Едвард Џозеф, предавач на Универзитетот Џон Хопкинс во Вашингтон, вели дека нема големи очекувања за утрешната средба меѓу косовскиот премиер Албин Курти и српскиот претседател Александар Вучиќ, прва по повеќе од четири месеци.
Според него, би било „пријатно изненадување“ доколку има напредок.
Џозеф во интервју за Радио Слободна Европа вели дека Европската Унија како посредник во дијалогот треба да ги потсети двете земји дека имаат договор кој треба да се спроведе.
За да се реши ситуацијата на северот на Косово, вели тој, двете страни мора да го исполнат својот дел од работата.
Сепак, вели Џозеф, кризата им одговара и на Вучиќ и на Курти.
„Вучиќ има корист од сето она што го оддалечува од спроведувањето на договорот, за кој САД и Европската Унија велат дека го прифатил. Курти секако има корист бидејќи притисокот сега е само на чекорите за деескалација [на ситуацијата на северот], а не на на прашањето за Заедницата на општини со српско мнозинство“, вели Џозеф.
Според него, Вучиќ не е партнер на САД, но Курти е „исклучително тежок и неодговорен во својот пристап кон решавањето на проблемот на северно Косово“ и тоа не е во согласност со тоа да биде добар партнер со САД и Западот.
Радио Слободна Европа: Средбата меѓу косовскиот премиер Албин Курти и српскиот претседател Александар Вучиќ ќе се одржи на 14 септември. Последен пат се сретнаа на 2 мај. Што очекувате од оваа средба?
Едвард Џозеф: Мислам дека не можеме да очекуваме голем напредок. Тоа не значи дека нема можност за некаков напредок, туку, едноставно, не треба да се има преголеми очекувања. Ќе бидеме пријатно изненадени доколку има некаков напредок.
Она што треба да произлезе од оваа средба и што е важно за Брисел е да ги потсети сите дека постои договор меѓу Косово и Србија. Важно е ЕУ да престане да зборува за дијалог бидејќи има договор, договор што го понуди Брисел и кој беше постигнат во февруари и март. Договорот предвидува обврски за двете страни. Има и анекс кој ги обработува сите прашања од неговото спроведување [што беше договорено во Охрид]. Важно е, барем формално, ЕУ да се врати на ова и да ги потсети страните дека се обврзани, според ЕУ и САД, да го спроведат.
Радио Слободна Европа: Ситуацијата на северот на Косово останува нерешена. На чиј терен е сега топката?
Едвард Џозеф: Топката е на теренот на ЕУ и САД за да се извлечат од оваа ситуација.
Можеме да го впериме прстот кон Албин Курти, кој исто така беше жестоко критикуван во Косово од опозицијата, за непромислените постапки, за заострување на односите со САД и со ЕУ, за отфрлање на планот на ЕУ за деескалација на ситуацијата на северот. , како и за мерките воведени во Косово поради неговите постапки. Значи очигледно е дека Курти е виновен. Но, тоа не значи дека Александар Вучиќ е невин и дека топката не е кај него бидејќи Вучиќ има голема улога во создавањето на оваа криза.
Кога зборуваме за тоа на чиј терен е топката, се мисли дека треба да игра само еден актер, но тоа не е точно.
Вучиќ одигра исклучително голема улога во создавањето на оваа криза со тоа што не направи ништо против бојкотот на изборите [на северот на Косово од страна на локалните Срби] и тоа по Охридскиот договор, со кој Курти начелно се согласи за создавање на Заедницата на општини со српско мнозинство, што тој рече дека никогаш нема да го направи.
Затоа не може да се каже дека топката е кај Курти, а не кај Вучиќ. Тоа е навистина доменот на ЕУ и САД. Тие мора да бидат сериозни во врска со тоа, да обезбедат дека има договор и да преземат чекори за одржување на посветеноста на страните за спроведување на тој договор.
Радио Слободна Европа: Што мислите, кој има корист од кризата на северот на Косово?
Едвард Џозеф: Можам да кажам кој нема корист, а тоа се сите граѓани на Косово кои живеат на север, а тоа ги вклучува Србите, Албанците, Бошњаците. Тие сигурно не. Но, имаат корист сите оние сакаат статус кво. Ова ги вклучува структурите на север кои имаат корист од фактот што таму нема стабилно владеење на правото.
Политички би рекол дека Александар Вучиќ има корист од се што го оддалечува од спроведувањето на договорот што САД и ЕУ велат дека го прифатил. Курти секако има корист бидејќи притисокот сега е само на чекорите за деескалација [на ситуацијата на север], а не за прашањето на Заедницата.
