на неистомислениците во земјата и странство за бојкот на изборите, тврдејќи дека немало промени по глaсањето на последните избори.
Иран бележи надолен тренд на одѕивот на гласачите од 2020 година, делумно поттикнат од зголемената фрустрација поради недостигот на слободи, пропаднатата економија и опаѓањето на животниот стандард.
Говорејќи за радиото Фарда на РСЕ, иранската политичка активистка со седиште во Шведска, Махдие Голру рече дека намалениот одѕив на гласачите на неодамнешните големи избори е, исто така, директен резултат на „координиран чин на граѓанска непослушност“ што и овозможува на незадоволната јавност да „го соопшти своето несогласување со Владата."
Повеќе од 50 политички активисти во Иран и други земји ги повикаа масите да продолжат со бојкот на вториот круг од изборите на 5 јули.
„Секое политичко учество или гласање за избрани и немоќни кандидати е темна и горчлива шега“, велат активистите, вклучително и затворената нобеловка Наргес Мохамади, во изјавата на 30 јуни.
Тие тврдат дека со избегнување на „наместени сценарија“ на Исламската Република, јавноста би се ставила во позиција на моќ и би го олеснила „падот на режимот“.
Факторот страв
По гласањето на 28 јуни, аналитичарите за РСЕ изјавија дека стравот од доаѓање на власт на друг тврдокорен претседател може да ги натера некои кои го бојкотираа првиот круг да гласаат за Пезешкијан во вториот круг.
Се чини дека тоа е она на што Пезешкијан и неговите поддржувачи на социјалните мрежи се фокусираат за да ги убедат поддржувачите на бојкотот да гласаат за него.
На 30 јуни, Пезешкијан на X напиша дека „иднината на Иран е во опасност“ и дека само високата излезност на гласачите може да ја спаси земјата.
Сепак, да ги убедите Иранците да гласаат нема да биде лесна задача.
Набљудувачите фрлаат сомнеж врз заслугите на Пезешкијан како вистински реформист, истакнувајќи дека тој во голема мера ја поддржувал политиката на Хамнеи и веројатно ќе се смета за релативно безопасен за целите на свештеничкиот естаблишмент.
Некои рекоа дека Пезешкијан ќе мора да претстави јасно зацртана платформа за реформи пред да се очекува гласачите на опозицијата да гласаат за него.
Други ги истакнаа опасностите од претседателството на Џалили, предупредувајќи дека тој би можел да го заостри владеењето на хиџабот (исламска марама за жени) и да го турне Иран по патот на тотална глобална изолација, сличен на Северна Кореја.
Поранешниот министер за телекомуникации Мохамад Џавад Азари Јахроми вети дека Иранците „нема да дозволат Иран да падне во рацете на Талибанците“, предлог што тврдокорните линии во иранскиот шиитски свештенички естаблишмент не го прифатија најљубезно.
Обраќајќи му се на мнозинството електорат што ја избегнаа гласачката кутија, прореформскиот пратеник Голамреза Тајгардун рече дека нивниот „глас се слушна“. Сепак, тој ги повика да излезат на гласање во вториот круг за да „покажат дека заедно можеме“ да притиснеме за промени.
Дури и да заврши бојкотот, апатијата на гласачите останува сериозна пречка. Некои во Иран кои не го поддржуваат бојкотот се прашуваат дали има смисла да се гласа.
Хосеин Дехбаши, режисер на документарни филмови поврзан со прореформското движење, праша на платформата Х дали има „разлика меѓу лошо и полошо“ ако на крајот владата е ограничена во она што може и што не може да го направи.
Ова е чувство што го споделуваат многумина во Иран, се согласува и францускиот социолог Саид Пејванди.
„(Иранското) општество повеќе не прифаќа лесно ветувања затоа што неговата доверба постојано е изневерена“, рече Пејванди за Радио Фарда на РСЕ.
Тој заклучува дека Исламската Република „никогаш не ги разбра“ поплаките на луѓето, а „довербата во естаблишментот пропадна“.
Изборите беа распишани откако претседателот Ебрахим Раиси загина во хеликоптерска несреќа во мај. Поранешниот претседател Раиси, министерот за надворешни работи Хосеин Амир-Абдолахиан и неколку други функционери на Иран загинаа на 19 мај кога хеликоптерот со кој патуваа се урна во лоши временски услови во планинска област во близина на границата со Азербејџан.
Инаку според прописите, секоја содржина за која се смета дека има за цел да ја обесхрабри излезноста на гласачите или да промовира бојкот на изборите, како и да организира каква било форма на нелегални протестни собири, штрајкови или демонстрации, сега е класифицирана како „криминална“.