Радио Слободна Европа: Зборувате за деескалација. Косовските власти изразија подготвеност да одржат нови избори на северот. Дали мислите дека локалните Срби би учествувале во тој процес?
Едвард Џозеф: Вучиќ го поддржа бојкотот на изборите [во април] и по охридскиот договор во март. Време беше да се смени политиката, да се влезе во нова ера. Не го знам одговорот на твоето прашање.
Радио Слободна Европа: Да се задржиме малку на европската и американската политика. Група европски и американски политичари испратија писмо до лидерите на САД и ЕУ барајќи од нив да го преиспитаат својот пристап за намалување на тензиите меѓу Косово и Србија. Тие го критикуваа „недостигот на притисок врз Србија“. Што мислите за овие критики?
Едвард Џозеф: Писмото повтори многу од критиките што ги упатив во мојата јунска статија во Форин полиси со наслов „САД создаваат криза во Косово“. Мислам дека писмото го критикува пристапот на ЕУ и САД на ист начин како и јас по насилството на 29 мај [во Звечан, на северот на Косово]. Српските напади врз војниците на КФОР [мисијата на НАТО во Косово] беа многу сериозни. А реакцијата, како што кажав во тој напис, беше речиси целосно еднострана.
За ова беше обвинет само Курти, а насилството го извршија Србите. Насилството вклучувало молотови коктели, кои очигледно морале да се подготват однапред. Тоа значи дека е планиран ваков вид насилство. Ова силно сугерира дека Белград бил свесен, а дека претседателот Вучиќ не направил ништо за да го спречи тоа. Тој сигурно знаел за заканата од насилство и не презел никакви чекори за да го спречи тоа. САД и ЕУ сериозно реагираа против Курти и всушност го пофалија Вучиќ, сметајќи го за партнер.
Така, писмото ја повторува мојата загриженост за ова и поширокото разбирање дека ова не е само проблем на Албин Курти, кој се однесува опортунистички, популистички и непромислено игнорирајќи ја својата одговорност да се координира, да го почитува она што НАТО го наложува за распоредување сили на северот. . Така тој ја отсликува неговата неподготвеност да се занимава со улогата на Александар Вучиќ во Косово и фактот дека не сака решение.
Радио Слободна Европа: Кој може да се смета за близок партнер на Западот, Курти или Вучиќ и зошто?
Едвард Џозеф: Ова е пошироко прашање. Албин Курти беше исклучително тежок и неодговорен во пристапот кон проблемите на северот. Ова не е во согласност со тоа да се биде добар партнер со САД и Западот.
Но, Косово се усогласи со принципите на САД и ги поддржува САД во однос на најголемата безбедносна закана во Европа во овој век, а тоа е руската инвазија на Украина.
Александар Вучиќ не е партнер на САД и покрај тоа што некои американски функционери постојано кажуваат дека тој е се подобар партнер на САД. Тој не е тоа. Тој сè уште е партнер на [рускиот претседател] Владимир Путин. Тоа го докажа во неколку наврати. Тој одбива да го разреши Александар Вулин [директор на Безбедносно-информативната агенција во Србија], иако е санкциониран од САД. Вулин е отворен соработник на Русија, за разлика од Вучиќ, кој е посуптилен соработник.
Србија ја поддржува и е дом на [руските медиуми] Русија денес, Спутник, промовира проруски наративи, има развиено трговија и одржува летови со Русија. Според тоа, Александар Вучиќ не е партнер на САД во нашите најважни надворешно-политички прашања, а не е партнер ниту во однос на вистинското постигнување демократска стабилност во регионот.
Радио Слободна Европа: Што мислите, колку долго Западот ќе ги толерира српските власти да не ја санкционираат Русија [за инвазијата на Украина]?
Едвард Џозеф: Мислам дека тоа останува отворено прашање за американската администрација. Мислам дека некои функционери имаат илузии дека Александар Вучиќ може да биде или веќе е партнер на САД, а други ја немаат таа илузија и го гледаат Вучиќ таков каков што е.
Радио Слободна Европа: Последно прашање - Курти рече дека е итно да се поправат односите со Србија пред изборите во САД во 2024 година. Зошто е важно?
Едвард Џозеф: Не е единствениот кој е свесен за фактот дека следната година ќе има претседателски избори во САД. Следната година има и избори за Европскиот парламент.
Изборите ќе бидат големо одвлекување на вниманието за САД и ќе ја направат помала веројатноста дека ќе преземат какви било иницијативи или ќе посветат внимание на високо ниво на овие прашања. Многумина го кажуваат ова, не само Курти. Значи има одреден притисок поради овој рок. Ова всушност може да биде добра работа, бидејќи може да ги фокусира напорите и да ги направи САД и ЕУ посериозни.
